خطر تبلیغات ماهواره ای درمان کبد چرب

کبد چرب به تنهایی بیماری نیست، اما می‌تواند عامل بروز بیماری باشد، از بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته گرفته تا سرطان. حدود 30 درصد افراد جامعه به درجاتی از کبد چرب از خفیف تا شدید مبتلا هستند و به خصوص کارمندان و پشت میزنشین ها بیشتر در معرض خطر هستند اما فقط سه درصد جامعه بر اثر این عارضه دچار نارسایی کبد می‌شوند.
کبد چرب داروی خاصی ندارند که آن را درمان کند، تنها راه درمان و کنترل آن، اصلاح سبک زندگی با پرهیز از غذاهای چرب، شور و شیرین است و البته ورزش باید به رکن اصلی زندگی مردم تبدیل شود، حداقل سه روز در هفته. 50 درصد افراد دچار کبد چرب با ورزش درمان می‌شوند، در حالی که دارو فقط برای 5 درصد آنان موثر است. ضمن اینکه اغلب داروهای کبد چرب عوارض جدی دارند.
مثلا ویتامین E که در گذشته به افراد مبتلا به کبدچرب داده می‌شود، امروز منسوخ شده زیرا معلوم شده که این مکمل دارویی می تواند خطر خونریزی مغزی را افزایش دهد.
نه تنها داروهایی که پزشکان برای درمان کبدچرب تجویز می‌کنند، خیلی موثر نیست بلکه امروز شاهد تبلیغات داروهای ماهواره‌ای و از آن بدتر، داروهای گیاهی غیر معتبری هستیم که همه جا در عطاری‌ها و توسط مدعیان طب سنتی تبلیغ می‌شوند و در هیچ ثابت نشده که در بهبود کبدچرب اثری داشته باشند.
اینها بخش‌هایی از سخنان، دو فوق تخصص گوارش و کبدی است که در میزگردی با موضوع کبدچرب شرکت کردند. مهدی صابری فیروزی و امیر علی سهراب پور هر دو استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این میزگرد به پرسش ها را پاسخ دادند:
کبد چرب چیست؟
صابری فیروزی: کبد چرب، تجمع بیش از حد چربی در کبد است؛ بدین معنا که ممکن است در حالت عادی میزان چربی کبد 5 درصد باشد ولی گاهی از این میزان بیشتر شده و به 30 تا 40 درصد نیز می‌رسد و تجمع بافت چربی در سلول های کبد ایجاد می‌شود.
این بیماری از نوع بیماری‌های داخلی است و نحوه تغذیه و چاقی افراد در آن تاثیر بسیار دارد. بیماری شایعی در جامعه است به طوری که حدود 30 درصد از افراد ممکن است کبد چرب داشته باشند. مهمترین علت آن افزایش وزن، دیابت و مصرف برخی داروهاست. اینکه آیا کبد چرب عارضه مهمی است یا خیر باید گفت هم می تواند خطرناک باشد وهم نه و این موضوع بستگی به این دارد که علت آن چه باشد و چطور پیشرفت کند. گاهی کبد چرب به نارسایی کبدی و سرطان کبد هم منجر می‌شود ولی اگر قند و وزن افراد کنترل شود، خطرناک نخواهد بود و نباید در این خصوص ترس ایجاد شود.
کبد چرب به طور مستقل بیماری محسوب نمی شود و علامتی از بیماری های زمینه ای دیگر از جمله چاقی، فشار خون، عدم فعالیت و رژیم غذایی نامطلوب است و در مواردی هم که بیمار چاق نیست یا دیابت ندارد ممکن است بیماری های داخلی، اختلالات هورمونی، متابولیک یا عفونت های ویروسی و مصرف داروها باعث ایجاد کبد چرب شود.
اصطلاح کبد چرب در کشورهای غربی با کشور ما تفاوت‌هایی دارد؛ در غرب علت کبد چرب غالبا مصرف مشروبات الکلی است ولی در ایران اصطلاح کبد چرب غیرالکلی مطرح است.
سهراب‌پور: کبد به طور طبیعی وظایف متعددی دارد. یکی از وظایف آن، متابولیسم چربی‌ها در بدن است به طوری که قند و چربی به یکدیگر تبدیل شده یا تبدیل نوع چربی‌ها در کبد انجام می‌شود اما در مورد کبد چرب میزان بیش از حد چربی در کبد رسوب می‌کند.
کبد چرب در دهه‌های اخیر شیوع بیشتری داشته است. شکی نیست که در 20 سال گذشته این پدیده در همه جای دنیا رشد داشته است و عامل مهم شیوع بیماری کبد چرب، چاقی است که در واقع به موازات افزایش وزن افراد و قطر شکم و چربی های شکمی، کبد چرب نیز افزایش پیدا می کند.
شیوع کبد چرب بین زن و مرد تفاوت دارد؟
سهراب پور: کبد چرب ابتدا در خانم های چاق کشف شد ولی پس از آن مشخص شد که این بیماری زن و مرد ندارد و در هر دو جنس موارد متعددی شناسایی شد، همچنین ابتدا در بیماران دیابتی چاق کبد چرب شایع بود اما بعد مشخص شد که افرادی که حتی چاق نیستند نیز ممکن است به کبد چرب مبتلا شوند که البته تعداد آنها زیاد نیست، از سویی دیگر کبد چرب مختص افراد دیابتی نیست و افرادی که دیابت هم ندارند ممکن است کبد چرب داشته باشند.
ژنتیک هم در بروز کبد چرب نقش دارد؟
سهراب پور: تعداد بسیار محدودی از ژن ها شناسایی شده اند که با کبد چرب ارتباط دارند البته هنوز نمی توان گفت که این بیماری ژنتیکی است چرا که مجموعه عوامل متعدد محیطی، تغذیه ای و ژنتیکی به این بیماری منجر می شود.
