در طول زندگی یک فرد، آپاندیس هیچ نقش و عملکردی در فعالیت زیستی ندارد، اما بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل داده و عفونت آن می‌تواند مشکلاتی برای فرد به وجود آورد. دکتر محمد جعفر فره‌وش، فوق‌تخصص گوارش و عضو مرکز تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره دلیل التهاب این عضو به جام‌جم می‌گوید: آپاندیس قسمتی از روده است که بتدریج در بدن انسان کوچک و تبدیل به زائده بسته‌ای میشود که در انتهای روده بزرگ قرار دارد. این زائده در دوران جنینی فعالیت‌هایی برای تولید بعضی لنفوسیت‌ها (نوعی گلبول سفید خون در سیستم ایمنی) دارد، اما بعد از این دوران نقش آن کمرنگ میشود. آپاندیس یک ضایعه کوچک باریک مثل انگشت کوچک دست است که انتهای آن بسته است.
بنابراین اگر ماده خارجی مثل مدفوع دهانه آن را ببندد، محتویات فشرده و دچار التهاب میشود. بعضی اوقات در کودکی یا بزرگسالی مدفوع یا موادی دهانه آپاندیس را می‌بندد و باعث میشود باکتری‌ها آنجا تکثیر یابند و به شکل عفونت یا التهاب بروز پیدا کنند. این زائده فقط یک مجرای باریک دارد و برخلاف قسمت‌های دیگر روده حفره‌ای بسته است. زمانی که التهاب بتدریج از دیواره آپاندیس تجاوز می‌کند و به صفاق (غشا یا پرده‌ای که در دیواره داخلی شکم وجود دارد و روی اندام‌های داخل شکم را می‌پوشاند) زیر پوست شکم می‌رسد، بیمار احساس درد می‌کند و در معاینات مشخص میشود علائم مربوط به آپاندیسیت (التهاب آپاندیس) وجود دارد.
جراحی ساده و بی‌دردسر آپاندیس
آپاندیس به تنهایی و به عنوان عضوی از بدن در قسمت انتهایی روده هیچ خطری برای انسان ندارد، اما زمانی که دچار التهاب و عفونت میشود، بسرعت باید نسبت به جراحی و برداشتن آن اقدام کرد. دکتر فره‌وش درباره دلیل اولویت پیدا کردن جراحی و برداشتن آپاندیس می‌افزاید: حتی هنگامی که جراح مشکوک به آپاندیسیت در بیمار میشود، باید بسرعت نسبت به برداشتن آپاندیس اقدام کرد، زیرا التهاب کوتاه‌مدت و کم‌عارضه هم اگر دیر تشخیص داده شود، تبدیل به یک عمل طولانی همراه با آسیب بیشتر برای بیمار و طولانی شدن زمان بستری میشود.
گاهی آپاندیس در جای اصلی خود قرار نمی‌گیرد و پشت روده می‌رود یا می‌چرخد و بالاتر می‌آید. این چرخش باعث تشخیص اشتباه شده و علائم معمول دیده نمی‌شود. در این مواقع عوارض بروز التهاب بیشتر خواهد شد. به همین دلیل، کسی که مشکوک به آپاندیسیت است باید معاینه و آزمایش شود و در بیشتر موارد بهتر است آپاندیس برداشته شود. در حالت معمول، برداشتن آپاندیس جراحی ساده‌ای است و عوارض خاصی ندارد و حتی با لاپاروسکوپی و ایجاد یک شکاف کوچک روی بدن می‌توان آن را برداشت.
آپاندیس می‌تواند مفید باشد؟
آپاندیس در بدن ممکن است منبع ذخیره‌ای برای باکتری‌های مفید روده باشد. به همین دلیل، شاید افرادی که آپاندیس ندارند، هنگام ابتلا به بیماری‌های روده نسبت به دیگران دیرتر بهبود پیدا کنند. عضو مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارشی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این مطالعه می‌گوید: تئوری جدیدی وجود دارد که می‌گوید آپاندیس مخزن میکروب‌های روده است و وقتی آنتی‌بیوتیک‌ها میکروب‌های مفید روده را از بین می‌برند، این مخزن ذخیره دوباره میکروب‌ها را باز می‌گرداند، اما این یک نظریه است و بابرداشتن آپاندیس هیچ عارضه‌ای پیش نمی‌آید.
