کودکان برای کنارآمدن با دیگران به قوانین ساده و روشن نیاز دارند، نباید از کودکان بخواهیم هر آنچه ما می گوییم، انجام دهند. کودکان درسنین پیش دبستانی دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، انتخاب کنند و در کارهای مربوط به خود مستقل باشند. به گفته کارشناسان تنها در مواردی کودک «لجباز» به شمار می آید که از بیش از نصف دستورات والدین سرپیچی کند.
دکتر «کتایون خوشابی» روانپزشک و فوق تخصص روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده درباره علل بروز رفتار لحبازی و نحوه برخورد با آن گفت: گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودکان سبب می شود رفتارهای نادرست آنان تقویت شود، طوری که کودکان به دلیل آوردن ، جرو بحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواست های مکرر و مکرر متوسل می شوند.
وی افزود: گاهی نیز علت لجبازی کودکان این است که والدین در برابر لجبازی های آنها رفتار ثابتی ندارند، مثلا یک روز هیچ عکس العملی در برابر لجبازی نشان نمی دهند و روز دیگر از آنها می خواهند مطابق با خواسته آنها رفتار کنند ، اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم ، کمتر لجبازی می کنند.
وی با اشاره به اینکه نحوه دستور دادن والدین نیز بسیارموثر است، گفت: اگر والدین زیاد دستور بدهند کودکان خسته می شوند و از انجام دستورات خودداری می کنند ، گاه، کودکان برای آن دستور را اجرا نمی کنند چون کسی به آنها یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهند، مثلا کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است، اما والدین توقع دارند کودکان آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند.
*** درباره دستوراتی که به کودک می دهید، فکر کنید
دکتر خوشابی به والدین توصیه کرد: قوانین را مستقیم و واضح بیان و به آنها در زمینه رعایت این قوانین کمک کنید، با کودک صمیمی شوید و به او توجه کنید ، در کنار او بنشینید و به چشمهایش نگاه کنید، نام او را به زبان آورید و او را به انجام کارتشویق کنید.
*** کارهایی را که از کودک انتظار دارید به او بگویید
وی یادآور شد: درخواست های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید مثلا ‘ لیلا موقع خواب است، برو لباس خوابت را بپوش’ ، اگر می خواهید کودکتان از انجام کار خاصی خودداری کند باید قبلا یکبار مسئله را به او گفته باشید مثلا ‘ علی روی مبل نپر’ روی صندلی بنشین و تلویزیون نگاه کن’.
*** به کودک خود برای همکاری فرصت کافی بدهید
فوق تخصص روانپزشکی کودک، نوجوان وخانواده افزود: در صورت انجام دستور از کودک تشکر کنید ، اگر می خواهید کار جدیدی مثل آماده شدن برای خواب را به کودکتان یاد دهید، یکبار توضیح دهید ، پنج دقیقه صبرکنید سپس خواسته خود را یکبار دیگر تکرار کنید، اگرمی خواهید کودک ازانجام کارخاصی خودداری کند باید از تکرار مرتب آن اجتناب کنید.
خوشابی گفت: اگر کودک در مدت پنج دقیقه کار مورد نظر را انجام نداد، از دلایل متناسب با موقعیت استفاده کنید، در صورتیکه کودک بازهم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع مشغول فعالیت خاصی مانند تماشای تلویزیون و یا بازی بود فعالیت او را قطع کنید مثلا تلویزیون را خاموش کنید و یا اسباب بازی را بردارید و به کودک در مورد دلیل انجام این کار توضیح دهید.
وی ادامه داد: برای مثال به کودک بگویید که کاری را که از تو خواستم انجام ندادی به همین دلیل تلویزیون تا 10 دقیقه خاموش خواهد بود، برای حذف یک فعالیت مثلا ندیدن تلویزیون 5 تا 10 دقیقه کافی است ، از شکایت و اعتراض و بحث با کودک خودداری کنید.
خوشابی گفت: در صورتیکه زمان مورد نظر برای اصلاح رفتار کودک به اتمام رسید، اجازه فعالیت دوباره را داده و یا اسباب بازی را به کودک بدهید، اگر بعد از شروع دوباره فعالیت یا برگرداندن اسباب بازی لجبازی ادامه داشت، دلایل منطقی خود را تکرار کنید و به او فرصت طولانی تری بدهید مثلا بقیه روز و یا از روش ساکت کردن و یا محروم کردن کودک استفاده کنید.
دکتر خوشابی افزود: گاهی اوقات می خواهید کودک کار جدیدی را شروع کند، در حالیکه او به راحتی آن را نمی پذیرد، مثلا می خواهید کودک در ساعت معینی بخوابد، درحالیکه دیگر افراد خانواده بیدار هستند، درصورت ادامه مشکل رفتاری کودک به او توجه نکنید، او را روی صندلی دوراز دیگر افراد خانواده بنشانید و به او بگویید برای دو دقیقه باید ساکت بنشینی و دیگر به او توجه نکنید.
وی تاکید کرد ، اگر کودک ساکت ننشست از محروم کردن استفاده کنید و به او بگویید چون دو دقیقه ساکت ننشستی به همین دلیل تو را از فلان چیز محروم می کنم. محروم کردن یعنی حذف کردن فعالیت خاصی که در آن زمان کودک انجام می دهد ( مثلا بازی کردن با اسباب بازی و یا تماشای تلویزیون )، او را به یک اتاق دیگر ( غیر از اتاق خودش) بفرستید و با در نظر گرفتن سن کودک بین سه الی هشت دقیقه اجازه ندهید از اتاق خارج شود، اگردراین مدت کودک ناراحت یا عصبانی شد به او توجهی نکنید و درصورتیکه از اتاق خارج شد او را به اتاق برگردانید.
وی ادامه داد: در صورتیکه بعد از اتمام زمان مورد نظر کودک دستورات شما را انجام داد او را تشویق کنید، در صورت سرپیچی او ، از روش ساکت کردن و یا محروم کردن استفاده کنید وتا زمانیکه کودک شما به رفتار جدید عمل نکرده است روش های قبلی را مرتبا تکرار کنید.
خوشابی یادآورشد: برای آنکه کودک مستقل شود به او حق انتخاب دهید، کودک را به دلیل رفتار خوب تشویق کنید، زمانیکه کودک لجبازی می کند سریع عکس العمل نشان دهید ، از راهکار مختلف مانند ارایه دلایل منطقی و روش ساکت کردن و محروم کردن استفاده کنید.