عوامل بروز کبد چرب چیست؟
سهراب پور: چند پدیده با هم ارتباط دارد؛ فشار خون بالا، چربی بالا، قند بالا در کبد چرب که هر یک از این موارد به تنهایی جای بررسی دارد اما در برخی از افراد ممکن است که چند مورد از موارد ذکر شده همزمان اتفاق افتد که در این صورت مجموعه این عوامل به ایجاد سندروم متابولیک منجر می شود و این افراد بیشتر در معرض سکته های قلبی و مغزی در طول زمان قرار می‌گیرند.
کسی که کبد چرب دارد احتمال اینکه فشار خون بالا، چربی بالا، قند بالا داشته باشد بیشتر است و احتمال اتفاقات قلبی و عروقی، سکته های قلبی و مغزی نیز در آینده برای او بیشتر است.
صابری فیروزی: کسانی که کبد چرب دارند باید مراقب بیماری های قلب و عروق باشند چرا که این عوامل بیشتر باعث مرگ این افراد می شود. کسی که کبد چرب دارد باید از نظر فشار خون، چربی، قند خون نیز مورد آزمایش و بررسی قرار گیرد.
مبتلایان به کبد چرب ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و فقط سنگینی و درد خفیفی را در قسمت راست شکم احساس کنند و چون علامت مهمی ندارد، ممکن است ناشناخته باقی بماند و فردی که این بیماری را دارد خودش نیز از آن بی اطلاع باشد و از این نظر گاهی افرادی که به کبد چرب مبتلا هستند؛ دچار نارسایی کبد می شوند 
یک سوم از مراجعان و بیماران کبد چرب بیماری پیشرفته دارند و دچار نارسایی کبدی می شوند؛ این افراد ممکن است که در گذشته چاق بوده یا سابقه فشارخون یا دیابت در خانواده را داشته باشند.
علل مرگ در میان افرادی که کبد چرب دارند ابتدا بیماری های قلبی و عروقی، سپس سرطان های خارج از کبد از جمله سرطان روده، لوزالمعده، مری و معده و حتی سرطان های غیرگوارشی است که سومین علت مرگ، کبد چرب است.
انجمن چاقی و دیابت اروپا و به طور کلی در راهنمای بالینی اروپایی توصیه شده افراد بالای 50 سال برای کبد چرب بررسی شوند، همچنین کسانی که چاقی، دیابت یا اختلال در آزمایش کبدی دارند نیز از نظر کبد چرب باید مورد بررسی قرار گیرند.
کبد چرب خطرناک است؟
صابری فیروزی: ما متخصص گوارش و کبد هستیم. مهمترین پیام به بیماران کبد چرب این است که این افراد بیش از اینکه نگران مشکلات کبدی باشند باید بسیار نگران رگ های خونی، فشار خون، چربی خون، قلب و مغز و سندروم متابولیک باشند چون این موارد جان افراد را در سال های آتی تهدید می کند.
سهراب پور: افرادی که کبد چرب دارند بیشتر در معرض سکته های قلبی و مغزی قرار می گیرند. از هر 10 نفر هشت نفر تا سنین بالا و تا آخر عمر، دچار مشکلات کبدی نمی شوند اما احتمال اینکه دچار سکته های قلبی و مغزی شوند، بیشتر است.
*روش تشخیص کبد چرب چیست؟
سهراب پور: استاندارد طلایی انجام بیوبسی (نمونه برداری از بافت ها) است که البته کار دشواری است و بهترین روش تشخیص، انجام سونوگرافی است و بر اساس تشخیص سونوگرافیک، 30 تا 35 درصد از افراد و در واقع از هر سه ایرانی یک نفر کبد چرب دارد و سایه چربی در سونوگرافی کبد آنان دیده می‌شود.
حدود سه درصد از 30 درصد از افرادی که کبد چرب دارند، علاوه بر اینکه از طریق سونوگرافی این بیماری تشخیص داده می‌شود، در آزمایش خون نیز آنزیم های کبدی اختلال دارد و می‌توان گفت به نوعی هپاتیت خفیف دارند و باید به کبد و گوارش رسیدگی کنند. 27 درصد از 30 درصدی که کبد چرب دارند، عملا این موضوع برای آنها مشکلی ایجاد نمی‌کند اما باید وزن، فشار خون، چربی، قند را کنترل کنند.
سهراب پور: تحقیق جامعی در ایران در مورد کبد چرب انجام شده که طی آن این موضوع از 20 سال قبل تا کنون مورد بررسی قرار گرفته است و همچنین پیشگویی‌هایی در مورد وضعیت این بیماری در 20 سال آینده دارد.

کبد چرب در کجاها بیشتر شایع است؟
سهراب پور: نتایج مطالعات اخیر نشان می دهد که بیماری کبد چرب در شمال ایران از جمله در مازندران، گلستان و خراسان شمالی شایع تر است و البته براساس آمار، این مناطق مشکل چاقی بیشتری دارند که این موضوع با سبک زندگی افراد این مناطق، سفره های مردم و عادات و روش های زندگی ارتباط مستقیم دارد. اگرچه اختلاف در میزان شیوع جزئی است اما هر چه از شمال کشور به مناطق جنوبی می رویم این عارضه کمتر می شود و استان هرمزگان کمترین میزان شیوع کبد چرب را داراست.
سبک زندگی و تغذیه چقدر در بروز کبد چرب نقش دارد؟
صابری فیروزی: نوع تغذیه، میزان ورزش و تحرک بدنی و فعالیت با ابتلای کبد چرب ارتباط مستقیم دارد و باید از بیماران پرسید که چه سبک زندگی و تغذیه‌ای دارند و قوت قالب آنها چیست.
