در حال حاضر نزدیک به پنج میلیون نفر در ایران مبتلا به دیابت هستند. فارغ از مشکلاتی که بیماری دیابت برای افراد ایجاد می کند، یک سوال بسیار مهم این است که یک فرد باید در هر ماه چقدر هزینه کند تا مانع گسترش بیماری و عوارض ناخواسته آن شود؟
– قبل از پرداختن به ایران، بهتر می دانم این رقم را در دنیا بررسی کنم. شما از تکرار مکررات انواع بیماری دیابت و چگونگی درمان آن صرف نظر کردید و به این موضوع پرداختید که دیابت چقدر هزینه به خانوار تحمیل می کند. این موضوع قرار است مورد بررسی قرار گیرد که آیا دیابت موضوعی اقتصادی و اجتماعی است؟ پاسخ من به این سوال مثبت است. دیابت در سراسر دنیا، هزینه بسیار سنگینی را بر بودجه هر کشوری تحمیل کرده است.
– در آمریکا سالانه 70 هزار قطع پا به دلیل دیابت انجام می شود. مقصود کل پا نیست؛ امکان دارد بیمار انگشت از دست بدهد یا مچ به پایین را از دست بدهد یا از بالاتر و امکان دارد که افراد پای خود را از دست بدهند.
در هر شش ثانیه یک نفر و در هر یک دقیقه 10 نفر فوت می کنند. به هر حال معلولیت یک موضوع رایج در دیابت است. در این میان ما دیگر به مرگ و میر کاری نداریم. متاسفانه 50 درصد از بیماران از بیماری خود آگاهی ندارند. به عبارت دیگر به ازای هر فرد شناخته شده دیابتی یک نفر وجود دارد که از بیماری خود اطلاعی ندارد. البته دیگر ما کاری به نابینایی نداریم. به هر حال وقتی فردی نابینا می شود، دولت موظف است سگ راهنما، عصای هوشمند و … در اختیار وی قرار بدهد.
در حال حاضر از جمعیت 425 میلیون بیمار دیابتی در سراسر جهان، 95 درصد از بیماران دیابت نوع دو دارند که ما چیز زیادی در مورد آن نمی دانیم و فقط می دانیم که مقاومتی محیطی نسبت به انسولین وجود دارد. دیگر چیزی از آن نمی دانیم که در واقع اقیانوسی در برابر دریایی است که ما می دانیم.
تعداد فوت شدگان ناشی از بیماری دیابت در مقایسه با سایر بیماری ها چطور است؟
– پنج میلیون نفر در سال جان خود را به دلیل دیابت از دست می دهند. این رقم از تلفات سرطان و ایدز هم بیشتر است؛ با این تفاوت که ایدز فاجعه بزرگی است که بی بند و باری را القا می کند. متاسفانه ترس مردم از دیابت از بین رفته است و تصور می کنند به هر حال بیمار دیابتی در اغلب خانواده های ایرانی وجود دارد و مشکل زیاد جسمانی ندارد و بیماری دیابتی که متفورمین استفاده کرده، احتیاجی به مراقبت ندارد در حالی که بسیاری از این بیماران در نهایت دچار نارسایی کلیه شده و مجبور به دیالیز خواهند شد.
– در ایران هم برآوردهایی شده که چون مراکز متعدد دانشگاهی آن را انجام داده اند و با هم شباهت زیادی ندارد، نمی توان آن را تایید کرد و ملاک بررسی قرار داد اما این نکته را مد نظر قرار دهید که چند سال پیش رقم نجومی خرج دیابت در کشور اعلام شد. این رقم همان زمان که دلار 1000 تومان بود بسیار دلهره آور بود؛ چه برسد به اینکه قیمت دلار در حال حاضر به 3600 تومان رسیده است. هزینه دیابت در کل جهان طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، 375 میلیارد دلار بوده است.
یکی از شایع ترین نقاط دیابت در جهان، شیخ نشین های عربی خلیج فارس از جمله عربستان، کویت، بحرین و عمان است. در برخی از این کشورها 17 درصد جمعیت بزرگسال مبتلا به دیابت نوع دو هستند. در کشور ما رقم هفت درصد تا هشت درصد ابتلا به دیابت، طبیعی است. البته این رقم در بوشهر تا 14 درصد و در یزد به 14 تا 15 درصد بالغ می شود. فشار اقتصادی زیادی به دنبال ابتلا به دیابت به خانواده وارد می شود.