اگر التهاب آپاندیس درمان نشود، ممکن است آپاندیس باز شود و عفونت داخل شکم بریزد. این اتفاق ممکن است برای فرد خطرناک شود و عوارض داشته باشد. معمولا آپاندیس پاره میشود و عفونت در حفره صفاق که حفره بسته‌ای است، پخش میشود و حتی می‌تواند برای فرد خطر مرگ داشته باشد.
برداشتن آپاندیس مشکلی ایجاد نمی‌کند
کسانی که آپاندیسیت (التهاب آپاندیس) دارند، حتما باید جراحی شوند و این با معاینه پزشک مشخص میشود. البته قبل از حاد شدن این التهاب، بیمار علائم غیراختصاصی مثل درد، بی‌اشتهایی و حالت تهوع دارد. معمولا درد، ابتدا قسمت بالا و دور ناف احساس میشود و بعد از چند ساعت روی قسمت راست و پایین شکم متمرکز و حساسیت بیشتر میشود و با دست گذاشتن روی آن ناحیه، بیمار درد زیادی احساس می‌کند. بیمار در باره دردهای روده نمی‌تواند دقیقا بگوید درد در کدام ناحیه است، اما ناحیه دردهای بدنی مثل التهاب آپاندیس کاملا مشخص است.
دکتر فره‌وش با تاکید براین که برداشتن آپاندیس هیچ عارضه‌ای به وجود نمی‌آورد، می‌افزاید: جراحی آپاندیس هیچ صدمه‌ای به بدن نمی‌زند. سلول‌های تی (انواعی از گلبول‌های سفید) در دوران جنینی در آپاندیس تکامل پیدا می‌کنند و بعد در قسمت‌های دیگر بدن پخش می‌شوند. به همین دلیل برداشتن آپاندیس هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. اصلا نمی‌توان گفت بهتر است آپاندیس را نگه داشت و درمان کرد، چرا که در صورت بروز التهاب ممکن است مرگبار باشد و در عین حال با یک عمل ساده می‌توان آن را خارج کرد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
التهاب آپاندیس یک بیماری غیرقابل پیش‌بینی است و به همین دلیل در فضانوردان و کسانی که به جاهای دوردست سفر می‌کنند و ممکن است به پزشک و اتاق عمل دسترسی نداشته باشند، آپاندیس را قبل از آغاز سفر برمی‌دارند. اولین نشانه التهاب آپاندیس، احساس ناراحتی در پایین و سمت راست شکم است. کودکان و زنان باردار ممکن است این درد را در ناحیه دیگری تجربه کنند و در صورت تشخیص دیرتر التهاب آپاندیس، امکان سرایت عفونت به قسمت‌های دیگر وجود دارد.
این درد هنگام سرفه و عطسه یا وارد شدن تنش‌های ناگهانی به بدن افزایش پیدا می‌کند. معمولا چند ساعت طول می‌کشد تا درد التهاب آپاندیس غیرقابل تحمل شود. این درد به قدری شدید است که اگر فرد خواب باشد، از شدت درد بیدار میشود.
اگر چنین دردی را همراه با تب تجربه کردید و درد شکم به اندازه‌ای باشد که نتوانید صاف بایستید، به احتمال زیاد با مشکل آپاندیسیت مواجه شده‌اید. در بیشتر موارد تا 36ساعت بعد از شروع التهاب و درد، آپاندیس پاره میشود و عفونت به دیگر قسمت‌های بدن سرایت می‌کند. به همین دلیل باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن بعد از آغاز درد نسبت به برداشتن آپاندیس اقدام شود.