یکی از شایع‌ترین آسیب‌های ورزشی، آسیب قوزک پاست. حتما لازم نیست که ورزشکار باشید یا در اوقات فراغتتان ورزش کنید تا قوزک پایتان بپیچد و آسیب ببیند. گاهی اوقات یک پیاده‌روی ساده روی یک سطح ناصاف هم می‌تواند سبب پیچ‌خوردگی دردناکی شود.
آسیب قوزک پا می‌تواند برای هر کسی در هر شرایطی رخ دهد. با این حال، میزان پیچ‌خوردگی قوزک پا در مردان ۱۵ تا ۲۴ ساله به مراتب بیشتر از سایر سنین بوده در مقایسه با زنان بالای ۳۰ سال که در مقایسه با مردان این میزان در آنها بالاتر است. نیمی از تمام پیچ‌خوردگی‌های قوزک پا حین انجام حرکات ورزشی رخ می‌دهد و بیش از یک میلیون نفر سالانه به خاطر آسیب قوزک پا به بخش اورژانس بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. یکی از شایع‌ترین آسیب‌های قوزک پا، پیچ‌خوردگی و شکستگی استخوان آن بوده که رباط و استخوان قوزک پا در آن دخیل است. اما ممکن است تاندون این ناحیه هم دچار کشیدگی شده یا پاره شود.
انواع آسیب‌های قوزک پا
پیچ‌خوردگی، رگ به رگ شدن و شکستگی
آسیب‌های قوزک پا بر اساس نوع بافتی که آسیب دیده –استخوان، رباط یا تاندون – تعریف می‌شود. در واقع قوزک پا جایی است که سه استخوان با هم تلاقی دارند – استخوانِ درشت‌نی و نازک‌نی بخش پایینی ساق پا همراه با استخوان قوزک پا. این استخوان‌ها با کمک رباط و مفصل، قوزک پا را محکم نگه می‌دارند، در واقع آنها بندهای ارتجاعی محکم متشکل از بافت‌های پیوندی هستند که باعث محکم نگه داشتن استخوان در آن ناحیه می‌شوند، در شرایطی که کمک می‌کنند قوزک پا حرکت عادی خود را داشته باشد. تاندون‌ها در این ناحیه به عضلات وصل بوده و آنها هم به استخوان‌ها چسبیده‌اند تا عمل حرکت قوزک پا و پا را انجام داده و مفاصل را ثابت و متعادل نگه دارند.
شکستگی یعنی پارگی یک یا چند استخوان. پیچ‌خوردگی اصطلاحی است که به آسیب رباط‌ها گفته می‌شود آن هم زمانی که بیش از دامنه حرکتی خود کش پیدا کنند. پیچ‌خوردگی یک رباط می‌تواند از پارگی‌های بسیار بسیار ریز تارهای آن آغاز شود که رباط را در بر می‌گیرد و در نهایت با پارگی کامل آن همراه باشد. رگ به رگ شدن هم به آسیب به عضلات و تاندون‌ها در نتیجه کشیده شدن و یا فشار زیاد گفته می‌شود.
رگ به رگ شدن عضلات و تاندون‌ها در ساق پاها و کمر شایع‌تر است. در قوزک پا، دو نوع تاندون وجود دارد که رگ به رگ می‌شوند. این‌ها تاندون‌های پرونئال هستند و از قوزک پا محافظت می‌کنند. ممکن است به خاطر کارکرد بیش از حد و یا جراحت، دچار التهاب یا حساسیت شوند. آسیب یا فشار ناگهانی هم می‌تواند باعث پارگی‌های شدید تاندون شود. تاندون بسیار ریزی که پاره می‌شود به مرور زمان در یک جا جمع می‌شود؛ چرا که به طور مکرر کش پیدا می‌کند و به درستی هم التیام پیدا نخواهد کرد و همین منجر به بیماری‌ای به نام التهاب تاندون می‌شود. تاندون‌ها ممکن است دَر بروند که آن را نیمه‌دررفتگی تاندون می‌نامند.
علل آسیب قوزک پا
آسیب قوزک پا زمانی رخ می‌دهد که مفصل پا شدیدا پیچ خورده و از وضعیت عادی خود خارج شود. اکثر آسیب‌های قوزک پا معمولا حین انجام فعالیت‌های ورزشی و یا زمان پیاده‌روی روی سطوح ناصافی رخ می‌دهد که در وضعیتی غیرعادی به پا و قوزک پا فشار وارد می‌کند. این وضعیت غیرعادی قوزک پا خصوصا هنگام پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند و یا راه رفتن بر سطوح نامسطح، کفش‌های شل یا سندل‌ها هم عوامل دیگری هستند که می‌توانند سبب آسیب‌دیدگی قوزک پا شوند. علاوه بر پوشیدن کفش‌هایی که پا را به خوبی تحت پوشش قرار نمی‌دهند، آسیب قوزک پا ممکن است به دلایل زیر هم رخ دهد:
-سکندری خوردن یا افتادن
-به شکل ناشیانه بعد از پریدن به زمین آمدن
-راه رفتن یا دویدن بر سطوح ناصاف
-یک ضربه ناگهانی مانند تصادف با ماشین
-پیچ‌خوردگی یا چرخش قوزک پا
آیا آسیب‌های مختلف قوزک پا، نشانه‌های مختلفی دارد؟
علائم رگ به رگ شدگی و شکستگی بسیار شبیه هم هستند. در واقع شکستگی‌ها گاهی ممکن است با رگ به رگ شدگی اشتباه گرفته شوند. به خاطر همین مسئله باید به محض بروز آسیب، به متخصص مراجعه کنید تا به درستی آن را تشخیص دهد. نشانه‌های آن شامل درد و اغلب درد شدید و ناگهانی، تورم، کبودی و عدم توانایی در راه رفتن و تحمل وزن بر مفصل آسیب‌دیده است.
