بدون شک تامین غذا اولین نیاز انسان است و برای تولید غذا از منابع مختلفی استفاده می‌شود. به گزارش موسسه منابع جهانی یک‌سوم از کل مواد غذایی تولید شده در دنیا در سیستم‌های مصرف و تولید و توزیع غذا از بین می‌رود و هزینه زیادی را بر اقتصاد دنیا تحمیل می‌کند. ارزش مواد غذایی که هر‌ساله هدر می‌رود بالغ بر یک هزار میلیارد دلار آمریکاست که ۶۸۰ میلیارد دلار از آن در کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته و بقیه در کشورهای در حال توسعه هدر می‌رود.
این در حالی است که بیشترین سهم از گرسنگان دنیا در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و بیماری‌هایی که در اثر کمبود مواد غذایی در میان این افراد وجود دارد هر روز بیشتر و مهلک‌تر می‌شود. از بین رفتن انسان‌ها که نیروی کاری کشور هستند در کنار هزینه درمان بیماری‌ها سبب می‌شود تا هزینه بیشتری بر اقتصادهای در حال توسعه دنیا تحمیل شود.
البته از نظر حجم غذایی که در کشورهای صنعتی و در حال توسعه از بین می‌رود تفاوت زیادی وجود ندارد ولی در مورد نحوه هدررفت این مواد غذایی در کشورهای مختلف اختلافات زیادی دیده می‌شود. در سال گذشته ۶۷۰ میلیون تن در کشورهای صنعتی و ۶۳۰ میلیون تن غذا در کشورهای در حال توسعه دنیا هدررفت که بیشترین سهم از این غذاها را میوه‌ها و سبزی‌ها تشکیل داده بودند.
آمارها نشان می‌دهد غذاهای پخته‌شده کمترین هدررفت غذایی را دارند و بیشترین سهم از مواد غذایی هدررفته در دنیا به میوه و سبزی‌ها اختصاص داشته است. در سال گذشته ۳۰ درصد از هدررفت مواد غذایی به غلات، ۴۰ تا ۵۰ درصد به محصولات ریشه‌ای و میوه و سبزی، ۲۰ درصد به روغن‌های گیاهی و گوشت و لبنیات و ۳۵ درصد به ماهی و غذاهای دریایی اختصاص داشت.
به تعبیر بهتر از هر چهار کالری انرژی تولید شده در دنیا یک کالری هدر می‌رود و اگر این کالری اضافه هدر نرود کمک بزرگی برای تامین غذای مورد نیاز جهان خواهد بود و نیاز کشورهای در حال توسعه و کشورهای جنوب صحرای آفریقا تامین می‌شود.
بنابراین علاوه بر سرمایه‌گذاری در تامین مواد غذایی و کشاورزی در جهان، باید در جهت کاهش هدررفت مواد غذایی هم سرمایه‌گذاری کرد زیرا با صرف هزینه و زمان زیادی این مواد غذایی و محصولات کشاورزی تولید می‌شوند ولی به دلیل سیاستگذاری‌های نادرست این مواد غذایی هدر می‌رود و برای انسان‌های ساکن روی کره زمین مشکلات زیادی را ایجاد می‌کنند.
آمارهایی که سازمان‌های جهانی در مورد میزان هدررفت مواد غذایی ارائه می‌دهند بسیار نگران‌کننده است و نشان می‌دهد به‌رغم تلاش‌های جامعه جهانی عده زیادی از مردم کشورهای در حال توسعه توان تامین نیازهای غذایی را ندارند و تعداد زیادی از کودکان به همین دلیل جان خود را از دست می‌دهند.
حقایقی در مورد هدررفت مواد غذایی
مصرف‌کنندگان در کشورهای صنعتی دنیا سالانه به اندازه کل مصرف غذا در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، غذا هدر می‌دهند. مطالعات نشان می‌دهد میزان هدررفت مواد غذایی در کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته دنیا در پنج سال اخیر به‌طور متوسط برابر با ۲۲۲ تا ۲۳۰ میلیون تن در هر سال بوده است.
