کم‌خونی یا فقر آهن از شایع‌ترین کم‌خونی‌هاست. بر اساس جدیدترین بررسی‌ها، مشخص شده است 20 درصد خانم‌ها، 50 درصد خانم‌های باردار و 3 درصد آقایان به اندازه کافی آهن دریافت نمی‌کنند و همین امر باعث می‌شود کم‌خونی ناشی از کمبود این ماده معدنی در آن‌ها بروز کند.
واقعیت آن است که کلسیم موجود در مواد غذایی مانند شیر، ماست، دوغ و پنیر وقتی با منابع غذایی حاوی آهن همراه شوند، هنگام جذب با آهن موجود رقابت می‌کنند و جذب این ماده معدنی را به حداقل ممکن می‌رسانند
البته بودن در سنین رشد، ابتلا به بیماریهایی مانند کرون و سلیاک و خون‌ریزی‌های مکرر از عواملی هستند که زمینه بروز این مشکل را فراهم می‌کنند اما عادت‌های غلط غذایی نیز شرایط را برای ابتلا به این بیماری فراهم می‌کنند و این درست همان چیزی است که در این مطلب می‌خواهیم به آن بپردازیم.
1. نوشیدن چای و قهوه:
مطالعه‌ها نشان داده‌اند نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه ترکیب‌های فنولیک دارند که مانع جذب آهن در دستگاه گوارش می‌شوند.
به علاوه، در چای ترکیب دیگری به نام تانن وجود دارد که جذب این ماده معدنی را به میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد. به این دلیل توصیه می‌شود بلافاصله بعد از خوردن مواد غذایی حاوی آهن یا وعده غذایی اصلی، این نوشیدنی‌ها را میل نکنید.
2.زیاده‌روی در مصرف لبنیات:
حتماً با خواندن این عنوان تعجب خواهید کرد اما واقعیت آن است که کلسیم موجود در مواد غذایی مانند شیر، ماست، دوغ و پنیر وقتی با منابع غذایی حاوی آهن همراه شوند، هنگام جذب با آهن موجود رقابت می‌کنند و جذب این ماده معدنی را به حداقل ممکن می‌رسانند، بنابراین بهتر است مواد غذایی‌ای مانند ماست و دوغ را که اغلب در کنار غذا سرو می‌شوند، با غذاهای گوشتی‌ای نظیر کباب که منبع عالی آهن هستند، میل نکنید. البته این توصیه به کسانی است که بیشتر در معرض کم‌خونی ناشی از فقر آهن هستند؛ مانند کودکان و نوجوانان، زنان باردار و…
3.مصرف بیش از حد سویا:
سویا از مواد غذایی‌ای است که پروتئین دارد و این ترکیب مانع جذب آهن می‌شود بنابراین مصرف توأم سویا با منابع گوشتی، عادت غذایی غلطی است که زمینه کمبود این ماده مغذی را فراهم خواهد کرد. البته مشابه این موضوع در مورد غلات کامل نیز وجود دارد زیرا این مواد غذایی نیز دارای «فیتات» هستند که این ترکیب نیز مانع جذب آهن می‌شود. البته فراموش نکنید نان‌هایی که خمیرشان با جوش‌شیرین به عمل نمی‌آید، بلکه طی فرایند تخمیر تهیه می‌شوند، مقادیر بسیار کمتری فیتات دارند.
4.مصرف بیش از اندازه منابع اگزالاتی:
مواد غذایی‌ای مانند اسفناج، ریواس، کرفس، هویج، خیار و جعفری ترکیبی به نام اسید اگزالیک دارند که در دستگاه گوارش با عناصر دو ظرفیتی پیوند می‌خورد و از جذب آن‌ها جلوگیری می‌کند بنابراین مصرف گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ به عنوان منابع آهن با سبزی‌های یاد شده شرایط بروز کم‌خونی را فراهم می‌کند.
جالب است بدانید بچه‌هایی که کم وزن هستند یا حتی زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، نیاز به آهن بیشتری دارند و آن‌هایی که با شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، بیش از دیگران در معرض کم‌خونی ناشی از فقر آهن قرار دارند
5.نخوردن منابع ویتامین C:
یکی از ویتامین‌هایی که جذب آهن را در سیستم گوارشی افزایش می‌دهد، ویتامین C است. این ماده مغذی جذب آهن را چند برابر می‌کند بنابراین مصرف منابع آهن «هم» و «غیر هم» که شامل انواع گوشت، عدس و لوبیا قرمز است، با منابع غذایی حاوی این ویتامین که شامل گوجه فرنگی، بروکلی، کلم بروکسل و انواع مرکبات است، توصیه می‌شود.
