اشرف رضوی، کارشناس‌ارشد روانشناسی درباره این بیماری توضیح می‌دهد. آنچه در ادامه می‌خوانید، نتیجه این گفت‌وگوست.
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی، اختلالی روانی است که مشخصه آن ازکارافتادگی فرایندهای فکری و پاسخ‌گویی عاطفی ضعیف است. بیماری به‌طورمعمول خود را به‌صورت توهم شنیداری، توهم‌های جنون‌آمیز یا عجیب‌وغریب یا تکلم و تفکر آشفته نشان می‌دهد و با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل‌توجهی همراه است.
تاریخچه و عوامل مؤثر در بروز این بیماری
علائم این بیماری درگذشته‌های دور نیز شناخته‌شده بود. مردمان قدیم عقاید اسطوره‌ای درباره این بیماری داشتند و امروزه این عقاید تغییرات زیادی کرده است. در گذشته به روان‌گسیختگی، «جنون جوانی» می‌گفتند که امروزه چندان موردپسند روان‌پزشکان و روان‌شناسان نیست. پیشینیان می‌گفتند: دیوانه کسی است که دیو را می‌بیند و مجنون کسی است که جن را می‌بیند. این همان روان‌گسیختگی است. در این بیماری، بیمار موجودی را می‌بیند که دیگران نمی‌بینند و مردم به این دلیل که آن موجود موردادعا را نمی‌بینند به فردی که آن موجود را می‌بیند، مجنون یا دیوانه می‌گویند. به این بیماری در قدیم دیوانگی یا جن‌زدگی یا آل‌زدگی می‌گفتند. ژنتیک، محیط اولیه، عصب زیست‌شناسی و فرایندهای اجتماعی از عوامل مهم و مؤثر در بروز بیماری هستند.
عملکرد اختلال
اختلال بیشتر ادراک را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ اما به‌طورمعمول به مشکلات مزمن در رفتار و احساسات نیز می‌انجامد. افراد مبتلابه اسکیزوفرنی در معرض شرایطی ازجمله افسردگی اساسی و اختلال اضطراب هستند. احتمال سوءمصرف موادمخدر در طول زندگی بیمار تقریباً 50درصد است. مشکلات اجتماعی از قبیل بیکاری طولانی‌مدت، فقر و بی‌خانمانی نیز شایع هستند. امید به زندگی متوسط افراد مبتلابه این اختلال به‌دلیل افزایش مشکلات جسمی، یازده تا پانزده سال کمتر از افراد عادی است.
علائم بیماری
فرد مبتلابه اسکیزوفرنی ممکن است دچار توهم‌هایی شود که اغلب به‌صورت شنیدن صداها گزارش‌شده است. خیالات (اغلب عجیب‌وغریب یا سرکوب‌گرانه در طبیعت) و آشفتگی فکری و کلامی نیز از مشخصه‌های این بیماری است. گوشه‌گیری اجتماعی، نامرتبی لباس و بهداشت و ازدست‌دادن انگیزه و قضاوت تماماً موارد عادی موجود در اسکیزوفرنی هستند.
اوج بیماری چه زمانی است؟
اواخر نوجوانی و اوایل دوران بلوغ، دوره‌های اوج شروع بیماری اسکیزوفرنی است که سال‌های بحرانی توسعه اجتماعی و حرفه‌ای یک نوجوان است. در 40درصد از مردان و 23درصد از زنان مبتلابه اسکیزوفرنی، این مهم قبل از سن نوزده‌سالگی خود را نمایان می‌کند. برای به‌حداقل‌رساندن گستردگی اختلال مرتبط با اسکیزوفرنی، به‌تازگی اقدامات زیادی برای شناسایی و درمان علائم اولیه قبل از شروع بیماری انجام شده که تا ۳۱ ماه قبل از شروع علائم قابل‌تشخیص است. کسانی که بیماری اسکیزوفرنی آن‌ها در حال پیشرفت است، ممکن است علائم گذرا یا خودمحدودگری روانی و علائم نامعین کناره‌گیری از اجتماع، تحریک‌پذیری، بی‌قراری و عدم مهارت حرکتی را در طول مرحله ابتدایی بیماری تجربه کنند.
تأثیرسوءمصرف موادمخدر بر این بیماری
برخی از موادمخدر که باعث رشد و پیشرفت اسکیزوفرنی می‌شوند، عبارت‌اند از: حشیش، کوکائین و آمفتامین. حدود نیمی از کسانی که مبتلابه اسکیزوفرنی هستند بیش‌ازحد موادمخدر یا الکل مصرف می‌کنند.
برشمردن مصرف حشیش به‌عنوان عامل مؤثر بر ابتلا به اسکیزوفرنی توسط خیلی‌ها قابل‌قبول و همچنان موردبحث است. آمفتامین، کوکائین و به میزان کمتر الکل، می‌تواند منجر به جنونی که بسیار شبیه به اسکیزوفرنی است، شود. اگرچه به‌طورکلی علت بیماری تصور نمی‌شود، اما افراد مبتلابه اسکیزوفرنی نیکوتین بسیار بیشتری نسبت به جمعیت عمومی مصرف می‌کنند.
عوامل رشد و پیشرفت در دوران جنینی
عواملی مانند فقدان اکسیژن خون و عفونت یا استرس و سوءتغذیه مادر در دوران رشد جنین، ممکن است اندکی خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهند. به‌احتمال‌زیاد افراد مبتلابه اسکیزوفرنی ممکن است در فصل زمستان یا بهار متولدشده باشند که شاید ناشی از قرارگرفتن زیاد در معرض ویروس در رحم باشد.
راه‌های درمان
نقطه اتکای درمان، داروهای آنتی‌سایکوتیک (ضد جنون) است که بیشتر فعالیت گیرنده دوپامین و گاهی اوقات سروتونین را سرکوب می‌کنند. درمان روانی و توان‌بخشی حرفه‌ای و اجتماعی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. در موارد جدیدتر که امکان ایجاد خطر برای شخص بیمار و دیگران وجود دارد ممکن است به بستری اجباری نیاز باشد.
لینک مرتبط: برای سلامت روان دخترمان چه کاری باید انجام دهیم؟! +10راهکار
اختلالات روانی را به رسمیت بشناسید!
به چه دلایلی تهرانی ها خشونت طلب شده اند؟ +5عامل اصلی
از کجا بفهمیم رابطه دوستی ما سالم است یا سمی؟!