شیوع دیابت در سراسر جهان درحال افزایش است و یکی از علل اصلی گسترش این بیماری، بی علامتی آن است به گونه ای که گفته می شود حتی در کشورهای اروپایی مانند انگلیس 50 درصد دیابتی ها از بیماری خود اطلاعی ندارند.
این بی علامتی و تشخیص دیرهنگام دیابت سبب بروز بسیاری از عوارض می شود که یکی از مهمترین آنها اختلال در عملکرد کلیه هاست؛ این اختلال می تواند به دیالیز، پیوند کلیه و حتی در مواردی از دست دادن جان بیمار منتهی شود.
براساس آمارهای اعلام شده، 480 میلیون نفر در جهان مبتلا به دیابت هستند و در ایران هفت میلیون نفر دیابت دارند؛ مساله نگران کننده تر اینکه 12 درصد از جمعیت بالای 20 سال کشور را مبتلایان به دیابت تشکیل می دهند.
پیشگیری از طریق اصلاح سبک زندگی و پس از آن تشخیص به موقع و کنترل دیابت در رابطه با این بیماری اهمیت بسیاری دارد زیرا می تواند بسیاری از مشکلات جسمانی مانند نفروپاتی دیابتی و نارسایی کلیه، مشکلات روانی، اقتصادی و اجتماعی بیماران و حتی بار مالی نظام سلامت کشور را کاهش دهد.
از این رو رویکرد سازمان بهداشت جهانی همواره بر پیشگیری از این بیماری معطوف بوده و به همین منظور 20 اسفندماه مصادف با 10 مارس به عنوان روز جهانی کلیه نام گذاری شده است تا از این طریق توجه کشورها به این مساله بیش از پیش جلب شده و در این زمینه برنامه ریزی شود.
دکتر اسدالله رجب رئیس انجمن دیابت ایران در گفت وگو با خبرنگار سلامت ایرنا اظهار کرد: تحقیقات نشان می دهد دیابتی هایی که قندخون خود را در حد طبیعی نگه می دارند، احتمال ابتلای آنها به نفروپاتی دیابتی از 40 درصد به کمتر از 2 درصد کاهش می یابد و از آنجایی که این میزان بسیار اندک است، می توان به طور کلی گفت افرادی که قند کنترل شده دارند، دچار نفروپاتی نمی شوند.
وی افزود: مهمترین عواملی که می تواند باعث ابتلای فرد دیابتی به مشکلات کلیوی شود، میزان بالای قندخون است؛ هرچه قندخون بالاتر باشد، شیوع مشکلات کلیوی بیشتر می شود. افراد چاق و دارای اضافه وزن، چربی بالا و فشار خون مستعد ابتلا به نفروپاتی دیابتی هستند.
** نفروپاتی دیابتی
رئیس انجمن دیابت ایران درباره نفروپاتی دیابتی توضیح داد: اختلال در عملکرد کلیه در مبتلایان به دیابت نوع یک و 2 می تواند بروز یابد؛ همچنین این اختلال با احتمال تبدیل شدن به نارسایی کلیه نیز همراه است.
رجب افزود: از آنجایی که دیابت نوع یک به موقع تشخیص داده می شود و بیماران به موقع تحت درمان قرار می گیرند، معمولا دچار این عارضه نمی شوند؛ اما در دیابت نوع 2 از آنجایی که معمولا دیر تشخیص داده می شود، مبتلایان گاها دچار اختلالات کلیوی می شوند و بعد در اثر علائم این اختلالات به پزشک مراجعه می کنند و به این صورت بیماری آنها تشخیص داده می شود.
** عوامل مستعدکننده اختلالات کلیوی
وی عواملی مانند فشار و چربی و قند خون بالا، اضافه وزن و چاقی و سابقه خانوادگی را از مهمترین عوامل مستعدکننده ابتلا به اختلالات کلیوی عنوان کرد و به افرادی که در معرض خطر به شمار می آیند، توصیه کرد بعد از 20 سالگی از نظر مشکلات کلیوی تحت بررسی های پزشکی قرار گیرند.
رجب ادامه داد: این افراد باید از نظر سلامت کلیه و دیابت بررسی شوند زیرا تشخیص به موقع منجر به پیشگیری از بروز اختلالات کلیوی و عوارض ناشی از آن می شود.