مبتلایان به کبد چرب اغلب کارمند هستند؟
صابری فیروزی: بر اساس بررسی ها و میزان مراجعات در مورد بیماری کبد چرب باید گفت این بیماری در بین شاغلان و کارمندان پشت میز نشینی که معمولا زمان صرف ناهار را در محل کار هستند و تحرک و فعالیت کمتری دارند، به مراتب بیشتر است.
غذاهای ایرانی معمولا پرکالری هستند و باید دقت کرد که غذای مصرفی چرب نباشد، همچنین حجم غذا کم بوده و میزان کالری دریافتی باید مورد توجه قرار گیرد؛ به عنوان نمونه مصرف نوشابه یکی از علل کبد چرب است چون قند بالایی دارد و میزان کالری دریافتی آن زیاد است.
هر میزان انرژی که از طریق غذا وارد بدن می شود، بخشی از آن استفاده شده و بخشی دیگر ذخیره می شود. انرژی ذخیره شده در کبد، ماهیچه و پوست به مدت طولانی باقی می‌ماند حال با فرض اینکه روزانه 10کیلوکالری در بدن ذخیره شود، در یک سال مقدار انرژی ذخیره شده زیادی در بدن باقی می‌ماند.
سهراب پور: شیوع کبد چرب در ایران رو به افزایش است که در این میان مهم کالری غذای دریافتی است و افرادی که کبد چرب دارند، قند و چربی کمتر مصرف کنند چرا که قند و چربی از نظر متابولیسم بدن بسیار به هم نزدیک هستند و در بدن به یکدیگر تبدیل می‌شوند.
دخانیات چطور؟
سهراب پور: مصرف دخانیات در کبد چرب تاثیر مستقیم ندارد اما در گرفتگی رگ قلب به شدت تاثیرگذار است بنابراین به کسی که کبد چرب دارد اکیدا توصیه می کنیم که دخانیات مصرف نکند.
مصرف الکل چقدر در بروز کبد چرب نقش دارد؟
صابری فیروزی: کسانی که کبد چرب دارند مطلقا نباید مشروبات الکلی مصرف کنند چرا که مصرف الکل احتمال ابتلا به کبد چرب را چندین برابر می کند .خوشبختانه بیماری کبد چرب الکلی (کبد چرب که به دلیل مصرف مشروبات الکلی باشد) در کشور کم است و طبق آماری که از میان بیمارانی که دچار نارسایی کبد هستند، موجود است، در میان خانم ها یک درصد و در مورد آقایان چهار درصد از این افراد مصرف کننده الکل بودند.
ورزش در کنترل کبد چرب موثر است؟
صابری فیروزی: بله؛ به افراد توصیه می شود 3 تا 4 ساعت در هفته ورزش کنند یا پنج روز در هفته روزی نیم ساعت فعالیت بدنی داشته باشند که البته لازم نیست نیم ساعت به طور یکجا باشد بلکه می‌تواند در طول روز به طور متناوب انجام شود. افرادی که کبد چرب دارند به تدریج ورزش را در برنامه روزانه خود اضافه کنند. نکته مهم این است که اگر کسی ورزش کند اما وزنش کاهش پیدا نکند کبد چرب او بهبود خواهد داشت در واقع به دلیل فعال شدن متابولیسم بدن، چربی کبد پاک می شود.
سهراب پور: فرهنگ سنتی افراد تپل را سالم تلقی می‌کند و معمولا افراد به ویژه کودکان به خوردن زیاد تشویق می شوند اما واقعیت این است که لاغری سلامتی است و چاقی بیماری محسوب می شود و نیاز به فرهنگ سازی در این زمینه وجود دارد. پیتزاها در انواع مختلفش عامل انواع بیماری و ازجمله کبد چرب هستند، اگر هم هوس پیتزار داریم حداقل پیتزا سبزیجات بخوریم تا ضرر کمتری داشته باشد، یک راهش هم این است که وقتی که یک خانواده 4 نفری به فست فود می‌روند یک پیتزا سفارش بدهند و همه با هم بخورند.
این طوری می‌گویند چه خانواده خسیسی.
سهراب پور: دقیقا همین فرهنگ است که باید عوض شود. ما آدم ها را به مهمانی دعوت می‌کنیم و مدام به مهمان می‌گوییم بخور و نخوردن در مهمانی علامت بی احترامی به صاحبخانه است. این فرهنگ اشتباه است و باید عوض شود. پس وقتی افراد خارجی می‌آیند که این فرهنگ کم غذا خوردن در آنها نهادینه شده است تعجب نکنید وقتی می بینید مقدار کمی غذا می‌کشد و مقدار زیادی سالاد می‌خورد، شیرینی هم نمی‌خورد. آنها همین کارها را کردند که عمرشان از ما 10 تا 15 سال بیشتر است.
توانسته‌اند کبد چرب را کنترل کنند؟
سهراب پور: کبد چرب پدیده جدیدی است اما بله. ما الان بیشتر از کبد چرب، از مرگ قلبی عروقی می ترسیم. کبد چرب در آنجا و اینجا هست ولی مرگ قلبی عروقی در آنجا نیست و در اینجا هست. آنها در کشورهای پیشرفته خیلی کنترل کرده اند. سیگار را کنترل کردند. ورزش می‌کنند. آمریکا در رأس است و بعد از آن اروپا است یعنی آمریکا از اروپا هم جلوتر است. 4 کشور در کنترل بیماری های غیر واگیر از همه جلوتر هستند، آمریکا، کانادا، انگلیس، استرالیا. منحنی مرگ ناشی از قلب و عروقشان رو به سرازیری است. خیلی جاهای اروپا این طور که در کشورماست، نیست. مردم همه ورزش می‌کنند.