نکته مهم این است که حجم مواد غذایی از بین رفته در هر سال معادل بالغ بر ۵۰ درصد محصول غلات در دنیاست و این مقایسه می‌تواند دید روشنی در مورد میزان مواد غذایی هدررفته بدهد. در آمریکا هدررفت مواد غذایی ارگانیک بیش از مواد غذایی و کشاورزی غیر‌ارگانیک است.
آمریکا که در زمره بزرگ‌ترین هدر‌دهندگان مواد غذایی در جهان است، در سال قبل بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از کل هدررفت مواد غذایی دنیا را داشت که برابر با هدر دادن ۲۰ پوند غذا به ازای هر نفر در هر ماه است. کلیاتی در مورد میزان هدررفت مواد غذایی در سال گذشته طبق گزارش منتشر‌شده از سوی سازمان خوار‌بار و کشاورزی جهانی را این طور می‌توان بیان کرد:
■ به‌طور متوسط یک‌سوم از غذای تولید‌شده در دنیا سالانه هدر می‌رود که این سهم معادل 3 /1 میلیارد تن مواد غذایی و محصولات کشاورزی است. این در حالی است که مواد غذایی هدررفته برای سیر کردن تمامی گرسنگان دنیا در عرض یک سال کفایت می‌کند و اگر با استفاده از ابزار و سیاست‌هایی راه‌هایی برای کاهش هدررفت مواد غذایی اندیشیده شود، می‌توان انتظار داشت مشکل گرسنگی در دنیا حل شود و نیازی به تدوین و اجرای برنامه‌های جامع در سطح جهان برای کنترل فقر و مقابله با گرسنگی و تبعات منفی اجتماعی و اقتصادی آن وجود نداشته باشد.
■ سرانه هدررفت مواد غذایی در اروپا و آمریکای شمالی ۹۵ تا ۱۱۵ کیلوگرم در سال است در حالی که مصرف‌کنندگان در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، جنوب و جنوب شرقی آسیا و دیگر کشورهای دنیا به‌طور متوسط ۶ تا ۱۱ کیلوگرم مواد غذایی در هر سال هدر می‌دهند. آمریکا و اروپا اقتصادهای بزرگی هستند و هدررفت بالای غذا در این کشورها برای اقتصاد داخلی بحران ایجاد نمی‌کند ولی اگر این مواد غذایی درست مصرف شود و هدررفت مواد غذایی تقلیل پیدا کند در آینده‌ای نه‌چندان دور بحران‌های زیست‌محیطی در دنیا ایجاد خواهد شد که ناشی از استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی است.
■ بیشترین میزان هدررفت مواد غذایی در دنیا در فرآیند تولید تا رسیدن به دست خرده‌فروشان اتفاق می‌افتد و هدررفت مصرف‌کنندگان سهم بسیار کمی نسبت به هدررفت در فرآیند تولید و توزیع دارد. ولی نکته مهم این است که میزان هدررفت مواد غذایی در فرآیند تولید تا رسیدن به دست خرده‌فروش در تمامی کشورهای دنیا بالغ بر ۱۵۰ کیلوگرم به ازای هر نفر در هر سال است و تنها استثنا کشورهای جنوب و جنوب شرقی آسیا هستند که میزان هدررفت غذا در این فرآیند در کشورهای مذکور ۱۲۳ کیلوگرم است.
■ سرانه تولید غذا برای مصرف انسان ۹۰۰ کیلوگرم در هر سال در کشورهای ثروتمند است این در حالی است که در کشورهای فقیر به‌طور متوسط سالانه ۴۶۰ کیلوگرم غذا تولید می‌شود.
■ در کشورهای در حال توسعه دنیا ۴۰ درصد از هدررفت مواد غذایی بعد از برداشت محصول و در دوره فرآوری اتفاق می‌افتد در حالی که در اقتصادهای صنعتی و توسعه‌یافته بیش از ۴۰ درصد از هدررفت مواد غذایی در فرآیند خرده‌فروشی و مصرف اتفاق می‌افتد.
■ در مرحله خرده‌فروشی بخش زیادی از هدررفت مواد غذایی به دلیل استانداردهای کیفیتی اتفاق می‌افتد به این معنا که نظارت‌ها و بررسی‌های زیاد برای حصول اطمینان از کیفیت مواد غذایی باعث می‌شود بخش زیادی از این مواد غذایی از بین بروند.
