علی پناهی – متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به برخی سئوالات درباره مشکلات اسکلتی و عضلانی در برنامه رادیویی سلامت پاسخ داد.
بیومکانیک بدن یعنی چه؟
ساختار بدن انسان از استخوان و مفاصل تشکیل شده و کنترل کننده های استخوانی و مفاصل ما عبارتند از عضلات، رباط ها و لیگامان‌ها. عوامل گوناگون بر ساختار بدن، راستای آن، ایستادن و راه رفتم موثر است. به مجموعه این موارد، بیومکانیک می‌گوییم.
چه عواملی روی بیومکانیک بدن تاثیرگزار است؟
رشد، تغذیه، ژنتیک عواملی هستند که روی بیومکانیک بدن انسان تاثیرگزار است. در این جا یک زنجیره مرتبط وجود دارد یعنی وقتی اختلال در کف پا باشد به کمر، گردن و حتی سر هم تاثیر می گذارد. چون اینها به هم مرتبط هستند. کسی که کف پای صاف دارد می تواند کمر درد، گردن درد هم داشته باشد و اصلاح به موقع این موارد می تواند از بروز ناراحتی‌ها پیشگیری کند.
مراقبت کردن از بچه‌ها برای سالم بودن بیومکانیک بدن از چه زمانی توصیه می‌شود؟
از 7 سالگی تا 14-15 سالگی صفحات رشدی درگیرند. هر نوع آسیبی که ما ایجاد می‌کنیم مانند کیف، کفش و طرز مطالعه نامناسب روی مکانیک بدن انسان تاثیرگزار است و عوارض طولانی مدت و گاه غیر قابل جبران در پی دارد.
عوامل محیطی چگونه بر بیومکانیک بدن تاثیر می‌گذارد؟
ما باید عوامل محیطی را طوری کنترل کنیم تا عوامل ژنتیک را تحت تاثیر قرار بدهد. به عنوان مثال کودکی که به طور ژنتیک یک انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز خفیف دارد، اگر کیف سنگین را روی شانه اش قرار دهد مشکلش تشدید می شود. یعنی کیف سنگین را دانش آموز در یک طرف می اندازد و این مشکل ساز است. یعنی استفاده غلط از یک شی درست هم مشکل ایجاد می‌کند.
بین کیف های دستی و بندی و کوله پشتی کدام یک ارجحیت دارد؟
کوله پشتی از همه اینها بهتر است اگر از کوله پشتی به صورت یک بند استفاده شود غلط است.
هنگام خرید کوله پشتی به چه نکاتی باید توجه شود؟
کوله پشتی را متناسب با سن کودک یا نوجوان بخرید. کوله نباید خیلی بزرگ باشد. خرید کوله پشتی با مارک خاص نباید باشدو همان طور که کفش را متناسب با رشد کودک می‌خریم کی هم هر سال باید تغییر کند. کیف کوله پشتی باید سبک باشد حتما دو بند داشته باشد و داخل دو بند لایه نرم قرار داده شه باشد برای اینکه فشار روی شانه‌ها نیاورد.
بندها پهن باشد چون سطح نیرویی که به مفاصل وارد می شود به یک نقطه متمرکز نشود. کیف حتما بند کمری داشته باشد. بستن این بند کمک می‌کند مقدار وزن در بدن پخش شود. بعضی کوله ها، بندهای تنی هم دارند و استفاده از این بندها نیروی وارد شده بر بدن را پخش می‌کند و باعث می شود فشار بر یک نقطه متمرکز نشود.
بین وزن کوله پشتی و وزن فرد چه نسبتی باید رعایت شود؟
در بچه‌های دبستانی حداکثر وزن کوله پشتی با تمام محتویاتش نباید بیش از 10 در صد وزن باشد. در دانش آموزان دبیرستانی تا 15 درصد قابل قبول است.
در صورتیکه به هیچ عنوان نتوانیم وزن کوله پشتی را کم کنیم چه راهی را شما پیشنهاد می‌دهید؟
در این مورد استفاده از کیف با فرم چرخ دار توصیه می‌شود چرخ‌های آن باید پهن باشد و بچه آن را هل دهد.
وزن سنگین کوله پشتی چه نشانه‌هایی را در دانش آموز دارد؟
اگر بچه موقع راه رفتن به جلو خم شود یعنی با خم کردن سر و ستون فقرات به جلو مانع می‌شود کوله پشتی او را به سمت عقب ببرد، نشان می‌دهد کوله پشتی وزن زیادی دارد؛ البته اگر عضلات بچه ضعیف باشد حتمی همان وزن 10-15 درصد را هم نمی‌تواند تحمل کند.
بهترین کسانی که می‌توانند وجود اختلالات رشدی را در کودکان تشخیص دهند چه افرادی هستند؟
والدین. زیرا هر روز کودک خود را می بینند و متوجه اختلال می شوند. خیلی اوقات اختلال رشدی زمینه خانوادگی دارد. مثلا کف پای صاف، پای پرانتزی، اختلالات ستون فقرات. والدین باید از 5-6 سالگی به بعد به اختلالات کف پا توجه کنند. از 9-11 سالگی به اختلالات ستون فقرات توجه کنند. البته توجه به این قضیه در مدارس و آموزش و پرورش هم انجام شود خیلی بهتر است.
کفش بچه‌ها چه ویژگی باید داشته باشد؟
کفش مناسب، زیره و رویه خوبی داشته باشد. رویه کفش باید از جنسی باشد که اجازه گردش هوا در پا را بدهد. بهترین جنس رویه کفش، چرم طبیعی است. قسمت جلوی انگشتان پا تا جلوی کفش باید فاصله ای به اندازه 2 عرض انگشت داشته باشد چون این فاصلمه موقع راه رفتن به انگشتان پا اجازه حرکت کردن می دهد و به این ترتیب فشار به انگشتان وارد نمی شود.
در دو منطقه از پا نباید فشار وارد شود یکی پاشنه پا و دیگری زیر انگشتان پا است. این باور که کفش جا باز می کند باور غلطی است چون فشار روی بافت نرمی که در حال شکل گرفتن است باعث آسیب می شود.
ارتفاع پاشنه کفش چقدر باشد؟
3-5 سانت ارتفاع مناسب است اگر کتونی هم استفاده می‌کنید ارتفاع آن 3 سانت باشد. البته کفش‌هایی که خیلی تخت هستند برای بچه ها در سنین رشد خوب نیست چون استخوان کف پا هنوز فرم نگرفته است و فشار زیادی وارد می شود و باعث درد ساق پا می شود. البته این مطالب برای بزرگسالان هم صدق می‌کند.
کودک شیرخوار 6-7 ماهه فقط نوک انگشتان پا را روی زمین می گذارد و قادر نیست کف پا را روی زمین بگذارد به نظر شما این موضوعی آسیبی در پی دارد؟
برای کودکی که کف پا را زمین نمی‌گذارد بهترین کار صبر کردن است به کودک تا سن یکسال تا یکسال و نیم مهلت می دهیم. حتی اگر کودک بد راه می رود هم معمولا اتفاقی نمی افتد.