قرص‌های آرامبخش یا ضدافسردگی
برخی از ما هر روز در تنش‌های ارتباطی و محیطی و گرفتاری‌های زندگی و محیط کار قرار داریم که باید از عهده آنها برآییم، اما این دلیل نمی‌شود که برای رفع این مشکل، اقدام به مصرف خودسرانه دارو از قبیل انواع آرامبخش‌ها کنیم. رایج‌ترین این داروها کلردیازپوکساید، آلپرازولام ، دیازپام، لورازپام، فلوکستین، کلونازپام و پروپرانولول است. این داروها معمولا آرامبخش یا برای رفع اضطراب، افسردگی و ترس مورداستفاده قرار میگیرند. نکته قابل‌توجهی که در اغلب داروخانه‌ها مشاهده می‌شود، مصرف خودسرانه این داروها توسط خانم‌هاست. بدین صورت که اغلب پس از مراجعه به پزشک و پایان دوره مصرف این داروها، مجددا با همان نسخه قبلی و بدون هماهنگی با پزشک معالج، نسبت به تهیه آن اقدام و مصرف آن را ادامه می‌دهند. در صورتی که این داروها برای دوره محدودی تجویز می‌شوند و برای مصرف بلندمدت آنها حتما باید نظر پزشک را مجددا جویا شد. ضمن اینکه باید یادآور شد دوز مصرفی این داروها برای خانم‌ها و آقایان نیز متفاوت است و مصرف خودسرانه آنها می‌تواند مشکلات زیادی برای مصرف‌کننده به همراه داشته باشد.
آلپرازولام یا زاناکس
در میان قرص‌های آرامبخش، آلپرازولام یا همان زاناکس از شهرت بیشتری برخوردار است. این داروی ضدترس، حتما باید با تجویز پزشک متخصص استفاده شود. مصرف این دارو حداکثر به مدت 2هفته توسط پزشک معالج برای بیمار تجویز می‌شود تا پس از پایان این 14روز، دارو بتواند اثرات خود را نشان دهد و چنانچه دکتر تشخیص داد، دوره مصرف را تجدید کند. قابل ذکر است که نه‌تنها مصرف این دارو باید با نظر پزشک صورت بگیرد بلکه قطع آن نیز نباید خودسرانه باشد، زیرا قطع خودسرانه این دارو شخص را شدیدا دچار اضطراب و بی‌خوابی‌های شبانه می‌کند. تحقیقات نشان داده است که زنان باردار یا شیرده نیز نباید از این دارو استفاده کنند، چرا‌که می‌تواند باعث بروز عیوب مادرزادی در نوزاد یا از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. استفاده خودسرانه این دارو به‌طور مداوم اعتیادآور بوده و وابستگی‌های روانی در فرد ایجاد می‌کند، ضمن اینکه به‌دلیل تداخلات دارویی، اشخاص نباید این دارو را با داروهای دیگر، همزمان استفاده کنند. از دیگر عوارض جانبی این دارو می‌توان به اختلال تعادل در راه رفتن، تاری دید، ناراحتی‌های گوارشی، منگی، خواب‌آلودگی و فراموشی کوتاه‌مدت اشاره کرد.
