ذرات معلق کوچک‌تر
خطرناک‌ترند
در روزهای آلوده هرقدر ذرات معلق بزرگ‌تر باشند، راحت‌تر توسط پرزهای بینی فیلتر می‌شوند، به این معنا که انتقال میکروب‌ها و انواع ویروس‌ها در ذرات معلق بزرگ‌تر، کمتر از ذرات معلق کوچک‌تر است. به هر حال، ذرات معلق سلامت انسان را به خطر می‌اندازند و باعث تشدید بیماری‌های ریوی می‌شوند.
خطر اصلی کجاست؟
براساس گزارش سازمان کنترل کیفیت هوا، در روزهای اخیر میزان ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون، 124درصد است که طبق نمودار، میزان پاک این آلاینده 50درصد و میزان سالم آن تا صددرصد است. نمودارها نشان می‌دهند که میزان این آلاینده، 24درصد بیشتر از حد مجاز است و در محدوده ناسالم قرار دارد. هرقدر ذرات معلق ریزتر باشند، امکان آلودگی و ایجاد بیماری بیشتر میشود. این ذرات ریز با سهولت بیشتری از فیلتر بینی عبور می‌کنند و به‌سادگی به عمق ریه می‌روند و با امکان بیشتری جذب خون می‌شوند. انتقال این ذرات باعث بیماری‌های برونشیت مزمن و تشدید بیماری‌های تنفسی میشود که سرطان‌زا هم هست. بالا بودن ذرات معلق ممکن است باعث کاهش میدان دید در محیط هم شود.
کشنده بی سر و صدا
مونوکسیدکربن(co) گازی است بی‌رنگ و بدون بو و مزه که مانع رسیدن اکسیژن به بافت‌های بدن میشود. اگر در روزهای آلودگی هوا دچار سردرد می‌شوید، به‌علت بالا رفتن مونوکسیدکربن است. از طرفی مونوکسیدکربن حالت گیجی را در افراد به‌وجود می‌آورد و حتی مشکلات اختلال حافظه نیز ایجاد میکند. بالا بودن گاز مونوکسیدکربن می‌تواند فرد را به تشنج و کما هم برساند. علائم خفیف استنشاق گاز مونوکسیدکربن کوفتگی بدن و حالت تهوع و استفراغ یا علائمی شبیه آنفلوآنزاست. در موارد حاد هم بالا بودن این گاز می‌تواند، مشکلات قلبی و تنفسی، تشنج یا حتی بیهوشی ایجاد کند. این گاز همان قاتل خاموشی است که با افزایش آن به‌علت احتراق ناقص وسایل گرمازا در خانه‌ها باعث مرگ تعداد زیادی از افراد میشود. میزان این گاز در هوای روزهای اخیر تهران در حد 50درصد و در محدوده پاک قرار دارد.
تیغ دولبه‌ای به‌نام دی‌اکسید نیتروژن
گاز دی‌اکسید نیتروژن در مقابل نور خورشید تولید ازن میکند که گازی سرطانزاست. این گاز در حد مجاز در دندان‌پزشکی و به‌عنوان داروی بیهوشی استفاده میشود اما بالا بودن آن باعث سوزش در ریه شده و باران‌های اسیدی هم ممکن است بر اثر افزایش این آلاینده ایجاد شوند و عوارض و مشکلاتی را ایجاد کنند. دی‌اکسید نیتروژن می‌تواند باعث بروز سرطان همچنین ایجاد آسم و تشدید بیماری‌های تنفسی شود. میزان گاز دی‌اکسید نیتروژن هم‌اکنون روی نمودار 88درصد است که در وضعیت سالم قرار دارد.