■ غذایی که در سال گذشته در آمریکای لاتین هدررفت می‌تواند غذای ۳۰۰ میلیون نفر از گرسنگان دنیا را تامین کند در حالی که غذای هدررفته در اروپا معادل غذای مورد نیاز برای سیر کردن ۲۰۰ میلیون نفر و غذای هدررفته در آفریقا تامین‌کننده غذای مورد نیاز برای ۳۰۰ میلیون نفر از ساکنان گرسنه در زمین است.
■ در حال حاضر یک‌چهارم از غذایی را که در دنیا هدر می‌رود می‌توان با استفاده از روش‌های مختلف و دقت و نظارت دقیق‌تر حفظ کرد ولی این حجم از غذا برای سیر کردن ۸۷۰ میلیون نفر در دنیا کافی است و این رقم قابل توجهی است.
■ در کشورهای در حال توسعه هدررفت غذا در مراحل اولیه زنجیره ارزش غذایی اتفاق می‌افتد و دلیل اصلی این هدررفت را می‌توان محدودیت‌ها و ضعف‌های فنی و مدیریتی و مالی در این کشورها دانست. این محدودیت‌ها سبب شده است تا روش‌های برداشت محصول، نگهداری و تجهیزات سرمایشی برای نگهداری از مواد غذایی و محصولات کشاورزی مطابق با استانداردهای جهانی نباشد و زمینه برای هدررفت مواد غذایی در این کشورها ایجاد شود.
به منظور کاهش هدررفت مواد غذایی در این کشورها تقویت زنجیره عرضه از طریق حمایت‌های مستقیم از کشاورزان و سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیر‌ساختی، حمل و نقل و توسعه صنعت تولید مواد غذایی و بسته‌بندی می‌تواند کمک زیادی در جهت کاهش هدررفت غذا کند.
■ در کشورهای ثروتمند و دارای منابع مالی متوسط هدررفت غذا در مراحل پایانی زنجیره عرضه اتفاق می‌افتد. در این کشورها عادات غذایی مصرف‌کنندگان در هدررفت غذایی بسیار موثر است و به همین دلیل آگاهی دادن به مصرف‌کنندگان نهایی در کاهش این بحران اهمیت و نقش زیادی دارد. در این کشورها آموزش می‌تواند سهم بزرگی در کاهش هدررفت مواد غذایی داشته باشد.
■ هم‌اکنون ۲۴ درصد از کالری‌های تولید‌شده در دنیا در فرآیند تولید تا مصرف از بین می‌رود و اگر این سهم به نصف تقلیل پیدا کند تا سال ۲۰۵۰ میلادی دنیا به ۱۳۱۴ هزار میلیارد کیلو‌کالری غذای کمتری در سال نسبت به حالتی که روند تولید و مصرف مانند سال جاری باشد نیاز خواهد داشت. اما اگر امکان کاهش هدررفت مواد غذایی در دنیا وجود نداشته باشد تا سال ۲۰۵۰ میلادی شاهد افزایش بحران غذایی در دنیا خواهیم بود. زیرا در آن سال امکان تامین نیاز غذایی مردم هم وجود ندارد و معضلی بزرگ برای جامعه وجود خواهد داشت.
■ آمریکایی‌ها بیشترین سهم از مواد غذایی را در دنیا هدر می‌دهند و ارزش غذاهای هدررفته در آمریکا برابر با ۱۴۱ هزار میلیارد کالری در روز است. ارزش اقتصادی این مواد غذایی هدررفته برابر با ۱۶۵ میلیارد دلار آمریکا در هر سال است که چهار برابر واردات غذای آفریقا در هر سال است. در آمریکا بیشترین سهم از مواد غذایی را مصرف‌کنندگان نهایی هدر می‌دهند و بخش زیادی از آن هم در رستوران‌ها اتفاق می‌افتد. رستوران‌های آمریکایی همیشه مملو از غذاهایی است که مردم به دلایل مختلف از خوردن آن امتناع کرده‌اند و آن را هدر داده‌اند.