کلردیازپوکساید
از دیگر داروهای مورد استفاده در این زمینه کلردیازپوکساید است که با نام تجاری Librium نیز معرفی شده است. این دارو از خانواده بنزودیازپین‌هاست و از پرمصرف‌ترین داروها برای درمان اضطراب و بی‌خوابی نام برده می‌شود. پزشکان اغلب این دارو را برای ترک برخی از اعتیادها و اضطراب قبل از جراحی تجویز می‌کنند. مصرف بدون تجویز و خودسرانه کلردیازپوکساید می‌تواند روی غشای سلول‌های عصبی اثر بگذارد. عوارض جانبی این دارو شامل سرگیجه، سردرد، تهوع، خشکی دهان، استفراغ، بی‌اشتهایی، خارش، کاهش فشار‌خون، یبوست، تاری دید، وز وز گوش و بی‌تفاوتی شدید نسبت به تغییر محیط است و مصرف این دارو در زمان بارداری حتی می‌تواند عوارض جانبی متعددی را نیز به‌همراه داشته باشد. افرادی که حساسیت مفرط نسبت به داروهای بنزودیازپین دارند، نباید به هیچ عنوان از این دارو استفاده کنند. مصرف این دارو همزمان با داروهای ضدتشنج، خواب‌آورها و آرامبخش‌ها سبب تضعیف تنفس می‌شود. افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند باید مراقب فشار‌خون خود نیز باشند تا افت فشار‌خون پیدا نکنند. اگر هنگام مصرف این دارو مشکلات گوارشی سراغ شما آمد، باید این دارو را همراه غذا میل کنید. پزشکان استفاده بیش از 4ماه از این دارو را تجویز نمی‌کنند و مصرف بیشتر از این مدت حتما باید با نظر پزشک متخصص باشد. بعد از مصرف این دارو، از کارهایی که به دقت و هوشیاری نیاز دارد، مانند رانندگی، خودداری کنید. هنگام مصرف این دارو برای افراد سالمند نیز باید حتما مراقب تعادل آنان بود، در صورت نداشتن تعادل این دارو را باید قطع و به پزشک مراجعه کرد.
دیازپام
از دیگر داروهای آرامبخش متداول می‌توان به دیازپام اشاره کرد که نام تجاری آن Valium است. دیازپام که از خانواده «بنزودیازپین» است دارویی مسکن و خواب‌آور به‌حساب می‌آید. این دارو برای تسکین اضطراب، اختلالات خواب و اختلالات هراس تجویز می‌شود. همچنین این دارو به‌عنوان شل کننده ماهیچه‌های اسکلتی، درمان انقباض عضلانی و ضدتشنج (تب و تشنج در کودکان یا حمله صرع) استفاده می‌شود. دیازپام به دو صورت مایع و جامد وجود دارد. این دارو را می‌توان با غذاهای مایع یا نیمه‌جامد مثل پوره مخلوط کرد البته در‌نظر داشته باشید که دیازپام مایع نباید یخ بزند. در صورت افت قوای ذهنی، خواب آلودگی شدید، تکلم نامفهوم، کند شدن ضربان قلب، تنگی نفس، عدم تعادل، بثورات جلدی، گلودرد، تب، لرز، کبودی غیرعادی، زخم‌های دهانی، زردی پوست یا چشم، از‌دست رفتن حافظه، بی‌خوابی، اضطراب یا تحریک‌پذیری باید دیازپام را قطع کرده و به پزشک مراجعه کرد. از طرفی قطع خودسرانه این دارو هم می‌تواند عوارضی را به‌همراه داشته باشد مانند گیجی، افت قوای ذهنی، دردهای شکمی، افزایش تعریق، تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و صدا یا احساس سوزن‌سوزن شدن یا گزگز. در‌نتیجه، قطع این دارو حتما باید با نظر پزشک و به‌صورت تدریجی صورت پذیرد. دیازپام نباید با دیگر داروهای آرامبخش همراه باشد. استفاده مداوم از این دارو، وابستگی به وجود می‌آورد. معتادان به آرامبخش‌ها استفاده از این قرص‌ها را به‌عنوان یک راه‌حل موقت برای تسکین دردهای جسمی و روانی خود انتخاب کرده و خواه ناخواه مرز بین مصرف درمانی و سوءاستفاده از مواد را گم می‌کنند. همین امر سبب می‌شود که به‌راحتی در دام چرخه اعتیاد گرفتار شده و باعث گسترش هرچه بیشتر این وابستگی شوند.