همان لایه‌ای که همه نگرانش هستند
ازن (o3) از گازهای سمی است که در مقابل نور خورشید و با ترکیبات گازهای دیگر ایجاد میشود. این گاز به‌شدت سرطانزاست و بیماری آسم را تشدید میکند و باعث بیماری برونشیت هم میشود. بیماران تنفسی برای فرار از آسیب این گاز، نباید در هوای آفتابی آلوده بیرون بروند. ازن کارکرد ریه را کاهش میدهد و تنفس را هم دچار مشکل میکند. بیماران مبتلا به آسم، بیماری و حملات بیشتری را در این هوا تجربه می‌کنند و نیاز به دارو و پزشک در این افراد افزایش می‌یابد. مخاط ریه هم با بالارفتن مقدار گاز بیشتر تحریک میشود و مشکل ایجاد میکند. کودکان هم مانند افراد سالخورده بیشتر درمعرض بیماری قرار می‌گیرند و به والدین توصیه میشود با بالا رفتن میزان این آلاینده، مانع بازی کودکان در آفتاب و محیط‌های باز شوند. میزان گاز ازن اکنون 15درصد است که در محدوده پاک قرار دارد.
آسم؛ هدیه این گاز
دی‌اکسیدگوگرد (s02) که گازی بدون رنگ است بر اثـــــر سوختن سوخت‌هایی مثل نفت و زغال‌سنگ ایجــــاد میشود. بالا بودن این گاز باعث برونشیت مزمن میشود و بیماری آسم را تحریک یا ایجاد میکند. از طرفی بالا رفتن این گاز باعث تشدید بیماری‌های تنفسی میشود. بیماران مبتلا به آسم با بالا رفتن این گاز درمعرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند. بالا رفتن دی‌اکسیدگوگرد باعث تنگی مجاری تنفسی میشود و ممکن است باعث مشکلاتی در تنفس و حتی ایجاد صدای خس‌خس سینه هنگام تنفس شود. مقداری از این گاز، هنگام تنفس توسط مجاری بینی گرفته میشود. تنفس دهانی باعث ورود بیشتر این گاز به بدن میشود، به‌همین دلیل است که ورزش کردن در روزهای آلوده و تنفس دهانی بسیار مضر است. میزان این آلاینده هم‌اکنون 22درصد است که در محدوده پاک قرار دارد.
خطرات آلودگی هوا برای زنان
تحقیقات نشان داده طیف وسیعی از اختلالات و عوارض آلودگی هوا بر دستگاه تولیدمثل، بارداری، جنین و نوزاد اثر می‌گذارد. میزان مواجهه مادر با گروهی از ذرات معلق یا هیدروکربن در هشتمین ماه بارداری بر رشد جنین اثر مستقیم می‌گذارد. این اتفاق بیشتر در نواحی صنعتی و شهرهای بزرگ به‌ویژه در زمستان رخ میدهد. بررسی‌ها نشان میدهد آلاینده‌هایی مانند مونوکسیدکربن، دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق بیشترین تاثیر را در این میان دارند. همچنین مطالعات انجام شده در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی نشان میدهد احتمال دچار شدن به کم‌وزنی در کودکان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری درمعرض سطوح بالای ازن قرار داشتند، بیشتر است. نمونه‌های زیادی از افزایش میزان سندرم مرگ ناگهانی نوزادان و بیماری‌های زنان مانند اندومتریوز براثر آلودگی هوا دیده شده است. در حقیقت مطالعات ژنتیکی انجام شده جنبه‌های مختلفی دارد، مثل تغییرات کروموزومی ناشی از تماس با آلاینده‌ها، تخریب DNA ، اشکالات DNA در جنین و مادر درمعرض آلودگی و درنهایت ایجاد سرطان که نشانگر ارتباط میان آنها و آثار آلودگی هوا بوده است. به‌علاوه براساس مطالعات انجام شده عوارضی مانند وزن کم هنگام تولد، مرگ داخل رحمی، تاخیر رشد داخل رحمی و ناهنجاری‌های جنینی مانند لب و کام شکری، کم شدن ضریب هوشی و توانایی‌های مغزی جنین، ناهنجاری‌های قلبی عروقی و زایمان زودرس به‌دلیل قرار گرفتن درمعرض آلودگی هوا ایجاد میشود.
