ذات‌الریه که نام دیگر آن پنومونی است، جزو بیماری‌های عفونی کشنده در دنیا محسوب می‌شود که اتفاقا هر سال افراد زیادی اعم از بزرگسال و کودک جان خود را در اثر ابتلا به این بیماری از دست می‌دهند. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی و یونیسف 12نوامبر/22 آبان را به عنوان روز جهانی پنومونی نامگذاری کرده است تا به مرد جهان یادآور شود مخاطرات عفونت ریه را جدی بگیرند.
دکتر سیروس شعبانی فوق‌تخصص بیماری ریه، ذات‌الریه یا پنومونی را التهاب عفونی بافت‌های ریه عنوان می‌کند و می‌گوید: عفونت ناشی از این بیماری، قسمت‌های تحتانی سیستم‌های تنفسی را دچار مشکل می‌کند. شایع ترین دلیل ابتلا به این بیماری باکتری‌های موجود در ترشحات دهان، ویروس‌ها و گاهی قارچ‌ها هستند. اگر ذات‌الریه در مراحل حاد و اولیه درمان نشود، عفونت ناشی از آن وارد خون و باعث مرگ فرد می‌شود.
افراد مستعد ابتلا به ذات‌الریه
زمانی که یک عامل محرک وارد ریه‌ها شود، سرفه اولین مکانیسمی است که سیستم دفاعی بدن از آن کمک می‌گیرد تا مانع لانه‌گزینی باکتری یا ویروس در ریه شود.اما گاهی ریه‌ها به دلایل مختلف واکنشی از خود نشان نمی‌دهند .
دکتر شعبانی می‌گوید: افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای همچون قلب، کلیه، ریه، ایدز، هپاتیت، دیابت، سرطان، سکته مغزی و افراد بالای 65 سال به دلیل آن که سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تری دارند، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
به گفته وی، تب یکی از شایع‌ترین علائم ابتلا به ذات‌الریه است اما ممکن است این علامت در افراد بالای 80 سال و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای دیده نشود و همین باعث تشدید بیماری شود به گونه‌ای که فرد هنگام مراجعه به پزشک، هوشیاری لازم را نداشته باشد. تنگی نفس، درد قفسه سینه، تعداد ضربان قلب و تنفس در یک دقیقه، تند تند نفس کشیدن در بچه ها، سرفه، خلط چرکی، لرز، تهوع و استفراغ از مهم ترین علامت ابتلای فرد به پنومونی است.
میزبانی از پنومونی با دود سیگار
صحبت درباره عوارض آلودگی هوا دیگر یک عادت رسانه‌ای شده است و همه ساکنان کلانشهرها، آلوده بودن هوا را به عنوان یکی از ویژگی‌های جدایی‌ناپذیر زندگی در شهرهای بزرگ پذیرفته‌اند. بنابراین باید بپذیریم هر قدر هوای شهرمان کثیف تر باشد به همان میزان ریسک عفونی شدن ریه‌های هر کدام از ما نیزافزایش می‌یابد.
دکتر شعبانی با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: دود سیگار و قلیان نیز با ابتلای ریه‌ها به ذات‌الریه ارتباط مستقیم دارد، چرا که آلودگی هوا و سیگار هر دو باعث تضعیف مکانیسم دفاعی بدن می‌شود.
مراقبت واکسن از ریه‌ها
با توجه به این که میان پنومونی و آنفلوآنزا ارتباط مستقیمی وجود دارد و احتمال تبدیل عفونت ریه به ذات‌الریه در اثر ابتلا به آنفلوآنزا بسیار زیاد است، متخصصان به افراد بزرگسال و کودکان بالای شش ماه توصیه می‌کنند حتما واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند تا ریسک عفونی شدن ریه‌هایشان را کاهش دهند.
دکتر شعبانی درباره این توصیه که «تزریق واکسن آنفلوآنزا برای همه ضروری نیست»، می‌گوید: این توصیه کاملا غلط است. نمی‌دانم چرا مسئولان بهداشتی کشور نیز این نگرش را به مردم اعلام می‌کنند. متخصصان از سال 2010 تزریق این واکسن را به مراجعان خود توصیه می‌کنند. منابع علمی نیز بر این مقوله تأکید دارند که تنها افرادی که به تخم مرغ حساسیت دارند، مجاز به تزریق واکسن آنفلوآنزا نیستند.
وی ادامه می‌دهد: شاید کمبود واکسن دلیل این توصیه باشد اما در هر صورت تزریق واکسن آنفلوآنزا و واکسن پنوموکوک بخصوص برای افراد بالای 65 سال توصیه می‌شود.
این فوق‌تخصص بیماری‌های ریوی خاطرنشان می‌کند: همان‌گونه که برخی به اشتباه، ابتلا با آنفلوآنزا را با سرماخوردگی یکسان می‌دانند، اغلب عفونت‌های ناشی از برونشیت نیز با ذات‌الریه همسان تلقی می‌شود.در برونشیت عفونت ریه‌ها سطحی و در پنومونی عفونت عمیق است و اگر درست درمان نشود، باعث تخریب جدی بافت ریه و آبسه آن می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا عفونت ریه در بدبو شدن تنفس تاثیر دارد، می‌گوید: در شرایطی که بیماری مزمن شود و شدت یابد و به آبسه تبدیل شود، تنفس بدبو می‌شود.
دکتر شعبانی درباره مدت زمان درمان ذات‌الریه می‌گوید: بعد از تشخیص بیماری با کمک رادیولوژی، آزمایش خون و گاه آندوسکوپی ریه، در صورتی که بیماری در مرحله خفیف باشد، درمان با تزریق آنتی‌بیوتیک به صورت سرپایی انجام می‌شود اما در مرحله پیشرفته، بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شود.
این فوق‌تخصص بیماری‌های ریه تأکید می‌کند: مدت زمان درمان به عامل بیماری بستگی دارد. بعضی وقت‌ها دلیل ذات‌الریه، بیماری سل است که درمان شش ماه طول می‌کشد اما در موارد دیگر معمولا طول درمان 10 تا 14 روز است.
دلیل آب آوردن ریه
عفونت مزمن باعث تخریب شدید بافت ریه شده و حفره‌ای پر از چرک در آن ایجاد می‌کند که به آن آبسه ریه گفته می‌شود. این مشکل در میان مردم با عنوان آب آوردن ریه معروف است. در این شرایط متخصصان چاره‌ای جز تخلیه این آب و عفونت تجمیع شده در داخل آن را ندارند. این کار بدون انجام عمل جراحی و با قرار دادن لوله انجام می‌شود. در صورتی که این عفونت تخلیه نشود، مرگ فرد به دلیل عفونی شدن خون حتمی است.
تزریق واکسن بعد از بهبود عفونت ریه
بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوآنزا، پاییز است، اما واکسن پنوموکوک طبق تشخیص پزشک در هر فصلی قابل تزریق است. واکسن‌ها زمانی قابل تزریق هستند که ریه‌ها بدون عفونت باشند. در کنار این عوامل پیشگیری‌کننده، شست‌وشوی مرتب دست‌ها، استفاده از ژل‌های ضدعفونی‌کننده دست، ممانعت از سرفه یا عطسه کردن در کف دستان و به جای آن استفاده از آرنج در مواقع ضروری و ممانعت از روبوسی با افراد بیمار، باعث می‌شود ریسک ابتلا به پنومونی کاهش یابد.
روشی جدید برای تشخیص ذات الریه