فلوکستین
فلوکستین یا پروزاک یکی دیگر از داروهایی است که افراد برای جلوگیری از اضطراب، افسردگی و لاغری استفاده می‌کنند. این قرص که طرفداران بی‌شماری نیز دارد، می‌تواند تاثیرات معجزه‌آسایی به‌همراه داشته باشد.
فلوکستین توسط دکتر تغذیه یا روانپزشک تجویز می‌شود که بعضا افراد پس از یک دوره استفاده، دوباره اقدام به تهیه مجدد این دارو می‌کنند. این دارو می‌تواند روی اختلالات تغذیه‌ای مانند پراشتهایی عصبی، درمان مشکلات جنسی همچنین تشدید بی‌خوابی تاثیر بگذارد، به‌همین دلیل مصرف این دارو در آخر شب توصیه نمی‌شود چرا‌که افزایش بی‌خوابی را در پی خواهد داشت. فلوکستین را هم مانند دیگر داروهای آرامبخش نمی‌توان به‌طور ناگهانی قطع کرد. هرچند نمی‌توان با قاطعیت گفت مصرف این دارو در دوران بارداری باید متوقف شود اما بهتر است این دارو طی این دوران استفاده نشود. پزشکان توصیه می‌کنند که مادران شیرده هم می‌توانند در این دوره از داروهای بهتری استفاده کنند.
از عوارض جانبی این دارو می‌توان به خشکی دهان یا خشکی چشم و یبوست نام برد. گفتنی است فلوکستین نسبت به داروهای ضدافسردگی دیگر مانند زاناکس یا کلونازپام از عوارض جانبی کمتری برخوردار است و تداخل دارویی چندانی ندارد.
مسکن‌ها
از داروهای بسیار پرکاربرد که درون کیف خانم‌ها به وفور دیده می‌شود، انواع مسکن‌ها هستند. این داروها که به مسکن‌های غیرنسخه‌ای (OTC) معروف هستند، انواع مختلفی دارند که بنا به نوع درد، از طرف دکتر برای بیمار تجویز می‌شود ولی متاسفانه مصرف خودسرانه آن بسیار بیشتر از تجویز پزشک است به‌طوری که هر شخص هنگام احساس هرگونه دردی در بدن خود، اقدام به مصرف یکی از این مسکن‌ها کرده و اصطلاحا خوددرمانی می‌کند و از آنجا که اغلب این داروها نیازی به نسخه پزشک ندارد، تهیه آن بسیار راحت بوده و همین امر آمار مصرف خودسرانه آن را بالا برده است.
از استامینوفن، ژلوفن، بروفن، ایبوپروفن، نوافن، دیکلوفناک، آسپیرین و… به‌عنوان مسکن‌های متداول نام برده می‌شود که در ذیل به پرمصرف‌ترین این نوع داروها اشاره‌ای می‌کنیم.
استامینوفن
یکی از مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین مسکن‌ها، استامینوفن است که علاوه بر خاصیت ضددرد دارای خاصیت ضدتب نیز هست. استفاده بی‌رویه از این قرص، می‌تواند موجب تشدید درد شود و از‌سوی دیگر پس از مصرف بلندمدت این دارو، تاثیر آن در کاهش درد کمتر می‌شود و به‌همین دلیل فرد باید داروهای بیشتری برای تسکین درد استفاده کند. استامینوفن باعث بروز زخم‌های معده نمی‌شود اما در عوض آسیب‌های کبدی را در پی خواهد داشت. بسیاری از این داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی باعث آسیب دیدن کلیه‌ها نیز می‌شوند.