وقتی تخمک‌گذاری مختل میشود
دکتر پاتریشیا سیلویرا، سرپرست تیم تحقیق از دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، در رابطه با ارتباط آلودگی هوا و تخمک‌گذاری در زنان می‌گوید: ما متوجه شدیم که تنفس گاز ازن توسط موش‌های ماده در روز تخمک‌گذاری نه‌تنها سبب کاهش سطح پروژسترون در موش‌های ماده شد، بلکه تعداد تخمک‌های تولید شده هم کاهش یافت. به‌علاوه قرارگیری در مقابل گاز ازن از وقایع مهم تاثیرگذار بر سیگنال‌دهی مغز و تخمدان بوده که برای فرآیند تخمک‌گذاری بسیار مهم است. براساس این یافته‌ها، محققان فرض می‌کنند این امکان وجود دارد که زنان در شهرهای بزرگ، مشکلات باروری ناشی از تنفس غلظت بالای ازن سطح زمین را تجربه کنند.
آلودگی هوا با بدن ما چه میکند؟
دکتر عاطفه عابدینی فوق تخصص ریه و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: ممکن است نگران این باشید که آلودگی هوا چه مضراتی می‌تواند برای بدن‌تان داشته باشد. باید بگوییم عوارضی که آلودگی هوا می‌تواند برای اشخاص به‌همراه داشته باشد بستگی به میزان آلودگی هوا، نوع ماده آلاینده، غلظت آن، زمان تماس و شرایط آب و هوایی دارد. به‌طور متوسط هر انسان در هفته حدود 168ساعت درمعرض هوای آزاد و 40ساعت درمعرض هوای بسته قرار می‌گیرد. آلودگی هوا می‌تواند سبب خستگی، رخوت، سردرد، سرفه، اختلال تنفسی، کم‌خونی و گرفتگی رگ‌های خونی شود، اما در موارد شدید ممکن است موجب تشنج و به کما رفتن شخص هم شود. حتی ممکن است ریه‌ها را هم درگیر کند و شخص به بیماری مزمن ریوی مبتلا شود. درنهایت اگر به‌موقع درمان انجام نشود، می‌تواند موجب مرگ افراد هم شود. با بالا رفتن ذرات معلق ممکن است علائم تنفسی مانند تحریک مجاری هوایی، سرفه و اشکال در نفس کشیدن افراد ایجاد شود. به‌علاوه مرگ بیماران ریوی بیشتر شده و بیماری‌های آسم هم تشدید میشود. با بالا رفتن ذرات معلق موجود در هوا، گروه‌های آسیب‌پذیر مثل کودکان، سالمندان و زنان باردار بیشتر درمعرض خطر و بیماری‌ها قرار می‌گیرند.
لبنیات فراموش نشود
چیزی که بارها در روزهای آلوده توصیه شده، استفاده از لبنیات خصوصا شیر کم‌چرب (2 تا 3 لیوان در روز) است. شیر دامی هم بهتر از شیر گیاهی و شیر سویاست. البته شیر سویا چربی کمتری دارد و برای افرادی که چربی بالا دارند بهتر است. نکته بسیار مهم در روزهای آلوده این است که صبح‌ها بدون صبحانه و با معده خالی از منزل خارج نشوید. معده خالی باعث جذب بیشتر آلودگی‌ها میشود.
آب کافی بنوشید
نوشیدن آب به میزان کافی در روزهای آلوده بسیار مهم است. نوشیدن آب می‌تواند بدن را پاکسازی کرده و مواد سمی را دفع کند. به‌علاوه به تصفیه ریه‌ها در روزهای آلوده کمک میکند.
طب سنتی چه می‌گوید؟
در روزهای آلوده برای افزایش مقاومت بدن در برابر سموم می‌توان مقداری برگ آویشن و لیمو عمانی را در آب جوشاند و با کمی عسل و نبات مصرف کرد. همچنین نوشیدن دمنوش گل‌گاوزبان و سنبل‌الطیب نیز توصیه میشود. این دمنوش آرامبخش است و از بروز گرفتگی عروق قلب در هوای آلوده پیشگیری میکند.
منبع: مجله ی سیب سبز