نکته بعدی اینکه قرارهای مهمانی مان را به صرف میوه و سالاد بگذرانیم نه برای چلوکباب و کله پاچه و فرنی و شیرینی های خوشمزه. در بعضی از جاهای دنیا در ادارات خیلی از جلسات طولانی نشستنی را کم کردند و اگر قرار است جلسه ای بین 4 نفر از مدیران برگزار شود، آن را به صورت ایستاده برگزار می‌کنند یا جلسه های در حال حرکت ایجاد کردند. یعنی مثلاً می‌گویند از در دانشکده پزشکی در حیاط دانشگاه یک دور بچرخیم و بعد به دانشکده پزشکی برسیم و در مسیر با هم صحبت کنیم. آقای رئیس دانشکده با 3 معاون خودش 3 دور حیاط می‌ چرخند و بعد می‌آیند و می‌نشینند و جلساتشان را این‌طور برگزار می‌کنند. از آسانسور و پله برقی کمتر استفاده کنیم و از پله رفت و آمد کنیم البته با حفظ همه شرایط، ما نمی‌خواهیم خیلی به خودشان فشار بیاورند و باید در امر اصلاح شیوه زندگی و عادات غذایی ابتکار عمل پیدا کنیم.
در وزارت بهداشت این کار را می‌کنند؟ سنبل این تغییر و الگوسازی باید وزارت بهداشت باشد.
سهراب پور: از آنجا باید شروع شود ولی تک تک آدم ها باید مطالعه شان را زیاد کنند و بدانند که الان در دنیا این اتفاق می‌آفتد. قبلاً خیلی مهم بود که ما ماشین داشته باشیم و دقیقاً تا مقصد رانندگی کنیم و جلوی مغازه پیاده شویم و فقط از پله بالا برویم. الان در خیلی از جاهای دنیا آدم های پولدار که ماشین های آخرین سیستم دارند یک ایستگاه اتوبوس پایین تر پیاده می شوند و بقیه مسیر را قدم می‌زنند و بعد به خرید می‌روند و دوباره قدم می‌زنند تا به ماشین شان برسند. من خیلی درباره سبک زندگی حرف دارم.
سبک زندگی به عبارتی شاه بیت داستان است.
سهراب پور: بله.
ورزش چقدر می‌تواند در کنترل این بیماری موثر باشد؟
صابری فیروزی: ورزش پدیده‌ای است که خیلی می‌تواند در بیماری های نظیر قلبی عروقی و سرطان ها و کبد چرب و … کمک کند. اما امکان ورزش در خیلی از جاها وجود ندارد یعنی در جامعه ما مثلاً برای خودِ ما پزشکان، جایی وجود ندارد که ورزش کنیم یا وقت آن را داشته باشیم. باید یکسری آماده سازی هایی شود. به اضافه اینکه ورزش کردن برای ما هزینه بالایی دارد.
یکی از جاهایی که باید به آن سوبسید داده شود؛ ورزش است. تا اینکه شما بتوانید 5 روز در هفته با هزینه 10 هزار تومان به باشگاه بروی ولی اگه الان شما به باشگاه انقلاب بروید و ثبث نام کنید و بخواهید هر روز به باشگاه بروید فکر می‌کنم هزینه ماهیانه اش بیشتر از 400 تا 500 هزارتومان باشد.بنابراین شاید دولت بتواند برای ورزش آدم ها سوبسید قرار بدهد. مثلاً اگر کسی خواست در باشگاه ورزشی عضو شود دولت درصدی به باشگاه پول بدهد تا هزینه باشگاه برای فرد کمتر شود.
پیشنهاد خوبی است اما دولت باید هزینه کند.
صابری فیروزی: ورزش باید نهادینه شود. در موضوع تغذیه، واقعاً در خانواده های ما رقابت هست مثلاً سعی می کنند، مهمانی ها مفصل برگزار شود و سفره ها رنگین تر باشد. مثلاً در ماه رمضان افراد از سحر تا افطار چیزی نمی‌خورند اما بعضی از بیماران در آخر ماه رمضان اضافه وزن می‌گیرند. برای اینکه از افطار تا سحر جبران می‌کند. شله زرد و زولبیا می‌خورند. باید این مسائل فرهنگ سازی شود چون نحوه زندگی خیلی مهم است. چون ممکن است ژنتیک خیلی از بیماری ها در بدن ما باشد ولی نحوه زندگی مان است که موجب بروز بیماری می یشود. مثلاً بیماری التهابی روده 30 سال پیش خیلی کم بود ولی الان با توجه به اینکه وضعیت تغذیه و فعالیت ما فرق کرده است این بیماری خودش را بیشتر بروز می‌دهد. خیلی از ژن بیماری هایی که در نسل های قبل خاموش بوده است در نسل جدید ممکن است فعال شود.
استرس و آلودگی هم روی بیماری کبد چرب تأثیر دارد؟
صابری فیروزی: تأثیر مستقیمی از آلودگی هوا ندیده ام. استرس قاعدتاً اگر باعث شود فعالیت بیشتری بکنیم خوب است اما اگر استرس موجب شود که ما گوشه ای بشینیم و فعالیت نکنیم بد است.
سهراب پور: من یک مطالعه جالبی را دیدم که نشان می داد ریز گردها با کبد چرب ارتباط دارد. البته این موضوع در کشورهای خارجی انجام شده است و فقط یک مطالعه است. ما به موازات زندگی چاق و فست فودی و کم تحرک و ماشینی می‌بینیم که کبد چرب زیاد شده است. یکی از عوامل دیگر ممکن است آلودگی هوا یا استرس باشد ولی تاکنون ارتباط دقیقی که در مطالعات ثابت شده باشد نداریم. ممکن است در آینده این موضوع ثابت شود.
با توجه به شیوع نسبتاً بالای گروهی که در ریسک کبد چرب هستند، فکر می‌کنید لازم است که طرح غربالگری کشوری برای شناسایی افراد مبتلا به کبد چرب اجرا شود و همه مردم یا گروهی از مردم بیایند و کنترل بشوند؟
صابری فیروزی: طرح های زیادی انجام شده است اما این طرح ها به صورت مقطعی در شهرها و جوامع مختلف انجام شده است و بیشتر روی شیوع بیماری کار شده و کمتر روی درمان بوده است. اگر طرحی که می‌آید که افرادی را شناسایی کند و به آنهایی که کبد چرب دارند ورزش خاصی بدهد و نحوه زندگی شان را عوض کند خوب است اما چنین طرحی اجرا نشده است و اجرای چنین طرح هایی خیلی مشکل است.
