به این بهانه پای صحبت دکتر بهرام جلائی، رئیس انجمن علمی شنوایی‌شناسی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نشستیم و مروری خواهیم داشت بر اصول حفظ سلامت شنوایی.
همه آنچه باعث کم‌شنوایی می‌شود؟
کم‌شنوایی یا ناشی از عوامل مادرزادی (که یا ارثی است یا غیر ارثی) یا از عوامل اکتسابی است.
عوامل مادرزادی ارثی شامل بیماری‌ها یا سندرم‌هایی است که از طریق وراثت منتقل می‌شوند و عوامل مادرزادی غیرارثی شامل بیماری‌هایی است که موجب نقص در دستگاه شنوایی و کاهش شنوایی می‌شوند نظیر سرخجه مادرزادی و سایتومگالوویروس (نوعی از ویروس تبخال است که از طریق خون، بزاق و ادرار آلوده و تماس جنسی منتقل می‌شود.)
بیماری‌های اکتسابی پس از تولد، دستگاه شنوایی را درگیر می‌کنند؛ مانند عفونت‌های ویروسی و باکتریایی.
آلوده کننده‌های گوش
آلودگی‌های صوتی، شیمیایی و همچنین ترکیب هر دو می‌تواند موجب بروز کاهش شنوایی شوند.
مسمومیت‌های دارویی یا اثرات زیانبار بعضی از داروها، بخصوص آنتی‌بیوتیک‌ها را نباید فراموش کرد.
جرم گوش اگر موجب انسداد مجرای گوش شود، سبب کاهش شنوایی می‌شود، اما اگر جرم گوش بر اثر استفاده از گوش‌پاک‌کن به طرف پرده صماخ رانده شود و در نتیجه به این پرده بچسبد یا با پاره کردن پرده صماخ وارد گوش میانی و ایجاد عفونت شود در این حال ممکن است کاهش شنوایی غیرقابل برگشت را درپی داشته باشد.
ضربه‌ای که شما را کر کرد!
ضربات شدید به سر که موجب شکستگی جمجمه می‌شود، ممکن است شکستگی عرضی یا شکستگی طولی در استخوان گیجگاهی ایجاد کند که این خود موجب آسیب به دستگاه شنوایی و ایجاد کاهش شنوایی می‌شود. در پاره‌ای موارد نیز شدت ضربه زیاد است، ولی موجب شکستگی نمی‌شود، اما ممکن است باعث دررفتگی زنجیره استخوانی در گوش میانی شود و این خود ایجاد کاهش شنوایی می‌کند.
شیرجه به بهای پارگی پرده گوش
خوب است بدانید شیرجه زدن در آب در پاره‌ای از موارد موجب پارگی پرده گوش و در نتیجه کاهش شنوایی می‌شود. همچنین شنا در آب سرد می‌تواند موجب ایجاد استئوما (تومورهای سینوس) در کانال گوش شود، ولی این عارضه باعث ایجاد کاهش شنوایی نمی‌شود. البته عوامل متعددی موجب بروز پارگی در پرده گوش می‌شوند. بر این اساس، بردن اجسام نوک‌تیز برای پاک کردن گوش یا استفاده نادرست از گوش پاک کن، ضربه به گوش و شیرجه در آب می‌تواند موجب پارگی پرده گوش شود. بعلاوه پرده گوش بر اثر عفونت‌های گوش میانی نیز می‌تواند دچار پارگی شود.
راه و رسم پیشگیری از کم‌شنوایی
برای پیشگیری از کم‌شنوایی باید عوامل متعددی را در نظر گرفت:
ـ باید از گوش‌ها در مقابل آلاینده‌های صوتی و شیمیایی محافظت کرد. آلاینده‌های صوتی به‌طور مستقیم روی دستگاه شنوایی تاثیر می‌گذارند. در حالی‌که آلاینده‌های شیمیایی از طریق استنشاق و ورود به ریه و ترکیب با خون تاثیر منفی روی دستگاه شنوایی می‌گذارند.
کنترل رژیم غذایی که می‌تواند از بروز کاهش شنوایی بخصوص در افراد مسن جلوگیری کند.
مراجعه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی برای معاینات دوره‌ای دستگاه شنوایی و همچنین مراجعه برای انجام آزمون‌های شنوایی برای اطمینان از سلامت شنوایی و گوش از مراقبت‌های ضروری دستگاه شنوایی به شمار می‌رود.
عفونت‌های قاتل گوش
دسته‌ای از بیماری‌ها هستند که ابتلا به آنها در دوران کودکی با آسیب‌های شنوایی همراه است ازجمله بیماری‌های سرخک، سرخجه، اوریون و مننژیت.
در بزرگسالان نیز ابتلا به بیماری‌هایی چون سیفلیس، عفونت گوش میانی و عفونت‌های گوش داخلی ممکن است با کاهش شنوایی همراه باشد.
صدای تلویزیون را بلند کنید
اولین علائم کم‌شنوایی در بزرگسالان و کودکان متفاوت است. در بزرگسالان به‌عنوان مثال، صدای تلفن یا صدای زنگ در را نمی‌شنوند یا در مکالمات شرکت فعال ندارند، زیرا صدای افراد را نمی‌شنوند و به این علت از حضور در بحث‌های خانوادگی نیز پرهیز می‌کنند.
در کودکان نیز بی‌توجهی به فراخوانی آنها و بی‌توجهی به دستورات یا بلند کردن صدای تلویزیون برای دیدن برنامه‌ها از مواردی است که می‌تواند دلالت بر کاهش شنوایی داشته باشد و در اطفال با سن پایین‌تر نیز تاخیر در رشد گفتار و زبان ازجمله این عوامل است.
شما کم‌شنوا نمی‌مانید
در حال حاضر روش‌های درمان ضایعات شنوایی عبارتند از روش دارو درمانی، جراحی و درمان توانبخشی. استفاده از دارو درمانی در درمان عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی در گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی و حتی عصب شنوایی موثر است، اما در موارد زیادی از عفونت‌ها، کاهش شنوایی جزو عوارض بیماری بوده و امکان درمان آن میسر نیست و روش‌های جراحی نیز در درمانشان تاثیری ندارد. در چنین شرایطی، درمان توانبخشی راه چاره و علاج است که در این‌صورت استفاده از سمعک یا وسایل کمک شنوایی به این افراد توصیه می‌شود.
وقتی کم‌شنوایی درمان ندارد
در پاره‌ای از ضایعات شنوایی باوجود کاربرد دارو درمانی، کاهش شنوایی پدیدار شده و بهبود نمی‌یابد و برای غلبه بر اثرات نامطلوب کاهش شنوایی باید از وسایل کمک‌شنوایی بهره گرفت.
در موارد زیادی از ضایعات گوش داخلی و عصب، امکان بهبود وجود نداشته و تنها راه، کاربرد وسایل کمک شنوایی است.
چه عواملی موجب کم شنوایی می شود؟