وقتی صحبت از سلامتی به میان میآید، احتمالا موضع شما هم مثل بسیاری از افراد این است که «هرچه بیشتر، بهتر» و منظور از بیشتر، انجام آزمایش‌های بیشتر، ویزیت بیشتر دکتر و مراقبت بیشتر است. اما در موارد خاص، شاید انجام کمتر این‌ها بهتر جواب بدهد. به خاطر داشته باشید که آزمایش‌های زیاد یا نالازم نه تنها منجر به انجام واکنش‌های زنجیره‌ای مربوط به تست‌های متعاقب بعد از آن، مصرف داروهای غیرضروری و یا جراحی‌های قابل پیشگیری می‌شود، بلکه می‌تواند سبب بروز تشویش شده و برای سلامت کلی بدن‌تان مضر هم باشد چرا که تمام آزمایش‌ها و روش‌های مربوطه با خطراتی همراهند.
مسلما قصد ما این نیست که بگوییم بهتر است نسبت به وضعیت سلامت‌تان بی‌خیال باشید، اتفاقا برعکس. داستان درباره آگاه بودن و انتخاب درست است. این‌که در زمانی درست، آزمایش غربالگری انجام دهید. در اینجا به برخی از این آزمایش‌ها اشاره می‌کنیم که شاید بخواهید درباره‌شان تجدید نظر کنید.
آزمایش پاپ‌اسمیر
یکی از دستورالعمل‌های پزشکی در طولانی‌مدت برای زنان این است که سالانه تست پاپ‌اسمیر انجام دهند، بنابراین به عنوان یک زن احتمالا این کار را برای خوب و سالم ماندن خود طبق برنامه انجام می‌دهید. به طور قطع، ویزیت پزشک در جهت صحبت کردن درباره نگرانی‌ها و مشکلات‌تان و تعیین این مسئله که آیا باید تست لگنی انجام دهید یا نه بسیار مؤثر خواهد بود، اما بهتر است آزمایش پاپ‌اسمیر انجام ندهید. سرطان دهانه رحم یک‌شبه آغاز نمی‌شود. به طور کلی این سرطان طی یک فرآیند ۱۰ تا ۲۰ ساله پیشرفت می‌کند، بنابراین نیازی نیست که هر سال آزمایش پاپ‌اسمیر انجام دهید. متخصصان و نهادهای معتبر پزشکی توصیه می‌کنند که زنان ۳۰ تا ۶۵ ساله هر سه سال یک‌بار آزمایش غربالگری پاپ‌اسمیر انجام دهند. آن دسته از زنانی که آزمایش غربالگری و HIV را با هم انجام می‌دهند این مدت زمان برایشان می‌تواند هر ۵ سال یک‌بار باشد. اگر سن‌تان بالای ۶۵ سال است و طی ۱۰ سال اخیر ۳ آزمایش متوالی طبیعی پاپ‌اسمیر انجام داده‌اید که آخرینش مربوط به ۵ سال قبل بوده، یا آنکه عمل برداشتن رحم را انجام داده‌اید، دیگر هیج نیازی به انجام آزمایش پاپ‌اسمیر نخواهید داشت.
آزمایش تصویربرداری برای کمردرد
وقتی دچار کمردرد می‌شوید، آنقدر وضعیت‌تان بد می‌شود که مجبورید به پزشک مراجعه کنید. به دستورات او عمل می‌کنید و آزمایش MRI و یا پرتوایکس انجام می‌دهید تا علت اصلی داستان را بفهمید. با این حال، باید گفت می‌توانید این روش را هم نادیده بگیرید. اول از همه باید گفت اکثر کمردردها ظرف یک ماه به خودیِ خود خوب می‌شوند. دوم این‌که تحقیقات نشان داده است اسکن‌های تصویربرداری از کمر اغلب ناهنجاری‌های مربوط به کالبد بدن را در افرادی نشان می‌دهد که هیچ کمردردی ندارند. بنابراین تصویربرداری نه تنها به چیزی اشاره خواهد کرد که علت اصلی مشکل نیست، بلکه می‌تواند منجر به درمان‌هایی شود که تأثیر چندانی به همراه ندارند. طی تحقیقی که روی شش ویژگی بالینی انجام گرفت مشخص شد افرادی که به خاطر کمردردشان آزمایش MRI انجام داده بودند نسبت به افرادی که چنین اسکنی رویشان انجام نشده بود، سریع‌تر بهبود پیدا نکردند و همان میزان درد، افسردگی و تشویش را تجربه کردند.