با توجه به اینکه این کارهزینه‌بر است انجام دادن آن فایده دارد؟
صابری فیروزی: بله می‌تواند طرح های ملی انجام شود ولی فرهنگ سازی بیشتر مهم است. مثلاً رسانه ها و صدا و سیما باید روی عوامل خطرهایی که موجب بیماری ها می‌شود، بیشتر کار کند. اگر عوامل خطر را کنترل کنیم بیماری ها کم می‌شود. قطعاً یکی از عوامل خطر کبد چرب و بیماری مرتبط آن هست. مثلاً قند و چربی بالا و فعالیت کم. یعنی اگر ما بتوانیم این موضوع را از دبستان ها دبیرستان ها فرهنگ سازی کنیم تا رژیم غذایی را رعایت کنند و فعالیتشان را بیشتر کنند قطعاً می‌تواند خیلی مؤثر باشد. خیلی از اینها نیاز به دارو ندارند یعنی به بیمارانی که کبد چرب دارند باید در 3 ماه اول ورزش بدهیم و رژیم شان را رعایت کنند. ما در وهله اول به آنها دارو نمی‌دهیم.
درمان این عارضه، دارویی است؟
صابری فیروزی: درمانشان افزایش فعالیت و ورزش و رژیم غذایی است. یعنی بهترین درمان این است و مؤثرترین درمان کبد چرب فعالیت ورزشی و رژیم غذایی است و داروها اثر خاصی ندارند. من به بیمارانم می‌گویم که داروها در صورتی مؤثر است که رژیم غذایی درست داشته باشند و ورزش بکنند. چون وزش به اضافه رژیم غذایی خیلی خیلی مؤثر است. تا اینکه ما بخواهیم دارو بدهیم ولی مریض رعایت کند.
به طور کلی کبد چرب که چقدر درمان پذیر است و هزینه‌های درمانش چطور است؟
سهراب پور: قبل از پاسخ به این سوال من مطلبی در مورد بیماریابی یا غربالگری مطرح کنم، حتی در مورد سرطان هم این طور است که ما همه سرطان ها را بیماریابی نمی‌کنیم. چون بعضی از بیماری ها وجود دارد که ما درمان عالی برای آن داریم و اگر بیماری را پیدا کردیم، زود درمان می‌شوند. بعضی از بیماری ها هست که ما درمان خاصی برای آن نداریم. بر فرض که بیماری را هم پیدا کردیم، او را چه کار کنیم؟
هپاتیت C در 20-25 سال پیش جزو گروه اول بود ولی نگرانی مان این بود که اگر کسی هپاتیت C دارد ما باید بفهمیم تا به دیگران منتقل شود. ولی در پنج سال اخیر که درمان بسیار مؤثر هپاتیت C داریم، بحث بیماریابی آ‌ن خیلی مهم شده است و گرنه در عارضه ای مانند کبد چرب اگر جامعه را هم بررسی کنیم و هزینه هم کنیم و بفهمیم که مثلا این پتج میلیون نفر کبد چرب دارند. می‌خواهید چه کار کنید؟ فقط می‌توانیم به آنها بگوییم ورزش کنند و وزن کم کنند. به نظر می‌آید هنوز در گاید لاین ها غربالگری برای کبد چرب کار درستی نداریم ، بنابراین غربالگری و شناسایی بیماران ففط اتلاف هزینه است. به جای اینکه هزینه کنید متدی اجرا کنید د و آدم ها را جمع کنید می‌توانید همان قدر هزینه کنید و ورزش و تغذیه و کاهش وزن را در کل جامعه تسری بدهید. بنابراین الان اصراری برای پیدا کردن مریض کبد چرب نداریم.
چه تعداد از افراد مبتلا به کبد چرب تاکنون شناسایی شده‌اند؟
سهراب پور: خیلی از این بیماران شناسایی شده اند. من هر هفته که در کلینیک هستم حداقل 5 مریض جدید فقط به من مراجعه می‌کنند.
منظورم این است که چقدر از این آمار 30 درصدی مبتلایان به کبد چرب می‌دانند که مشکل کبد چرب دارند؟
سهراب پور: ما آمار نداریم اما فکر کنید نصف آنها می‌دانند. چه فرقی می‌کند؟ بدانند یا ندانند؟
اگر بدانند سبک زندگی و غذا خوردنشان فرق می‌کند.
سهراب پور: حتی اگر افراد ندانند هم باید درست زندگی کنند.
صابری فیروزی: خیلی از آدم ها نمی‌دانند. ولی آن چیزی که مهم است این است که ما باید به صورت ملی به داستان نگاه کنیم و از نظر تغذیه رعایت کنیم. یعنی به جای غربالگری بیماری و سونوگرافی افراد، بهتر است که رژیم غذایی مان را درست کنیم. نان را درست کنیم و میزان کالری غذاهایمان را تنظیم کنیم و ورزش کنیم و امکانات ورزشی را برای آدم ها فراهم کنیم چه در اداره و محیط کارشان. این کارهایی است که هم از کبد چرب پیشگیری می‌کند و هم از مسائل قلبی و سرطان ها پیشگیری می‌کند. بدین صورت ما با یک تیر چند هدف را می‌زنیم. وقتی که در جامعه فرهنگ نحوه تغذیه و ورزش و فعالیت را عوض کنیم بسیار مؤثر است.