طبق مرجع مورد تایید، هزینه درمان دیابت در ایران چقدر است؟
– هزار میلیارد تومان (یک میلیارد دلار) در سال با نرخ تورم همان سال و قیمت ارز همان سال بوده است که این رقم را مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران جلد شماره دو منتشر کرده است. نکته حائز اهمیت این است که این رقم با توجه به افزایش قیمت ارز، افزایش یافته است. به هر حال بسیاری از تکنولوژی ها از خارج کشور وارد ایران شده است. البته این نکته را باید مورد توجه قرار دهید که منابع اعلام هزینه در ایران متفاوت است.
بار مالی دیابت هزینه ای است که برای پیشگیری و درمان دیابت به کار گرفته می شود. این هزینه بر بودجه کشور تحمیل شده و ارقامی است نجومی. سالمندان سهم بیشتری در تحمیل این بار مالی بر عهده دولت دارند زیرا اغلب بیماری دیابت نوع دو در سنین سالمندی رخ می دهد. این بیماری سخت، هیترگلیسمی مزمن بوده و یک بیماری شایع و منتشر و پراکنده و پر عارضه و صعب العلاج اما قابل کنترل است. هنوز علت آن را نمی دانیم اما قابل مدیریت و قابل کنترل است و باید تلاش کرد تا بیماری را کنترل کنیم.
شما این رقم را قبول دارید که بیمار دیابتی باید ماهیانه 300 هزار تومان از جیب پرداخت کند تا بتواند بیماری خود را کنترل کند؟
– نه. من رقمی نمی دهم اما به نظر من این رقم اندکی بالا است.
هزینه 3 میلیونی دیابت در سبد خانوار
راهکار جلوگیری از ابتلا به دیابت این است که کالری به میزان کافی دریافت شود و نه بیشتر. هر فردی باید مصرف قند را به حداقل رسانده و با فعالیت زیاد، میزان حساسیت به انسولین را کاهش دهد. به همین دلیل کارشناسان توصیه می کنند که فرد به مدت 30 دقیقه در روز و به مدت پنج بار در هفته فعالیت بدنی داشته باشد.
بررسی ها نشان داده است یک پنجم برای پیشگیری و چهار پنجم برای جلوگیری از عوارض ناشی از بیماری دیابت همچون بیماری قلبی، سکته قلبی، سکته مغزی، پای دیابتی، ابتلا به قانقاریا و زخم دیابتی و نارسایی کلیوی هزینه می شود. لازم است بدانیم شایع ترین علت نارسایی کلی، بیماری دیابت است. دیابت همچنین می تواند چشم را درگیر کرده و موجب نابینایی شود.
یک فرد دیابتی باید مرتب تحت نظر پزشک باشد و اگر قندش تحت کنترل است، هر سه ماه یک بار باید به پزشک مراجعه کند و از نظر کلیه، کبد و چشم تحت معاینه قرار بگیرد. اگر هزینه متوسط را محاسبه کنید، چیزی حدود دو و نیم تا سه میلیون تومان در سال می شود. این هزینه را با هزینه سلامت همه افراد جامعه به منظور پیشگیری مقایسه کنید. این هزینه به نظرم زیر 1000 دلار است؛ در حالی که هزینه عوارض هفت تا هشت برابر است.
در بسیاری از موارد فرد ناچار است هزینه را شخصا از جیب خود پرداخت کند که در نهایت به وضعیت اقتصادی خانوار آسیب وارد می کند و موجب می شود فرد دچار فقر مطلق شود. تا چند سال پیش، حدود 80 تا 90 درصد هزینه پرداختی از جیب بیماران بود اما با توجه به طرح تحول سلامت می توان گفت 10 تا 20 درصد هزینه پرداختی از جیب مردم کم شده است. امید ما این است که به موازات مراقبت بیشتر مردم، افراد کمتری به دیابت مبتلا شوند. به هر حال با توجه به جمعیت سالمند کشور باید این موضوع را جدی گرفت.