ژلوفن و ایبوپروفن
ژلوفن که فرم ژله‌ای داروی ایبوپروفن است دارویی ضدالتهاب غیراستروئیدی به حساب می‌آید که در درمان و کاهش دردها و التهاب‌های ناشی از التهاب روماتیسمی مفاصل و پوکی استخوان، تب، دردهای خفیف تا متوسط و درمان اولیه دردهای قاعدگی قابل استفاده است. از این دارو برای رفع سردرد، میگرن، دندان‌درد، دردهای عضلانی، کاهش تب، سرماخوردگی و آنفلوآنزا نیز استفاده می‌شود. مبتلایان به آسم، مشکلات کبدی، کلیوی، نارسایی‌های خفیف قلبی، فشار‌خون بالا، حملات و بیماری‌های قلبی، بیماری‌های عروق محیطی مانند باریک شدن عروق، مبتلایان به سکته و کسانی که سابقه خونریزی معده داشته‌اند، باید نسبت به مصرف این دارو بسیار محتاط عمل کنند. گفتنی است مصرف زیاد ایبوپروفن کاهش قدرت باروری در زنان را نیز به همراه دارد.
داروهای ضدبارداری
از دیگر داروهای قابل ذکر که مصرف آن در میان خانم‌ها رواج دارد، قرص‌های ضدبارداری است که علاوه بر پیشگیری از بارداری، برای کاهش حجم خون قاعدگی، کاهش درد در دوران قاعدگی، پیشگیری از سرطان تخمدان، کاهش دادن کیست تخمدانی، بیماری خوش‌خیم فیبروکیستیک پستان، منظم کردن سیکل قاعدگی، درمان جوش و ریزش مو نیز استفاده می‌شود. از‌جمله این داروها می‌توان به HD، LD، DE و… اشاره کرد. به‌دلیل اثرات مثبت و منفی‌ای که این داروها روی بدن می‌گذارند از آنها به‌عنوان شمشیر دو لبه نیز یاد می‌شود.
قرص‌های LD و HD
امروزه قرص‌های LD به‌دلیل داشتن هورمون کمتر نسبت به قرص‌های HD، بیشتر توصیه می‌شود. HD به‌دلیل داشتن هورمون زیاد، عوارض و مشکلات بیشتری دارد و فقط در موارد خاصی تجویز می‌شود. البته قابل ذکر است که مصرف این‌گونه قرص‌ها باید تحت‌نظر پزشک یا ماما صورت پذیرد. استفاده از این قرص‌ها باید در زمان مشخصی انجام گیرد، چنانچه مصرف این دارو در زمان مشخص انجام نگیرد، باعث می‌شود که دوز دارویی نیز تغییر کند. پزشکان توصیه می‌کنند که برای کاهش عوارض گوارشی این قرص‌ها، بهتر است در شب و قبل از خواب مصرف شوند.
اگر شخصی بخواهد این قرص‌ها را در مدت زمان طولانی و به‌طور مداوم مصرف کند، باید بعد از 3ماه حتما آزمایش چربی خون و قند خون بدهد؛ زیرا این قرص‌ها می‌تواند روی بعضی افراد باعث افزایش چربی و قند‌خون شود.
از دیگر عوارض مصرف این قرص‌ها می‌توان به بالا بردن احتمال سرطان پستان، بالا رفتن فشار‌خون، بروز لکه‌های قهوه‌ای یا بی‌رنگ روی پوست، افزایش بیماری‌های صفراوی، افزایش وزن، به وجود آمدن سنگ در کیسه صفرا، تهوع و استفراغ، درآوردن موهای زائد، ورم و افزایش حساسیت در پستان‌ها، سردرد ملایم یا سردردهای شدید میگرنی، آکنه در پوست و خونریزی‌های نامنظم اشاره کرد. توصیه می‌شود بعد از 3ماه استفاده مداوم، یک ماه دارو متوقف شود یا اینکه بعد از 6ماه مصرف مداوم، 2ماه دارو متوقف شود؛ البته متخصصان بر این امر معتقد هستند که مصرف این دارو نیز نباید بیشتر از 4سال به طول بینجامد. قابل ذکر است که در صورت نیاز به جراحی، یک ماه قبل از انجام عمل، مصرف این قرص‌ها باید متوقف شود.
منبع: مجله ی سیب سبز