سهراب پور: به فرمایش استاد بعضی ها معتقد هستند که کبد چرب یک مسئله طبی نیست و یک موضوع اجتماعی است و درمان دارویی و طبی آن خیلی کم است و نقش ثانوی دارند. مریض اگر کاهش وزن پیدا کند به احتمال 50 درصد کبد چرب اش برطرف می‌شود ولی اگر دارو بخورد احتمال بهبودی آن 5 درصد است. پس باید روی ورزش کردن آن سرمایه گذاری کنیم.
صابری فیروزی: در درمان این بیماری آنهایی که چاق هستند و اضافه وزن دارند باید وزنشان را کم کنند. به آنها می‌گوییم که اگر شما 7 تا 10 درصد وزن خودتان را کم کنید، کبد چربتان بی خطر می‌شود. یعنی اگر کسی 80 کیلو است اگر 4 تا8 کیلو کم کند کبد چربش بی خطر می‌شود یعنی کبد چرب با التهابش تبدیل به کبد چرب بدون التهاب می‌شود و به تدریج چربی کبدش پاک می‌شود و درمان دیگر آن رژیم غذایی است. در بعضی موارد که بیمار با رژیم غذایی و فعالیت خوب نشود ممکن است نیاز به دارو داشته باشیم که واقعاً ما روی دارو خیلی تأکید نمی‌کنیم. مخصوصاً به اینها نگاه می‌کنیم و می‌بینیم که اگر چربی شان بالا است دارو برای کنترل چربی شان می‌دهیم.
چربی خونشان؟
صابری فیروزی: بله. برای قندخون یا چربی خون دارو می‌دهیم. سوء برداشتی که مریض ها دارند این است که می‌گویند من 6 ماه داروی ضد چربی خوردم و چربی ام طبیعی شد و دارو را قطع کردم من به آنها می‌گویم که ژن کبد و متابولیسم شما طوری است که چربی تولید می‌کند. یعنی اگر شما چربی هم نخورید چربی در بدن شما تولید می‌شود.
یعنی همیشه باید دارو را مصرف کند؟
صابری فیروزی: بله قاعدتاً کسی که چربی بالایی دارد همیشه باید دارو بخورد یا اینکه حداقل یک شب درمیان بخورد که چربی بالا نرود چون مهم است که چربی کنترل شده باشد مخصوصاً کلسترول بد را باید پایین نگه داریم و اگر ورزش کنند کلسترول خوبشان افزایش پیدا می‌کند. کلسترول در بدن ما دو نوع است یکی cholesterol high density که سنگین است و کلسترول خوب است و اگر زیاد شود کمتر بیماری قلبی می‌گیریم. که با ورزش افزایش پیدا می‌کند. کلسترول بد را باید پایین بیاوریم تا مشکلات قلبی-عروقی کم باشد.
در مجموع داروهای کبد چرب نباشد خیلی گران باشند، پوشش بیمه‌ای مناسبی دارند؟
سهراب پور: همان طور که تأکید شد یک دارو نداریم که به بیمار کبد چرب بدهیم و بگوییم با خوردن این دارو بهبود پیدا می‌کنی. اصلاً در دنیا چنین چیزی نداریم. ثابت شده است که اگر ما بخواهیم به این مریض کمک کنیم باید وزن او را کم کنیم و برایش توضیح بدهیم که چه خطراتی قلب و مغز و … او را در آینده تهدید می‌کند.
مثل این می‌ماند که مریضی به شما مراجعه کند و می‌گوید دلم درد می‌کند ولی شما به قلب او گوش می دهید و می‌بینید وضعیت بدی دارد و اگر قلبش را عمل نکند اتفاق بدی برایش می‌افتد. ما باید بیمار را هدایت کنیم و بگوییم با اینکه برای دل درد مراجعه کردی ولی باید به قلبت رسیدگی کنی در غیر این صورت به زودی اتفاق بدی برایت می‌افتد.
آدم هایی که با کبد چرب به ما مراجعه می‌کنند ما این نگرانی را برای آنها داریم و می‌گوییم که می‌دانیم مشکل الان شما کبد است اما کبد شما را اذیت نمی‌کند شما باید کارهای دیگر بکنید و این کارها مصرف دارو نیست، سبک زندگی و کاهش وزن و … است.
در بیماری که کبد چرب دارد ما چیزهایی را بررسی می‌کنیم مثلا به ترک سیگار و کاهش وزن توصیه می کنیم. قند را چک می‌کنیم و اگر بالا بود درمان می‌کنیم چون قند خطرناک و کشنده است و در این افراد قند بالا بیشتر از جمعیتی است که کبد چرب ندارند. چربی بالا را بررسی می‌کنیم. الان یکی از کارهایی که ما با بزرگسالان کبد چرب می‌کنیم و در دنیا هم توصیه می‌شود این است که به آنها بگوییم شما با 40 سال، کبد چرب دارید و برنامه کاهش وزن هم به شما می‌دهیم ولی می‌دانیم در بعضی از مطالعات نوشته شده است که حتی در جوامع غربی که ملاحظات و مقیدات برای کاهش وزن دارند فقط 15 درصد آدم هایی که رژیم می‌گیرند موفق می‌شوند تا به وزن ایده آلشان برسند. 85 درصد مردم دنیا در کاهش وزن ایده آل موفق نخواهند بود. بنابراین ما می‌گوییم حدود 7-8 کیلو کم کن تا وضعیت کبد بهتر شود.
دیگر اینکه توصیه می‌کنیم تا روی بچه ها و نسل بعد کار شود اینکه بچه ها را به ورزش عادت بدهیم و اینکه سوسیس و کالباس را که مقدار کمی از آن مقدار زیادی کالری دارد و خطرناک است،‌نخورند.
