در سال‌های اخیر آمار طلاق به میزان قابل توجهی در کشور افزایش یافته است. از سوی دیگر در کشور با چالش افزایش سن ازدواج رو به رو هستیم. از دیگر نارسایی‌ها در حوزه خانواده می‌توان به چالش افراد ناراضی از پدیده ازدواج و بروز طلاق عاطفی در حین زندگی مشترک اشاره کرد. هر یک از این عوامل در کاهش نرخ ازدواج و افزایش طلاق در جامعه تاثیرگذار است. با وجود نارسایی‌های فراوان در حوزه خانواده کارشناسان عدم کسب مهارت زندگی و مهارت شناختی را از مشکلات اساسی در حوزه خانواده می‌دانند. در کشور ما همواره شعار ازدواج سالم سرداده می‌شود، اما هر روز بر آمار طلاق افزوده می‌شود. بر اساس بررسی‌های انجام شده بیشترین طلاق‌ها در پنج سال اول زندگی انجام می‌شود. از سوی دیگر هزینه‌های گران مشاوره ازدواج باعث شده تا بسیاری از جوانان نتوانند از این خدمات استفاده کنند. در شرایط کنونی موضوع اجباری شدن مشاوره پیش از ازدواج، بیمه شدن خدمات مشاوره ازدواج و اجباری شدن آن مطرح است تا این امر به عنوان بسته حمایتی ارائه و موجب کاهش آمار طلاق شود.
اجباری شدن گواهی مشاوره برای ازدواج
در اردیبهشت امسال کمیته ملی تحکیم خانواده و پیشگیری از طلاق زیر مجموعه معاونت پیشگیری قوه قضائیه با حضور مسئولان حوزه روانشناسی و جامعه شناسی پزشکی، به حکم قانون تحکیم خانواده، فعالیت خود را آغاز کرد. این کمیته پیش نویس مصوبه اجباری شدن حداقل پنج جلسه مشاوره پیش از ازدواج و اخذ گواهینامه را آماده ارائه به مجلس یا شورای عالی انقلاب فرهنگی کرده است که در صورت تصویب، مراکز ثبت ازدواج نیز بدون ارائه گواهینامه مشاوره، حق ثبت ازدواج را نخواهند داشت. در بحث آموزش مهارتهای زندگی در کشور دچار مشکل هستیم و جوانان ما مهارتهای مقابله با بحران و نحوه تفکر منطقی را نیاموخته‌اند. به همین علت اضطراب، افسردگی، خشم و پرخاشگری در جامعه فراوان است. رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در این زمینه می‌گوید: بر اساس بررسی‌های انجام شده در کشور ما انتخاب نادرست، عدم شناخت دقیق زوج‌ها و نداشتن آمادگی کامل برای حل مسائل و مشکلات پیش آمده در خانواده از مهم‌ترین دلایل افزایش طلاق در جامعه است. قراردادها و بسته‌های آموزشی برای گذراندن دوره‌های مهارتی آماده شده و از سوی دیگر در دانشگاه‌ها، کمیته امداد، بهزیستی و آموزش و پرورش به دنبال تقویت روانشناسان و مشاوران و ترویج مراکز مشاوره هستیم. عباسعلی الهیاری از صدور ۲۰۰ مجوز مراکز مشاوره تحکیم خانواده و پیشگیری از طلاق با بررسی صلاحیت تخصصی روانشناسان و انتخاب گزینشی به منظور برخورداری از تخصص‌های لازم و آموزش آنها خبر داده و عنوان می‌کند: بررسی اولیه درباره این مراکز در وزارت ورزش و جوانان انجام و مجوز صادر شده است.
او می‌گوید: روانشناسان این مراکز در زمینه طلاق نیز به منظور مداخله تخصصی آموزش دیده‌اند تا با ریشه‌یابی مشکلات بین زوج‌ها در مرحله نخست به دنبال حل مسائل بوده و در مرحله نهایی و وقوع طلاق توافقی در زمینه نحوه تداوم ارتباط عاطفی زوج‌ها با فرزندان با کمترین آسیب مداخله کنند. رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره با اشاره به راه اندازی مراکز مشاوره در دادگستری با کمک معاونت پیشگیری قوه قضائیه زیر نظر سازمان روانشناسی تاکید می‌کند: تمامی مراکز طلاق نیز بدون مداخله تخصصی روانشناسان این مراکز حق ثبت طلاق را ندارند. در سال ۹۲ تعداد مراکز مشاوره خانواده در کشور ۸۹ مرکز بود که تعداد این مراکز در سال گذشته به ۲۷۱ مرکز رسید. اینکه رشد مراکز مشاوره در سطح کشور تا چه حد در ارتقای خدمات رسانی این مراکز تاثیرگذار بوده، جای تامل دارد. مشاوره در کشور ما جایگاه مناسبی ندارد. از سوی دیگر گرانی ویزیت این مراکز از دیگر عوامل بازدارنده برای جذب افراد به این مراکز محسوب می‌شود. با توجه به اینکه سال به سال در کشور نرخ سلامت روان کاهش می‌یابد، تقویت مراکز مشاوره از بعد کمی و کیفی می‌تواند در ارتقای سلامت روان جامعه موثر باشد.