رئیس انجمن دیابت ایران با بیان اینکه اختلالات کلیوی به تدریج و در پنج مرحله بروز می یابد، اظهار کرد: چهار مرحله نخست این بیماری هیچ علامتی ندارد و بیماران در مرحله پنجم با مشکلات بالینی مانند ورم پا به پزشک مراجعه کرده و متوجه بیماری نهفته خود می شوند.
رجب افزود: در مرحله نخست، کارکرد کلیه ها افزایش یافته و با افزایش گردش خون، کلیه ها بزرگ می شوند؛ در مرحله دوم تغییراتی در ساختمان کلیه ها ایجاد که به ضخیم شدن غشای مویرگ های کلیه ها منجر می شود.
وی ادامه داد: در مرحله سوم، نفروپاتی دیابتی آغاز می شود و مهمترین علامت آن این است که به جای میکروآلبومین (پروتئین های کوچک)، مکروآلبومین (پروتئین ها بزرگ) در ادرار دفع و به تدریج فرد دچار فشار خون بالا می شود.
رجب گفت: در مرحله چهارم دفع مستمر پروتئین در ادرار رخ می دهد و 60 درصد مبتلایان در این مرحله به فشارخون بالا مبتلا می شوند.
وی در مورد مرحله پنجم اختلالات کلیوی نیز توضیح داد: در این مرحله نارسایی کامل کلیه ها بروز می یابد، اوره و کراتینین خون بالا می رود و فشار خون در 90 درصد این افراد دیده می شود؛ در این مرحله بیماران با علائم بالینی مانند ورم پا به پزشک مراجعه می کنند و در نهایت به بیماری اصلی خود که نارسایی کلیه است، پی می برند.
** ضرورت انجام آزمایش برای تشخیص زودهنگام اختلالات کلیوی
رئیس انجمن دیابت ایران با تاکید بر انجام آزمایش میکروآلبومین برای افراد دیابتی به منظور پیشگیری از بروز اختلالات کلیوی و در نهایت نارسایی کلیه گفت: اولین نشانه احتمال نارسایی کلیه، وجود میکروآلبومین یا پروتئین های کوچک در ادرار است.
رجب افزود: با انجام آزمایش میکروآلبومین می توان احتمال ابتلای افراد دیابتی به اختلالات کلیوی در 15 سال آینده (از زمان ابتلا به دیابت) را پیش بینی و از بروز عوارض کلیوی در آنها پیشگیری کرد.
رئیس انجمن دیابت ایران افزود: اگر اختلالات کلیوی در مرحله اول یا دوم تشخیص داده شوند، می توان از بروز نارسایی کلیوی پیشگیری کرد.
رجب ادامه داد: در دیابت نوع یک افرادی که زیر 11 سال دارند، پنج سال پس از تشخیص ابتلای آنها به دیابت، باید آزمایش ادرار به منظور بررسی میزان میکروآلبومین برای آنها تجویز شود.
وی گفت: برای دیابتی های نوع یک بالای 11 سال و مبتلایان به دیابت نوع 2، در هنگام تشخیص دیابت این آزمایش برای آنها تجویز می شود.
** آزمایش خون دوره ای برای تشخیص به موقع دیابت
رئیس انجمن دیابت ایران تاکید کرد: از آنجایی که اختلالات کلیوی مانند دیابت در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند، لازم است افراد سالم که هیچ ریسک فاکتوری شامل سابقه خانوادگی یا قند و چربی خون بالا ندارند، به صورت دوره ای آزمایش قندخون بدهند.
رجب گفت: توصیه می شود افراد از سن 20 سالگی به بعد این آزمایش را انجام دهند؛ اگر میزان قندخون آنها طبیعی بود، معمولا پزشکان توصیه می کنند که سه سال دیگر آزمایش را دوباره تکرار کنند.
وی در خصوص افراد در معرض خطر یعنی افرادی که سابقه فامیلی و چربی و قندخون بالا دارند و در معرض استرس های مداوم هستند، نیز تاکید کرد: این افراد باید هر 6 ماه یک بار این آزمایش را انجام دهند.