چه هورمون هایی باعث چاقی می شوند؟(بخش اول)

 شاخص توده بدنی، حرف اول را می‌زند
پزشکان و متخصصان برای تایید اینکه فردی در گروه افراد چاق قرار می‌گیرد از شاخصی به‌نام «شاخص توده بدنی» استفاده می‌کنند. این شاخص به ما می‌گوید که آیا وزن فرد به حد ایده‌آل نزدیک است یا نه. به‌طوری که اگر شاخص توده بدنی فردی بیشتر از 25 و کمتر از 30 باشد این فرد دچار اضافه‌وزن و اگر بیشتر از 30 باشد دچار مشکل چاقی است که درجات مختلفی دارد که می‌تواند خفیف، متوسط باشد.  

 چاقی، بی‌علت نیست!
چاقی علل گوناگونی دارد ولی شایع ترین علت  آن Simple obesity یا چاقی ساده است.  چاقی ساده یعنی هیچ عامل مشخص و ساده‌ای نمی‌توان برای فرد پیدا کرد.  اکثر افرادی که چاق هستند چاقی نوع ساده دارند. بیشتر آنها هم به‌صورت خانوادگی یا بهتر است بگوییم ارثی  این‌گونه هستند که پدر یا مادر یا بستگان درجه یک‌شان دچار چاقی هستند.  البته افرادی هم هستند که دچار چاقی ساده  را دارند بدون آنکه فردی از افراد خانواده‌شان با این مشکل مواجه باشد.

افزایش وزن خود را به گردن هورمون‌ها نیندازید!
 یکی دیگر از انواع چاقی، چاقی مرضی است که بر اثر مسائل گوناگون ازجمله مسائل هورمونی اتفاق 
می افتد.  البته بیشتر مردم به اشتباه فکر می‌کنند که اکثر چاقی‌ها از نوع چاقی مرضی هستند. مثلا چاقی‌هایی که بر اثر مشکلات تیروئیدی به وجود می‌آیند، درحالی که کم‌کاری تیروئید درصد کمی از مشکلات چاقی هستند و اضافه وزنی را که کم کاری تیروئید  ایجاد می‌کند،  در حد کمتر از 5کیلوگرم است، یعنی فردی که 10، 20 یا 30کیلوگرم اضافه‌وزن دارد، باید مطمئن باشد که براثر کم‌کاری تیروئید این افزایش وزن به وجود نیامده است؛ چراکه اگر مشکل تیروئیدی مطرح باشد در موارد شدید تا 5کیلو برای فرد افزایش وزن به همراه دارد. درحالی که مشکلات خفیف تیروئیدی که شایع هم هستند، ممکن است هیچ اضافه‌وزنی را برای شخص ایجاد نکنند. بعد از انجام آزمایش، ما به‌کرات بیمارانی را می‌بینیم که می‌گویند: «کم‌کاری تیروئیدمان درمان شد ولی وزن‌مان کم نشده است!»  پاسخ ما به این افراد این است که کم کاری  تیروئید شما خفیف یا متوسط بوده و ارتباطی هم با چاقی شما نداشته است برای همین از همان ابتدای درمان مشکل تیروئید، انتظاری هم نداشتیم که با درمان کم‌کاری وزن‌تان کاهش پیدا کند و تغییر محسوسی در وزن شما به وجود آید.  

کم‌کاری تیروئید با این علائم همراه است!
به گفته دکتر محسن خوش‌نیت‌نیکو، فوق تخصص غدد و متابولیسم، کم‌کاری تیروئید در موارد آشکار باعث پف آلودگی، ورم، خشکی پوست، گرفتگی‌های عضلانی، خواب‌آلودگی، بی‌حالی، یبوست، اختلالات قاعدگی در خانم‌ها، افزایش چربی‌های خون و اختلال در ضربان قلب می‌شود و ممکن است در جوانان علائم واضحی نداشته باشد ولی افراد مبتلا حداکثر 10درصد افزایش وزن دارند.

سندرومی که ممکن است چاق تان کند
علل دیگر چاقی مرضی پرکاری غده فوق کلیوی است که در اصطلاح به آن سندروم کوشینگ می‌گوییم.  در این حالت موادی به اسم هورمون‌های استروئیدی توسط غدد فوق کلیه ترشح می‌شوند که غلظت آنها بیش از حد است و ریتم و آهنگ ترشح روزانه آنها به‌هم خورده است، افراد مبتلا ممکن است دچار چاقی یا حتی چاقی شدید شوند که 30 تا 40کیلوگرم اضافه‌وزن ایجاد می‌کند که این مورد از علل بسیار  ناشایع و نادر است. افرادی که مبتلا به این بیماری هستند علاوه بر افزایش وزن علائم خاصی پیدا می‌کنند که به‌راحتی بیماری آنها قابل تشخیص خواهد بود. ازجمله فرد به شکل قرص ماه در می‌آید، پرخون می‌شود. همچنین بدن با یک ضربه کوچک خیلی سریع دچار کبودی می‌شود به‌علاوه ترک‌هایی روی پهلو و شکم فرد ایجاد می‌شود که شبیه ترک‌های دوران بارداری است. این ترک‌ها به رنگ صورتی یا بنفش و پهن هستند، بنابراین مشکل غده فوق کلیه جزء علل نادر اضافه‌وزن و چاقی است. لازم به ذکر است افرادیکه داروهای کورتونی (مثل پردنیزولون یا دگزامتازون) به مدت طولانی و با مقدار زیاد مصرف می کنند علایم مشابهی پیدا می کنند.

شاید تنبلی تخمدان مقصر است!
 از سایر علل هورمونی دیگر که می‌تواند باعث چاقی شود، کمبود هورمون رشد که یکی از علائم آن  زیاد شدن چربی در ناحیه اطراف ناف است که این مشکل هم بسیار نادر است، حتی می‌توان گفت از سندروم کوشینگ هم نادرتر است. علل دیگر مانند تخمدان پلی‌کیستیک یا همان تنبلی تخمدان می‌توانند باعث چاقی فرد شوند اما با چه مکانیسمی تغییر وزن می‏دهند، مشخص نیست. البته به این نکته هم باید اشاره شود که ممکن است خود اضافه‌وزن و چاقی باعث به‌وجود آمدن این بیماری یعنی تخمدان پلی‌کیستیک شوند.
50درصد خانم‌هایی با مشکل تخمدان پلی‌کیستیک، چاق هستند که علت آن به‌درستی شناخته شده نیست.  دکتر محسن خوش‌نیت‌نیکو  درمورد این بیماری می‌گوید: تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند یک مقاومت انسولین باشد که این انسولین به خوبی نمی‌تواند در سلول‌های بدن اثر کند و حد آن افزایش پیدا می‌کند که این دسته از خانم‌ها را بیشتر مستعد مشکل چاقی می‌کند. علائم آن اختلالات عادت ماهانه و افزایش هورمون‌های مردانه و موهای زاید و آکنه است. این افراد سخت‌تر از بقیه لاغر می‌شوند ولی به هر حال با رژیم غذایی و ورزش می‌توانند وزن خود را کاهش دهند.  

منبع :مجله ی سیب سبز 

قسمت دوم این مقاله را از اینجا بخوانید