■ تا سال ۲۰۳۰ میلادی تنها یک نفر از هر هفت نفر کمتر از ۲۵۰۰ کالری در روز مصرف خواهند کرد و این نشان می‌دهد میزان گرسنگی در دنیا کاهش خواهد یافت. البته این پیش‌بینی در صورتی محقق می‌شود که تمامی برنامه‌های جهانی تدوین شده طبق اصول پیش‌بینی شده اجرا شود. به‌طور متوسط روزانه مردم در دنیا ۲۸۷۰ کالری انرژی دریافت می‌کنند و این انرژی را برای صرف کارهای روزانه خود به کار می‌گیرند. بیشترین سهم از این انرژی با مصرف غلات و حبوبات تامین می‌شود.
■ انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ میلادی جمعیت ساکن در کشورهای در حال توسعه دنیا به ۷۶۷۱ میلیون نفر برسد ولی تنها ۴۰ میلیون نفر کمتر از ۲۰۰۰ کالری در روز مواد غذایی و انرژی دریافت کنند. این در حالی است که در سال ۱۹۹۰ میلادی این کشورها ۴۰۹۹ میلیون نفر جمعیت داشتند و ۴۸۰ میلیون نفر از این جمعیت را افرادی تشکیل می‌دادند که روزانه کمتر از ۲۰۰۰ کالری انرژی دریافت می‌کردند.
فقر و گرسنگی
باید در نظر داشت که افراد فقیر در کشورهای در حال توسعه بین ۶۰ تا ۸۰ درصد از درآمد خود را برای خرید مواد غذایی صرف می‌کنند در حالی که در آمریکا تنها ۱۰ درصد از درآمد ماهانه افراد برای خرید مواد غذایی هزینه می‌شود. از طرف دیگر ۷۵ درصد از غذای دنیا تنها از ۱۲ گیاه و پنج گونه حیوانی تامین می‌شود و دیگر محصولات کشاورزی نقش چندانی در تامین غذای مردم ایفا نمی‌کنند.
از طرف دیگر به دلیل شیوع بحران غذایی در جهان، بالغ بر ۱۶۵ میلیون نفر از سوء‌تغذیه در دوران کودکی رنج می‌برند و این افراد بیشتر در کشورهای در حال توسعه هستند ولی شمار زیادی از ساکنان کشورهای صنعتی هم در این دسته جای گرفته‌اند. جالب اینجاست که بدانید از هر ۱۰ مزرعه‌ای که در دنیا وجود دارد، 9 مزرعه خانوادگی است و ۸۰ درصد از غذای دنیا هم از همین مزارع تامین می‌شود.
زنان نقش زیادی در کشاورزی دارند و در سال گذشته ۴۳ درصد از نیروی کار در بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه دنیا را زنان تشکیل می‌دادند. این زنان در نگهداری از دام هم نقش مهمی داشتند و بالغ بر دو‌سوم از مجموع ۶۰۰ میلیون دامدار دنیا را زنان تشکیل می‌دادند. بیشترین تعداد زنان کشاورز و دامدار در کشورهای جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کردند.
کشاورزی برای ۴۰ درصد از ساکنان زمین شغل ایجاد کرده است به این معنا که صنعت کشاورزی بزرگ‌ترین کارفرما در جهان است. اما سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در آفریقا سه برابر سطح زیر کشت در آمریکاست و مساحت زمین‌هایی که برای تولید محصولات کشاورزی آبیاری می‌شوند 6 /26 درصد بیشتر از مساحت زمین‌های آبیاری‌شده در آمریکاست.
مطالعات نشان می‌دهد بیشترین سوء‌تغذیه و فقر غذایی در زنان دیده می‌شود زیرا این قشر دوره‌های بارداری و رسیدگی به کودک را هم طی می‌کنند و به دلایل فرهنگی مورد تبعیض قرار می‌گیرند. زنان هم در فرآیند تولید غذا و محصولات کشاورزی بسیار فعال هستند و هم نقش مهمی در خانواده‌ها ایفا می‌کنند و به همین دلیل توجه به سلامت آنان اهمیت زیادی دارد.
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