بعد از رگ به رگ شدگی، قوزک پا سفت خواهد شد. در هنگام شکستگی، ناحیه مورد نظر موقع لمس کردن، ضعیف و حساس می‌شود. و از طرفی قوزک پا شکل بدی پیدا کرده و یا از محور خود خارج خواهد بود.
اگر رگ به رگ شدگی خفیف باشد، درد و تورم آن هم خفیف خواهد بود. اما اگر این رگ به رگ شدگی شدید باشد، میزان تورم بیشتر بوده و درد هم بدتر می‌شود.
بعد از آسیب قوزک پا چه باید کرد؟
شما می‌توانید با یادآوری چهار نکته مهم در این مواقع، کمک‌های اولیه را روی خود انجام دهید: استراحت، یخ، کمپرس و بالا نگه داشتن قوزک پا.
استراحت: به منظور پیشگیری از آسیب بیشتر به قوزک پا و وارد آمدن فشار کمتر به آن، قوزک پایتان را استراحت دهید.
یخ: استفاده از یخ می‌تواند میزان تورم را کاهش داده و نوعی بی‌حسی در ناحیه مورد نظر ایجاد کند که می‌تواند درد را تسکین دهد. ظرف ۴۸ ساعت بعد از بروز آسیب روی قوزک پا یخ بگذارید و هرگز نگذارید بیش از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی آن بماند تا از سرمازدگی پیشگیری کنید. پیش از استفاده دوباره از یخ، حتما یک وقفه ۴۰ تا ۴۵ دقیقه‌ای داشته باشید تا به بافت‌ها این امکان را بدهد به دمای عادی بازگردند و دوباره آن کار را تکرار کنید.
کمپرس: قوزک آسیب‌دیده را با باندهای انعطاف‌پذیر یا کمپرس‌های فشاری پوشانده و ببندید؛ چرا که باعث می‌شود پایتان بی‌حرکت مانده و آن را تحت پوشش قرار می‌دهد. حواستان باشد که قوزک پا را خیلی محکم نبندید. اگر دیدید انگشتانتان کبودرنگ یا سرد شده و یا حساسیت خود را از دست داد بدانید که به خاطر سفت بستن کمپرس است.
بالا نگه داشتن پا: بالا نگه داشتن قوزک پای آسیب‌دیده حداقل تا سطح قلب‌تان باعث کاهش تورم و درد خواهد شد.
پزشک چگونه آسیب قوزک پا را تشخیص می‌دهد؟
نخستین کاری که پزشک می‌کند این است که سؤالاتی درباره چگونگی بروز آسیب از شما می‌پرسد. سپس قوزک پایتان را معاینه می کند تا ببیند آیا اثری از تورم یا کبودی وجود دارد یا نه. آزمایش فیزیکی قوزک پا ممکن است دردناک باشد؛ چرا که پزشک باید قوزک پا را حرکت دهد تا درد و تورم را مرتفع کند تا بتواند تشخیص درستی بدهد.
او آزمایش پرتو ایکس برایتان می‌نویسد تا ببیند آیا هیچ نوع شکستگی استخوان در کار بوده است یا نه. علاه بر آزمایش ایکس قوزک پا، برای پا و ساق پا هم این آزمایش خواهد نوشت؛ چرا که ممکن است به آسیب قوزک پا ارتباط داشته باشد. اگر پزشک به شکستگی ناشی از فشار مشکوک باشد، آزمایش تصویربرداری دیگری مانند MRI برایتان می‌نویسد تا بتواند جزئیات بیشتری در ارتباط با آسیب تشخیص دهد.
برای اکثر آسیب‌های قوزک پا، درد را می‌توان با مصرف داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن و یا سایر داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن کنترل کرد. درمان ویژه این آسیب به نوع آسیب ارتباط پیدا می‌کند.
درمان شکستگی
شکستگی‌ها را می‌توان هم با جراحی و هم بدون جراحی درمان نمود. اگر تنها یک استخوان شکسته باشد، یا استخوان‌ها از جای خود خارج نشده و قوزک پا وضعیت ثابتی داشته باشد، پزشک با بی‌حرکت کردن قوزک پا می‌تواند شکستگی آن را درمان کند. پزشک معمولا این کار را با گچ گرفتن یا استفاده از بریس‌های طبی انجام خواهد داد. اگر قوزک پا وضعیت ناثابتی داشته باشد، شکستگی را باید با جراحی درمان نمود. در اغلب مواقع قوزک پا را می‌توان با استفاده از یک صفحه فلزی و پیچ‌های مخصوص، ثابت کرد و در جای اصلی خود قرار داد. بعد از عمل، قوزک پا توسط آتل محافظت خواهد شد تا زمانی که تورم آن کاهش یافته و بعد گچ گرفته می‌شود.
درمان آسیب تاندون‌ها
گزینه‌هایی که برای درمان آسیب تاندون‌ها وجود دارد شبیه گزینه‌هایی است که برای درمان پیچ‌خوردگی به کار می‌رود و عبارت است از:
-بی‌حرکت کردن منطقه مورد نظر با گچ گرفتن یا استفاده از آتل
-مصرف داروهای خوراکی یا تزریقی برای کاهش درد
-فیزیوتراپی برای دامنه حرکتی، مقاومت و تعادل
-استفاده از بریس‌های طبی برای تقویت حرکت حین انجام فعالیت‌ها
-جراحی برای ترمیم تاندون یا تاندون‌ها و کاهش اوقات ترمیم ساختارهای پوشش‌دهنده پا
منبع: webmd