6.رژیم‌های غذایی گیاه‌خواری:
برخی افراد از خوردن گوشت و سایر مواد غذایی با منشاء حیوانی امتناع می‌کنند و در واقع رژیم غذایی‌شان از نوع گیاه‌خواری است و کمتر به سراغ انواع گوشت می‌روند، بنابراین خطر بروز کمبود آهن در آن‌ها بالاست. با وجودی که حذف کامل منابع آهن و دریافت این ماده مغذی از طریق مکمل توصیه نمی‌شود اما این افراد چاره‌ای ندارند جز مصرف قرص‌های آهن تا بتوانند تا حدودی نیازشان به این ماده مغذی را جبران کنند.
7.تغذیه نشدن با شیر مادر:
جالب است بدانید بچه‌هایی که کم وزن هستند یا حتی زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، نیاز به آهن بیشتری دارند و آن‌هایی که با شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، بیش از دیگران در معرض کم‌خونی ناشی از فقر آهن قرار دارند. علت این موضوع آن است که بررسی‌ها نشان داده‌اند جذب آهن موجود در شیر مادر راحت‌تر از آهن موجود در شیر خشک غنی شده است بنابراین چه بهتر که بچه‌ها حداقل تا 1 سالگی با شیر مادرشان تغذیه شوند.
8.نخوردن میوه‌های تازه:
میوه‌هایی مانند زردآلو، کیوی، پرتقال، لیمو و توت‌فرنگی از منابع ویتامین C هستند که توصیه می‌شود مرتب آب آن‌ها با غذا یا در میان‌وعده‌ها مصرف شود، بنابراین هر نوع بد غذایی و مصرف نکردن این مواد غذایی می‌تواند زمینه‌ساز بروز کم‌خونی باشد.
9.مصرف نکردن دانه‌ها و مغزها:
برخی از این مواد غذایی مانند کنجد، تخم کدو حلوایی و فندق مقادیر قابل‌ملاحظه‌ای آهن دارند که نخوردن آن‌ها در میان‌وعده‌ها و مصرف خوراکی‌هایی که در دسته تنقلات قرار می‌گیرند، می‌تواند زمینه‌ساز کم‌خونی ناشی از فقر آهن باشد.
یکی از ویتامین‌هایی که جذب آهن را در سیستم گوارشی افزایش می‌دهد، ویتامین C است. این ماده مغذی جذب آهن را چند برابر می‌کند
جالب است بدانید در 100 گرم کنجد، 10 میلی‌گرم آهن و در 100 گرم فندق، 6 میلی‌گرم آهن «غیرهم» وجود دارد که البته چرب بودن آن‌ها انرژی فراوانی را به بدن می‌رساند بنابراین کسانی که اضافه وزن دارند، باید در مصرف این منابع غذایی حد اعتدال را رعایت کنند (روزانه یک قاشق غذا خوری تخم کدو یا کنجد بخورند و 7 عدد فندق) زیرا این مقادیر، معادل یک واحد چربی است و 45 کیلوکالری انرژی دارد. البته نباید فراموش کرد که آهن این مواد غذایی 2 تا 3 برابر کمتر از منابع حیوانی قابل‌جذب است اما می‌توان با همراه کردن میوه‌های غنی از ویتامین C، جذب آن‌ها را نیز افزایش داد.
10 نخوردن جگر:
جگر از مواد غذایی، غنی از ویتامین‌های گروه B به خصوص B6 و B2 است و بررسی‌ها نشان داده‌اند کمبود آن‌ها باعث کاهش جذب آهن می‌شود. البته این موضوع در مورد ویتامین A نیز صادق است بنابراین داشتن یک برنامه غذایی حاوی تمام گروه‌ها می‌تواند از کمبودهای احتمالی پیشگیری کند.
منبع: عصر ایران
لینک مرتبط: کم خونی دارید، این معجون ویژه را از دست ندهید!+ توصیه های طب سنتی
تفاوت کم خونی ارثی و فقر آهن در چیست؟