دلیل دیگری که می‌توان این آزمایش را انجام نداد این است که پرتوهای ایکس و سی‌تی اسکن شما را در معرض انرژی تابشی آنها قرار می‌دهد که همین می‌تواند خطر پیشرفت سرطان را تشدید کند. به خاطر داشته باشید که دوزهای پایینی از انرژی تابشی می‌تواند به میزان بسیار کمی سبب بروز خطر سرطان باشد. با این حال، اثرات انرژی تابشی فزاینده است؛ بنابراین هرچه سی‌تی اسکن و پرتو ایکس بیشتری انجام دهید یا بیشتر در معرض آنها باشید، این خطر هم بیشتر خواهد بود.
اما به خاطر داشته باشید اگر کمردرد شما با کاهش وزن نامعقول و تبِ ۳۸ درجه، ضعف بدن و یا کرختی در پاها، عدم کنترل مثانه یا لگن، درد بیش از شش هفته همراه بوده و سابقه سرطان داشته باشید، پزشک باید بلافاصله برایتان آزمایش تصویربرداری بنویسد تا انجام دهید.
پولیش دندان‌ها
زمانی که دستیار دندان‌پزشک دستگاه مالنده یا رابر متحرک کوچک را برای پولیش دندانهایتان در پایان یک جلسه دندان‌سازی آماده می‌کند، به خاطر داشته باشید که می‌توانید این کار را انجام ندهید. این روش باعث می‌شود دندانهایتان برای مدت کوتاهی صاف شود، اما این مسئله در کل اختیاری است. هدف اصلی پولیش دندان‌ها از بین بردن لکه‌هاست؛ بنابراین بیشتر جنبه زیبایی دارد تا سلامت. اگر سیگاری هستید یا نوشیدنی‌های گازدار مصرف می‌کنید که منجر به ایجاد لکه‌هایی روی دندان می‌شود، حین پولیش، فشار بیشتری روی دندانهایتان خواهد بود که خودش می‌تواند به مینای دندان آسیب وارد کند؛ چرا که پولیش با ابزاری سمباده‌مانند انجام می‌شود. بهترین روش برای پیشگیری از بروز لکه روی دندان‌ها، استفاده از مسواک و نخ دندان یا مسواکِ بینادندانی برای پاک‌سازیِ روزانه دندان‌هاست.
ویزیت دندانپزشکی
احتمالا وقتی صحبت دندان و دندانپزشکی به میان میآید، شنیده‌اید که می‌گویند باید هر شش ماه یک‌بار به مطب پزشک مراجعه کنید؟ اما در واقع باید گفت نیازی نیست در این موعد مشخص به دندانپزشکی بروید. هرکسی ممکن است عوامل خطرزای متفاوتی داشته و شدت تجمع رسوبات در دندان‌هایش با دیگری تفاوت داشته باشد. بعضی افراد باید هر ۳ تا ۴ ماه یک‌بار به دندانپزشکی مراجعه کنند؛ برای بعضی دیگر این مدت می‌تواند طولانی‌تر باشد – مثلا ۶ ماه یا بیشتر. همه این‌ها به شرایط فردی خودتان بستگی دارد. برای اطمینان از زمان مراجعه بعدی به دندان‌پزشک، بهتر است با خود پزشک صحبت کنید و برنامه لازم را برای انجام آزمایش‌های بعدی یا پاک‌سازی دندانهایتان تدارک ببینید.
