شاید خیلی‌ها ندانند بسیاری از ریسک فاکتورهای سکته قلبی می‌تواند زمینه بروز سکته مغزی را نیز فراهم کند. دکتر مسعود اسلامی، دبیر انجمن آترواسکلروز ایران معتقد است فشار خون بالا که از مشکلات شایع متابولیکی در میان ایرانیان است، در صورتی که کنترل نشود، می‌تواند سکته مغزی به دنبال داشته باشد. اما چه کسانی پس از سکته مغزی زنده می‌مانند و برعکس چه کسانی قادر به ادامه حیات نیستند؟
دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب، می‌گوید: کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای شدیدتری دارند یا به دنبال سکته مغزی دچار آسیب ساقه مغز و نواحی کنترل کننده دستگاه تنفس و قلب و عروق می‌شوند، قادر به ادامه حیات نیستند. این بیماران ممکن است با فاصله کوتاهی بعد از سکته مغزی از دنیا بروند یا پس از یک دوره کاهش سطح هوشیاری و کما به علت مشکلات دیگر مانند عفونت‌های مقاوم به درمان و… جانشان را از دست بدهند .
رئیس مرکز تحقیقات جراحی اعصاب عملکردی بیمارستان شهدای تجریش با تاکید بر این که انتقال هرچه سریع‌تر بیمار و توجه به اولین علائم سکته مغزی توسط بیمار یا همراهان او مهم‌ترین عامل در کاهش عوارض بعدی و مرگ و میر است، می‌افزاید: بیماران با سن کمتر و عدم‌درگیری نواحی مذکور در مغز معمولا دچار مرگ و میر ناشی از سکته مغزی نمی‌شوند.
وقتی سکته مغزی وسیع است
چه عواملی منجر به آن می‌شود که شخص دچار سکته مغزی وسیع شود؟
عضو هیات علمی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره می‌گوید: سکته مغزی بر اثر قطع خونرسانی به سلول‌های مغز و مرگ این سلول‌ها اتفاق می‌افتد؛ سلول‌هایی که پس از مرگ، امکان بازسازی آنها وجود ندارد. در واقع، قطع جریان خونرسانی سبب می‌شود اکسیژنی که سلول‌های مغز به آنها بشدت احتیاج دارند، به سلول‌های مغز نرسد.
وی می‌افزاید: بر اثر عواملی که مطرح شد، فقط چند دقیقه زمان لازم است تا سلول‌های مغز شروع به از بین رفتن کنند، آن‌گاه سلول‌هایی که دیگر ساخته نمی‌شوند و بعد از آن قطع خونرسانی و در نهایت سکته مغزی ایجاد می‌شود. در صورت وجود لخته در عروق خونرسان اصلی مغز، سکته مغزی وسیع رخ می‌دهد که می‌تواند عوارض بیشتری داشته یا تهدید‌کننده حیات بیمار باشد.
شما در خطر سکته مغزی هستید!
جالب است بدانید بسیاری از فاکتورهای خطر بیماری‌های قلبی عروقی و سکته قلبی به افزایش خطر سکته مغزی نیز منجر می‌شود.
دکتر اشرافی در این باره در پاسخ به این سوال که چه کسانی در معرض آسیب‌های شدید‌تر ناشی از سکته مغزی هستند، توضیح می‌دهد: کسانی که فشار خون بالا دارند در معرض سکته مغزی هستند. کما این که احتمال بروز سکته مغزی با بالا رفتن فشار خون از مقدار 80/120، افزایش می‌یابد. توجه داشته باشید فشار خون طبیعی را با عدد 80/120 یا 12 روی 8 نشان می‌دهند که 12 حداکثر فشار خون و8 نشانگر حداقل فشار خون است .