نقش تاثیرگذار مشاوره در انتخاب و تداوم زندگی
یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس درباره نقش مشاوره قبل از ازدواج می‌گوید: امروزه نقش موثر مشاوره در مراحل مختلف زندگی بر کسی پوشیده نیست. عبدالرضا عزیزی درباره کم و کیف مراکز مشاوره می‌افزاید: هر فردی به دلیل توانایی‌ها و امکانات خود می‌تواند مجوز تاسیس مراکز مختلف را اخذ کند. برای مثال، اگر یک فرد بر اساس شرایط موجود می‌تواند مسئول فنی در یک کارخانه باشد، از لحاظ قانونی نمی‌توان از فعالیت او جلوگیری کرد. اگر امروز در سطح شهر شاهد تعداد فراوان مراکز مشاوره هستیم، به دلیل قابلیت‌های موجود در این عرصه است.
به گفته او مشاوره می‌تواند در قبل و حین ازدواج و حتی در مراحل طلاق هم زندگی‌های مشترک را به سمت مناسب هدایت کند. او می‌گوید: با توجه به افزایش آمار طلاق در کشور می‌توان از مشاوره استفاده و متقاضیان طلاق را نسبت به ادامه زندگی مشترک راهنمایی کرد. برای دو فردی که با فرهنگ و خلق و خوی متفاوت با هم زندگی می‌کنند، طبیعتا بروز تفاهم و ایجاد شناخت نسبی بین آنها زمانبر است. به گفته او افراد برای انتخاب باید برخی مسائل همچون مطابقت تحصیلی، فاصله سنی مناسب، هماهنگی مذهبی، فرهنگی و اقتصادی را رعایت کنند. بی شک رعایت این نکات بر پایداری زندگی مشترک تاثیرگذار است. عزیزی با بیان اینکه مشاوره قبل از ازدواج یکی از الزامات در تشکیل زندگی مشترک است، می‌گوید: متاسفانه در کشور ما نقش مشاوره آن‌طور که باید و شاید برای همگان شناخته شده نیست. در ایران افراد جای پیشگیری ترجیح می‌دهند در زمینه سلامتی و درمان هزینه کنند. برای مثال اغلب افراد در کشور ما بر این باورند که در هنگام طلاق باید هزینه مشاوره پرداخت کنند. با بررسی فراز و نشیب‌های موجود در زندگی مشترک باید گفت که قبل و حین ازدواج باید از راهکارهای مشاوره برای ایجاد شرایط مناسب بهره برد تا بتوان تفاوت‌ها و ناملایمات زندگی را به شیوه مناسب و مدیریت شده پشت سر گذاشت.
این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: جوانان ما مهارتهای زندگی را نیاموخته‌اند. این در حالی است که باید از سنین کودکی مهارتهای زندگی و مدیریت بحران به افراد آموزش داده شود تا در مراحل بحرانی و بروز ناملایمات زندگی بتوان شرایط را کنترل کرد. عزیزی می‌افزاید: افراد باید با آگاهی ازدواج کنند و با انجام مشاوره قبل از ازدواج در ابعاد مختلف به نقاط ضعف و قوت یکدیگر پی ببرند. برای مثال وقتی دو فرد به تالاسمی مینور مبتلا هستند بی‌شک فرزند آنها به تالاسمی ماژور مبتلا می‌شود. افراد می‌توانند قبل از ازدواج با انجام آزمایشات مناسب از پیامد تصمیمشان آگاه شوند. او درباره برگزاری اجباری مشاوره قبل از ازدواج می‌گوید: برگزاری مشاوره قبل از ازدواج مناسب است و باید سازمان ارائه کننده مجوز بر عملکرد این مراکز نظارت داشته و در قالب دستورالعمل به آنها راهکار ارائه دهد. چندی پیش یکی از دوستان برای انجام مشاوره قبل از ازدواج به یکی از روانشناسان سرشناس مراجعه کرد. آن روانشناس مشهور نیز در یک جلسه ۳۰ دقیقه‌ای و مشاهده چهره و بررسی گروه خونی این دو جوان ازدواج آنها را تایید کرد. عزیزی درباره این‌گونه عملکردها از سوی برخی مشاوران می‌گوید: بر اساس مجوزهای صادر شده مشاوران برای مشاوره قبل از ازدواج باید ۱۰ جلسه به مدت یک ساعت و نیم وقت صرف کنند. در این جلسات باید افراد از ابعاد روانی، اخلاقی، چهره، اقتصادی و… مورد بررسی کارشناسی و علمی قرار گیرند، در غیر این صورت نمی‌توان با یک بررسی ۳۰ دقیقه‌ای قبل از ازدواج مشاوره را مناسب و علمی قلمداد کرد. به گفته او باید جوانان را هدایت کرد تا از ارتباط‌های آرمانگرایانه، توقعات بالا و باورهای نادرست دور شوند و به سمت ازدواج‌های بهنگام و مناسب سوق پیدا کنند. این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس خاطرنشان می‌کند: اگر ازدواج‌های بهنگام و زیر پوشش خانواده‌ها انجام شود، به حفظ سلامت جوانان و جامعه می‌انجامد. در عین حال باید قوانین مربوط به خانواده توسط مسئولان بررسی شود. مساله ازدواج و خانواده مسئولیت یک نهاد و دو نهاد نیست، بلکه همه نهادها و مسئولان که به نوعی با مساله خانواده در ارتباطند، باید تلاش کنند تا جوانان ازدواج‌های سالم، بهنگام و پایدار داشته باشند.