آیا می‌دانید بزرگ‌ترین مفصل بدن زانو است؟ و مهم‌تر آن که آیا می‌دانید مفاصل زانوها بیشترین فشار را نسبت به مفاصل دیگر بدن تحمل می‌کنند و بیشتر در معرض آسیب قرار دارند؟
در آرتروز زانو، غضروف مفصل زانو دچار آسیب دیدگی و حتی خوردگی می‌شود. این بیماری در سنین متوسط و بالا رخ می‌دهد و علاوه بر ایجاد درد و ورم در ناحیه زانو با تغییر شکل و مشکل در راه رفتن شخص همراه است. با این تفاسیر، مهم‌ترین اقدام بیماران مبتلا به آرتروز زانو برای کاهش درد و بهبود بیماری چیست؟
دکتر مرتضی رجایی، جراح و متخصص بیماری‌های استخوان و ستون فقرات معتقد است: یکی از بهترین و موثرترین روش‌های پیشگیری و درمان آرتروز، انجام تمرینات منظم ورزشی و آب درمانی است. همچنین اصلاح برخی عادات نادرست از نکات بسیار مهم برای بهبود سریع‌تر این بیماری است.
این متخصص آسیب‌های ورزشی با اشاره به این که داشتن رژیم غذایی مناسب و سالم در کاهش دردهای آرتروز مفید خواهد بود، می‌افزاید: برخی مواد غذایی از جمله ماهی، آب پرتقال، سویا، زنجبیل و کلم بروکلی به دلیل داشتن اثرات ضدالتهابی و تسکین‌دهندگی به عنوان مسکن آرتروز و سایر انواع زانودرد در نظر گرفته می‌شود.
روش‌های تسکین درد آرتروز زانو
مهم‌ترین عوامل موثر در کاهش درد آرتروز زانو، کاهش وزن و ورزش‌های مناسب است.
دکتر رجایی در این باره توضیح می‌دهد: توجه داشته باشد، ازدیاد وزن فشار زیادی را به زانوها و همچنین مفاصل ران‌ها وارد میکند. این مساله خود باعث پیشرفت بیماری و تشدید علائم آرتروز می‌شود. بر این اساس، کم کردن وزن و رساندن وزن به حد متعادل بسیار کمک‌کننده است.
وی درباره با اثرات ورزش بر کاهش درد آرتروز زانو تاکید میکند: هر نوع ورزشی برای زانوهای مبتلا به آرتروز مفید نیست. به همین علت توصیه می‌شود، برای انجام ورزش با پزشک متخصص مشورت کنید. هر ورزش و نرمشی که فشار زیادی به مفاصل زانو وارد نکند یا فعالیت‌هایی که لزومی به تغییر جهت سریع نداشته باشد، موثر تلقی می‌شود.
آیا آب‌درمانی برای زانو مفید است؟
منظور از آب‌درمانی شنا کردن نیست، بلکه ورزش کردن در آب است.
به گفته این متخصص، حرکت در آب به دلیل غلبه بدن بر مقاومت آب، بدن را به ورزش وا می‌دارد. انجام حرکاتی مانند پیاده‌روی، ورزش‌های بی‌هوازی(ایروبیک) و نرمش‌های معمول در آب می‌تواند به عنوان تمرینات آب‌درمانی در نظر گرفته شود. انجام ورزش در آب، به‌شرط این‌که صحیح انجام شود برای بدن بسیار مفید و موثر است. این نوع ورزش باعث تقویت قدرت عضلانی، نیروی استقامتی، انعطاف‌پذیری بیشتر بدن و افزایش تعادل می‌شود.
تسکین درد با ماساژدرمانی
یکی از راه‌های تسکین التهاب عضلات در آرتروز فیزیوتراپی است. ماساژدرمانی از طریق بهبود جریان خون و گرم کردن ناحیه به تسکین درد و کاهش التهاب منجر می‌شود.