پس توصیه های ما در کل غیر دارویی است. گروه قلیلی هستند که وقتی به ما مراجعه می‌کنند می‌بینم جزو همان 3 درصد هستند که از بیماری شان 10 سال می‌گذرد، آنزیم هایشان بالا است وقتی سونوگرافی می‌کنیم چربی شان خیلی زیاد است. باید به اینها دوا داد. منتها باز هم با همان ملاحظات که تأثیر داروهایمان خیلی زیاد نیست و تقریباً از تک تک داروهایی که برای کبد چرب نام برده می‌شود حدود 90 درصدشان عارضه دارند یعنی ما برای کبد چرب دارو می‌دهیم اما بعضی از مطالعات نشان داده است که این داروها سرطان پروستات را زیاد کرده است. بنابراین اصلاً صحیح نیست تا سریع دارو بدهیم. پشت این داروها مسائل دیگری هم هست که ما می‌دانیم.
پزشکان با سواد این نکات می‌دانند و ما داریم به پزشکان و دانشجویان هم آموزش می‌دهیم. این تلقی نادرست است که هر کس کبد چرب دارد، باید به آنها دارو دهیم و زود خوب می شوند.
تا امروز که سال 2017 است ما در دنیا یک دارو که بتواند کلاً کبد چرب را از بین ببرد، اصلا در دنیا نداریم. حدود 2 سال گذشته داروی ابتیک کولیک اسید آمد و در مورد آن صحبت شد و الان معلوم شد که آن هم عوارض دارد و فوایدی که ما می‌خواستیم در کبد چرب ندارد و در بیماری های دیگر مفید است. بنابراین جواب سؤال شما این است که چیزهایی هست و کارهایی برای آن شده است و در مطالعات محدود برای بعضی ها دیدند فایده هایی وجود دارد اما در مطالعات های دیگر همان داروها بررسی شدند و دیدند خطر دارند. یکی از داروها خونریزی داخل مغزی را افزایش می‌دهد.
چه دارویی؟
سهراب پور: ویتامین E که در بازار است و افراد خیلی علاقه دارند که از آن استفاده کنند. تا چندی پیش حتی در سوپر مارکت ها ویتامین E می‌فروختند اما در چند سال اخیر چنین چیزی در بازار دنیا وجود ندارد برای اینکه 2-3 سال پیش معلوم شد مرگ و میر افراد سالمی که ویتامین E می‌خورند نسبت به آدم هایی که از آن استفاده نمی‌کنند افزایش پیدا کرده است.
چرا؟
سهراب پور: دلیلش را نمی‌دانیم ولی آمارها این طور نشان داده است.
ولی الان هنوز هم پزشکان نسخه می‌کنند.
سهراب پور: بله می‌دانم. این درد ماست که ما همیشه از دنیا 20 سال عقب هستیم. 20 سال پیش آنها نسخه می‌کردند الان ما نسخه می‌کنیم 3 سال پیش فهمیدند این کار خطرناک است. ما خیلی چیزها را نمی دانیم. در آمارها گاهی این مسائل نشان داده می‌شود اما دلیلش را در خیلی از وقت ها نمی‌دانیم. در گوشه ای از کتاب نوشته است که همین ویتامین E برای بیمار کبد چرب مفید است ولی برای چه مریض کبد چربی؟ برای بیماری که دیابتی نباشد و شرایط دیگری هم باید باشد ما حاضر می‌شویم تا ویتامین را تجویز کنیم منتها با قبول خطراتی که دارد. وقتی این طوری است ما می‌ترسیم به پزشکان نسل جوانمان بگوییم که ویتامین E هم هست چون ممکن است کار خراب شود. بنابراین ما دارویی که به بیمار کبد چرب بدهیم تا بیماری اش را خوب کند و بدون خطر باشد امروز در دنیا نداریم.
در عین حال ما در شبکه های ماهواره ای تبلیغات زیادی برای درمان بیماری ها از جمله کبد چرب می‌بینیم.
صابری فیروزی: البته تبلیغاتی هم راجع به داروهای گیاهی می‌شود که هنوز ثابت نشده است که روی کبد چرب مؤثر هستند. چه داروهای گیاهی چه داروهای غیرگیاهی، ثابت شده نیست که ما برای بیمارانمان تجویز کنیم. در بعضی موارد ممکن است به بیمارانی که مسائل خاصی دارند دارو بدهیم ولی حتماً چربی و قند و فشار خونشان را کنترل می‌کنیم چون این مسائل در این بیماران خطرناک هستند و بعد می‌گوییم که ورزش کنید و رژیم غذایی تان را رعایت کنید.

پژوهشکده گوارش رصد کرده است که تبلیغات شبکه های ماهواره ای درباره کبد چرب چه چیزهایی هستند تا به مردم اطلاع رسانی شود و مردم فریب تبلیغات را نخورند؟
سهراب پور: اوضاع خراب‌تر از این حرف هاست. ما هر روز در رادیو و تلویزیون ملی و غیر ملی حرف های بی اعتبار علمی زیاد می‌شنویم و در روزنامه ها هم می‌بینیم. من اصولاً با رسانه ها مصاحبه نمی‌کنم ولی وقتی فهمیدم بحث در مورد کبد چرب است با آغوش باز قبول کردم و گفتم که بیاییم به مردم بگوییم که این بیماری دارو ندارد تا اینکه مردم بفهمند وزن زیاد و خوردن شیرینی و زولبیا بامیه و کله پاچه چقدر خطرناک است.
حرکت خوبی که وزارت بهداشت شروع کرده این است که بر روی مواد غذایی برچسب تغذیه می زند. کار ساده ای است اما باید باشد و بعد فرهنگ سازی شود تا به آن دقت شود.
ممکن است همه مردم نتوانند از این برچسب ها سر دربیاورند؟
سهراب پور: حتی آدم بی سواد هم می‌تواند این برجسب های رنگی را تشخیص دهد، باید به او بگوییم که مثلاً اگر از این 3 یل 4 مورد زرد یا قرمز است، بد است و اگر سبز و یکی زرد هست خوب است.