این متخصص مغز و اعصاب هشدار می‌دهد: کشیدن سیگار یا در معرض دود آن قرار گرفتن، کلسترول بالا، دیابت، اضافه‌وزن یا چاقی، بیماری قلبی ـ عروقی، استفاده از بعضی قرص‌های پیشگیری از بارداری یا درمان‌های هورمونی که حاوی استروژن هستند، اعتیاد به الکل، استفاده از داروهای مخدر غیرمجاز یا مواد مخدر مثل کوکائین و متامفتامین‌ها، سابقه فردی یا خانوادگی سکته مغزی، حمله قلبی و نیز سن 55 سال یا بالاتر از آن از عوامل افزایش دهنده بروز سکته مغزی هستند. افرادی که تعداد بیشتری از این عوامل را داشته باشند یا بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط با سکته مغزی در آنها تحت کنترل نباشد،در معرض آسیب‌های بیشتری به دنبال سکته مغزی قرار دارند.
همچنین مراجعه بموقع نکردن بعد از بروز سکته مغزی به مرکز درمانی نیز فرد را در معرض این عوارض قرار می‌دهد.
سکته مغزی بدون فلج بدنی
بیشتر افراد از عوارض پس از سکته مغزی می‌ترسند و تصور می‌کنند بیماران پس از سکته مغزی به وضعیت طبیعی و فارغ از آسیب‌های حسی و حرکتی باز نمی‌گردند. اما واقعیت آن است که با رعایت نکاتی پس از بروز سکته مغزی می‌توان عوارض ناشی از آن همچون فلج‌های مغزی و حرکتی را کاهش داد .
به گفته دکتر اشرافی، بهترین راه برای بهبود پس از سکته مغزی، مراجعه بموقع و شروع اقدامات درمانی و انجام توانبخشی است. توانبخشی در بیمارستان شروع شده و پس از آن در مراکز درمانی و در بیماران با ناتوانی زیاد در منزل ادامه می‌یابد. سکته مغزی می‌تواند موجب ضعف یا فلج نیمی از بدن و اختلال تعادل شود، اما فیزیوتراپی کمک می‌کند تا حد ممکن کنترل ماهیچه‌ها و حرکت فرد به حالت عادی بازگردد.
وی تاکید می‌کند: درمان اندام‌های ضعیف یا فلج شده با حرکات کوچک و ساده آغاز شده و با پیشرفت شخص و قوی‌تر شدن او حرکات پیچیده‌تر آزمایش شده و او تشویق می‌شود تا هر دو سمت بدنش را به کار گیرد. این کار از استفاده بیش از اندازه از سمت سالم جلوگیری می‌کند. انجام حرکات نرمشی و مصرف داروهای ضداسپاسم برای درمان گرفتگی عضلات بیماران به کار می‌رود. در صورتی که گرفتگی عضلات رفع نشود، جراحی روی مغز یا روی عضلات و مفاصل صورت می‌گیرد. جراحی سبب از بین رفتن درد و بازیابی برخی حرکات می‌شود.
خود را در برابر سکته مغزی ایزوله کنید
کسانی که فاکتور خطر سکته دارند، حتما باید سیگار را ترک کنند.
عوامل قابل اصلاح و کنترل مثل اضافه وزن، فشار خون بالا، دیابت یا چربی خون بالا، زیر نظر پزشک معالج درمان شود.
افراد باید به علائم هشدار سکته مغزی توجه داشته باشند. این علائم عبارتند از: ناتوانی بیمار در لبخند زدن، فلج ناگهانی یک نیمه از صورت یا بدن، انحراف زبان به یک سمت هنگام خروج از دهان، اختلال تعادل ناگهانی، ناتوانی تکلم ناگهانی یا فراموشی ناگهانی.
افرادی که با این علامت‌ها مواجه شدند، بهتر است هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرده و زمان طلایی درمان سکته مغزی را از دست ندهند.
سکته خفیف یا شدید؟
تفاوت اصلی بین عوارض انواع سکته مغزی به شریان درگیر مغز و ناحیه خونرسانی شده توسط آن بستگی دارد. یک سکته خفیف به دنبال درگیری ناحیه کوچکی از مغز می‌تواند علائم برگشت‌پذیری داشته باشد، اما سکته مغزی شدید با علائم گسترده‌تر ظاهر شده و موجب مرگ و میر بیمار می‌شود.
علائم سکته مغزی ناقص را بشناسید