به گفته دکتر رجایی، گرما درمانی و سرما درمانی نیز می‌تواند برای کاهش درد آرتروز زانو بسیار موثر باشد . گرم کردن ناحیه از طریق بهبود جریان خون درون عضلات به تسکین درد منجر می‌شود. برای این منظور باید مفاصلی را که دچار درد است ، روزانه دو تا سه مرتبه و هر بار به مدت 20 دقیقه گرم کنید.
وی توضیح می‌دهد: برای گرم کردن می‌توانید از حوله داغ، لامپ مادون قرمز، وان آب گرم، بالشتک‌های برقی تولید‌کننده گرما یا پمادها و محلول‌های تولید‌کننده گرما استفاده کنید. شنا کردن در استخر آب گرم یا راه رفتن درون یک چشمه آب معدنی نیزمی‌تواند کمک‌کننده باشد. سرما نیز از طریق کاهش ورم موجب تسکین درد و التهاب می‌شود. به همین دلیل، ماساژ ناحیه به وسیله یک تکه یخ می‌تواند از طریق کم کردن ورم، دامنه حرکتی و عملکرد زانو را افزایش دهد.
ورزش‌های التیام‌بخش درد زانو
شنا: ورزش شنا اولین توصیه پزشکان به بیماران مبتلا به آرتروز زانو است. شنا برای زانوها بسیار مفید است، اما شنای کرال پشت توصیه نمی‌شود. راه رفتن حداقل به مدت 15 دقیقه در بخش کم عمق استخر نیز بسیار مناسب است، چراکه این حرکت منجر به تقویت عضلات اطراف زانو می‌شود، بدون این‌که وزن بدن به زانو فشار بیاورد.
دوچرخه‌سواری: از آنجا که در دوچرخه‌سواری فشار زیادی به زانوها وارد نمی‌شود، می‌توان این ورزش را هم برای تقویت مفصل زانو توصیه کرد.
ورزش‌های زیان‌آور: هر نوع ورزشی که منجر به خم شدن شدید مفصل زانو شود، می‌تواند برای زانو زیان‌آور باشد. چنانچه موقع خم کردن زانو، وزنه‌ای هم برداشته شود، فشار وارد شده به زانوها دوبرابر می‌شود و میزان آسیب افزایش می‌یابد. بنابراین در ورزش‌هایی که شامل حرکات خم شدن و پریدن هستند (مانند بستکبال، بدمینتون و فوتبال) احتمال آسیب زانوها بیشتر است.
سبک زندگی مبتلایان آرتروز زانو
افراد مسن مخصوصا آنهایی که دچار آرتروز زانو هستند، نباید در وضعیت‌هایی که مستلزم خم شدن زانو است (مانند نشستن به حالت چهارزانو و دو زانو) قرار بگیرند. به این افراد توصیه می‌شود برای نشستن، از صندلی راحتی یا مبل استفاده کنند .
این افراد برای خواب باید از تختخواب استفاده کنند، نه تشک. (روی زمین نخوابند).
از دستشویی فرنگی (دستشویی صندلی مانند) باید استفاده کنند.
برای بالا رفتن باید از آسانسور و پله برقی استفاده کنند، چراکه بالا رفتن از پله برای این افراد مضر است.
موقع پیاده‌روی از مناطق سراشیبی یا سربالایی نباید عبور کنند.
اجسام سنگین را نباید بلند کنند.
اجسام با وزن مناسب را باید به طرز صحیح از روی زمین بردارند یعنی از کمر خم نشوند. عضلات شکم را جمع کنند و در کنار جسم، زانو بزنند و آن را از زمین بردارند در حالی‌که تنه خود را صاف نگه داشته‌اند.
• از کفش‌های پاشنه بلند استفاده نکنند.
• نشستن طولانی‌مدت برای این افراد مضر است.
مراحل آرتروز زانو، پیشگیری و درمان آن