پس هر چی پفک و چیبس و غدذاهای چرب و شور همه قرمز می شوند؟
سهراب پور: ما غذاهای سالم هم داریم.
صابری فیروزی: غذاهایی مانند سوسیس و کالباس می‌تواند کم مصرف شود و زیاده روی در غذای سنتی هم خوب نیست. چلوکباب غذای خوبی است اما مصرف اضافه آن مشکل ایجاد می‌کند. آن چیزی که راجع به تبلیغات دارویی می‌فرمایید ممکن است یکسری منافع اقتصادی پشت آن باشد که در خیلی از موارد شرکتی که دارو می‌سازد باید تبلیغ کند ولی اینکه چقدر این دارو مؤثر است مهم است. در رابطه با کبد چرب هم دارویی که مؤثر باشد هنوز اثبات نشده است که بگوییم این دارویی است که واقعاً مؤثر است.
در داروخانه ها هم تبلیغات مکمل های غذایی را هست و بدون نسخه هم می‌شود آنها را خرید.
سهراب پور: من گریزی به طب سنتی هم بزنم چون من نذر دارم با همه در این مورد صحبت کنم. شما رسانه های فرامنطقه ای را رها کنید و به طب سنتی توجه کنید و جلوی مدعیانی که می‌گویند با طب سنتی کبد چرب را درمان می‌کنند را بگیرید.
مثلا چه می‌گویند؟
سهراب پور: خیلی زیاد است. همین الان اگر به عطاری بروید می‌بینید به در و دیوار و شیشه هایش حداقل 8 تا داروی کبد چرب می‌بینید بر خلاف همه چیزهایی که می‌بینید. برای کبد چرب داروی سنتی مؤثر نداریم. داروی شیمیایی هم نداریم.
همه اینها دروغ است؟
سهراب پور: همه دروغ است، هیچ کدام از اینها ثابت نشده است. هرکسی که ادعایی می‌کند باید ثابت کند. من نمی‌توانم بگویم دروغ است چون ممکن است روزی مطالعه علمی انجام شود ولی تا مادامی که مطالعه علمی نشده است دروغ است.

چرا نظارت نمی‌شود؟ یک شهروند عادی ممکن است این مسائل را نداند، یک نهاد مسئول باید این تبلیغات را جمع کند، چه کسی باید این کار را کند؟
صابری فیروزی: آگاهی مردم باید بالا برود و مطالعه کنند. وظیفه ما هست که یکسری بروشورهایی تهیه کنیم و در اختیار مردم بگذاریم. البته در کلینیکی که خودمان هستیم تعداد زیادی بروشور راجع به بیماری ها داریم. راجع به کبد چرب هم باید بروشوری باشد که عامه مردم بتوانند متوجه آن شوند. شاید این کاری که شما می‌کنید و مطالبی که تهیه می کنید، بتواند مؤثر باشد. آگاهی ها باید بالا برود. خیلی از مردم ما سواد بالاتر از دیپلم دارند و می‌توانند خیلی از چیزها را مطالعه کنند از طریق اینترنت و فضای مجازی و رسانه ها و … باید بیشتر تبلیغ شود. یعنی نکات مهم باید خیلی روشن تر و مشخص تر به اطلاع مردم برسد.
سهراب پور: یکی از شاخص های توسعه سواد سلامت. متأسفانه در جامعه ما میزان سواد سلامت پایین است. این مسئله ای که ما از آن رنج می‌بریم و از آدم هایی که در درمانگاه و مطب ها به ما مراجعه می‌کنند این موضوع را درک می‌کنیم. همانطوری که وزارت بهداشت گفت سلامت هم یک موضوع اجتماعی است. یعنی فقط وزارت بهداشت متولی سلامت نیست. سلامت یک موضوع فرهنگی است.
البته یک نگاه بدبینانه هم در این مورد هست که می‌گویند، پزشکان تمایل ندارند، سواد سلامت بالا برود تا مشتریان و بیمارانشان کم نشوند برای همین هم بیش از اینکه برای آموزش و پیشگیری مردم کاری کنند، به درمان می پردازند؟
سهراب پور: مطمئن باشید جامعه پزشکی ما این طور فکر نمی‌کند. ما آن قدر مریض داریم که من به بیمارانم می‌گویم تو را خدا پیش من نیایید. در شهر خودت به پزشک مراجعه کن گاهی اوقات به پزشک شهرش نامه می‌نویسم که در همانجا ویزیت شود و هر وقت اگر نیاز به دستگاهی داشت که در آن شهر نبود به تهران بیاید. این موضوع یک عزم ملی می‌خواهد. خیلی از جاهای سلامت به فرهنگ سازی مرتبط است.
کبد چرب از همه بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد، برای اینکه یک حرف تازه است. شما تعجب نکنید که چنین نکته تازه ای را همه مردم ندانند. ما خیلی اصراری نداریم که مردم بدانند چون فرض بر اینکه مردم بفهمند یک سوم جمعیت کبد چرب دارند خوب بقیه کار چه می‌شود؟ باید برای آنها توضیح بدهیم که حالا که کبد چرب دارید به عطاری و داروخانه نروید تا دوای کبد چرب به شما بفروشند. برای کبد چرب باید وزن کم کنید چون ما زورمان به بقیه نمی‌رسد…

تغییر سبک زندگی و کم کردن وزن سخت است حوصله و زمان می‌خواهد.
سهراب پور: راهش همین است
صابری فیروزی: نباید این موضوع بزرگ شود که 30 درصد مردم کبد چرب دارند، و اکثر اینها خیلی راحت کنترل می‌شود و نباید در جامعه استرس ایجاد شود. ما باید بیشتر به سمت پیشگیری و تشویق به فعالیت و کنترل عواملی مانند قند و چربی و فشار خون برویم.
درمان سریع السیر کبد چرب+ شناسایی افراد مستعد