تست سالانه فشار عروقی
بر اساس گزارش‌های دانشکده کاردیولوژی آمریکا (ACC)، تست فشار عروقی، جزو آزمایش‌هایی است که می‌توانید آن را از فهرست آزمایش‌هایی که باید انجام بدهید حذف کنید. اگر هیچ نوع علائم بیماری قلبی ندارید یا علائم فشار عروقی در شما خفیف است – در واقع این علائم شامل فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن، سابقه خانوادگی و یا کلسترول بالاست – انجام این تست هیچ فایده‌ای نخواهد داشت. این مسئله درباره تست فشار یا استرس ورزشی و یا نوار قلب عادی هم صدق می‌کند. انجام سالانه این تست تنها بر یک مبنای مشخص می‌تواند منجر به انجام روش‌های غیرضروری پیشرونده و تماس زیاد با انرژی تابشی پرتو ایکس شود. بنابراین اگر این خطر در شما کم بوده یا اصلا هیج نوع علائم بیماری قلبی مانند سینه‌درد، تنگی نفس، تپش قلب و یا ضربان قلب نامنظم ندارید، می‌توانید این آزمایش را انجام ندهید.
تست‌تراکم استخوان
اگر هنوز به سن ۶۵ سالگی نرسیده‌اید، و به خاطر کم شدن قدرت استخوان، با خطرات جدی مواجه نشده‌اید (عوامل خطرزایی مانند سیگار کشیدن، شاخص حجم کم بدن، میزان بسیار کم ویتامین D در بدن، روماتیسم مفاصل و یا مصرف طولانی‌مدت از کورتیکواستروئید) می‌توانید انجام این تست را به تعویق بیاندازید. تست تراکم استخوانی که آن را به نام اسکن DEXA هم می‌شناسند نوعی آزمایش پرتوایکس است که طی آن، میزان کلسیم و سایر مواد معدنی در استخوان‌تان سنجیده می‌شود. اکثر افراد نیازی به انجام این آزمایش ندارند؛ چرا که دچار تحلیل استخوان نشده (یا این مسئله در آنها بسیار خفیف است) و یا خطر شکستن استخوان در آنها بسیار کم است. علاوه بر این، اگر اسکن انجام بدهید و نشان دهید دچار تحلیل خفیف استخوانی هستید، داروهای درمانی آن تنها تا چند سال به شما کمک خواهد کرد و ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.
به‌جای آن، می‌توانید بیشتر روی محافظت از استخوان‌هایتان تمرکز کنید: یعنی تمرینات ایروبیک و مقاومتی انجام دهید، از کلسیم و ویتامین D به میزان کافی استفاده کنید، سیگار نکشید و از مصرف داروهایی که به استخوان آسیب وارد می‌کنند پرهیز یا لاقل میزان آن را کم کنید مانند کورتیکواستروئید.
برش‌نگاری با گسیل پوزیترون یا سی‌تی اسکن
با علم به این‌که میزان شدت برخی بیماری‌ها تا چه حد است، شاید کار عاقلانه این باشد که برای غربالگری سرطان ریه، سی‌تی اسکن انجام دهید و یا یک اسکن PET-CT کلی از بدن به عمل آورید تا احتمال وجود سرطان تقریبا در تمام نقاط بدن مشخص شود. اما این روش‌ها برای استفاده مرتب تجویز نمی‌شود. بر اساس تحقیقاتی که با محوریت استفاده از PET/CT انجام شده، احتمال وجود سرطان در افراد بزرگسالی که هیچ نوع نشانه یا علائمی از بیماری در آنها نیست، بسیار کم و خفیف است (حدود ۱ درصد). و بعد بار دیگر مسایل مربوط به انرژی تابشی تکرار می‌شود. به خاطر داشته باشید تنها افرادی نیاز به سی‌تی اسکن برای غربالگری سرطان ریه دارند که سن‌شان بین ۵۵ تا ۷۴ سال بوده و سال‌هاست که شدیدا سیگار می‌کشند. اسکن PET هم در اغلب مواقع برای افرادی استفاده می‌شود که مشخص شده سرطان دارند.
منبع: prevention
آزمایشاتی که سالمندان باید انجام دهند