دکتر ماریتا شکاریان
دندانپزشک
چطور دندان قروچه را درمان کنیم؟
هرچه در سنین پایین‌تر عادت دندان قروچه از کودک گرفته شود، آسیب‌هایی که ممکن است بروز کند، کمتر خواهد بود. هرچه سن کودک بالاتر می‌رود این آسیب‌ها برگشت‌ناپذیرتر می‌شوند و این عادت بیشتر در ذهن بچه می‌ماند. بنابراین باید در سن پایین تشخیص داده و این عادت از کودک گرفته شود. بسیاری از والدین تصور اشتباهی از دندان قروچه کودک دارند و فکر می‌کنند این عادت فقط کوبیدن و ساییدن دندان‌ها روی هم است، درحالی که اگر کودک دندان‌هایش را روی هم بسابد یا روی هم فقط فشار دهد، دندان قروچه به حساب میآید بنابراین باید بررسی‌ها را درست انجام دهند. دندان قروچه در کوتاه‌مدت می‌تواند باعث سایش دندان‌ها شده و در دراز‌مدت این عادت دائمی شده و روی دندان‌های ثابت هم این ساییدگی را ایجاد می‌کند. علاوه بر این، سایش دندان‌ها آسیب برگشت‌ناپذیری در مفصل گیجگاهی فکی ایجاد می‌کند که متاسفانه درمان نمی‌شود. درمان و پیشگیری از دندان قروچه فقط استفاده از گارد شبانه است که به صورت‌های مختلف نرم، نیمه سخت و سخت وجود دارد و بسته به شدت دندان قروچه تجویز می‌شود که شب‌ها کودکان هنگام خواب استفاده می‌کنند تا هم از سایش جلوگیری شود و هم این عادت کم‌کم ترک شود. این مهم است که هر شب این گارد شبانه استفاده شود که کاملا ذهن آمادگی پیدا کند که دندان‌های بالا و پایین دو، سه میلی‌متر فاصله داشته باشند. این گارد شبانه با یک رابط محافظ پوشیده شده و بعد از مدت کوتاهی نتایج مثبتی را نشان خواهد داد. علاوه بر این، ایجاد آرامش در زمان خواب و حتی ماساژ می‌تواند کمک‌کننده باشد. به این موضوع دقت کنید که اگر دندان قروچه کودک بر اثر مشکلات و استرس‌های روانی باشد، رفتاردرمانی بهترین روش درمان به حساب میآید. درمان‌های دیگر مانند تمرینات آرام کردن عضلات و بهداشت خواب هم می‌تواند به مدیریت این علائم کمک کند.
دندان قروچه چیست؟
دندان قروچه (Bruxism) یک اصطلاح پزشکی است که برای فشردن دندان‌ها و قفل کردن فک به کار می‌رود. این عادت در میان کودکان زیر 11سال بسیار شایع است و 2 تا 3 نفر از هر 10نفر آن را دارند. بیشترین دندان قروچه زمانی اتفاق می‌افتد که دندان‌های شیری کودک در حال افتادن و جایگزینی با دندان‌های دائمی است. شیوع این عادت به‌تازگی بیشتر شده که نشان‌دهنده آن است که کودکان نمی‌توانند استرس‌های‌شان را با بازی از بین ببرند. این اتفاق اغلب در خواب عمیق یا زمانی که کودک تحت استرس زیادی قرار دارد، می‌افتد. این عادت اغلب یک رفتار طبیعی قلمداد می‌شود و تنها زمانی که منجر به درد، سایش شدید دندان‌ها یا مشکلات خواب می‌شود ممکن است جدی گرفته شود.
علت چیست؟
متخصصان علت واضحی برای دندان قروچه کودکان ندارند. در برخی موارد دندان قروچه کودک به این دلیل اتفاق می‌افتد که دندان‌های بالا و پایین کودک به درستی روی هم قرار نمی‌گیرد. برخی دیگر این کار را در پاسخ به درد از جمله گوش درد یا دندان درآوردن انجام می‌دهند. کودکان ممکن است این کار را راهی برای کاهش درد بدانند. استرس، تنش‌های عصبی و خشم علت دیگر دندان قروچه است. به‌عنوان مثال کودکی که از امتحان مدرسه نگران است یا تغییری در زندگی روزانه‌اش (خواهر و برادر یا معلم جدید) اتفاق افتاده، ممکن است این عادت را پیدا کند. حتی بحث با والدین و جر و بحث با خواهر و برادر می‌تواند استرس زیادی به کودک وارد کند طوری که دندان‌هایش را روی هم بسابد یا فکش را قفل کند. برخی بچه‌های بیش‌فعال هم دندان قروچه می‌کنند و گاهی اوقات بچه‌هایی که شرایط خاص پزشکی دارند و داروهای خاصی مصرف می‌کنند، دچار این عادت می‌شوند. یکی دیگر از عوامل ژنتیک است. گفته می‌شود اگر یکی از والدین در کودکی دچار دندان قروچه شده باشد، به احتمال زیاد کودک نیز به آن مبتلا می‌شود.
به نشانه‌ها توجه کنید
بسیاری از کودکانی که عادت به هم سابیدن دندان‌ها را دارند نسبت به این کار آگاهی ندارند و این والدین یا خواهر و برادرها هستند که متوجه این مشکل می‌شوند. به‌طورکلی برخی نشانه‌هایی که می‌تواند به شما هشدار دهد عبارت است از:
شکایت از درد صورت یا فک هنگام بیدار شدن از خواب، دندان قروچه در خواب شبانه، درد هنگام جویدن. در صورتی که متوجه شدید فرزندتان دندان‌هایش را به هم می‌سابد بهتر است به دندانپزشک مراجعه کنید.
دندانپزشک مینای دندان را بررسی می‌کند تا خورده نشده باشد و آب و هوا روی آنها اسپری می‌کند تا به حساسیت غیرمعمول آن پی ببرد.
اگر آسیبی وجود داشته باشد دندانپزشک سوال‌هایی از فرزندتان می‌کند مبنی بر اینکه قبل از خواب چه حسی دارد یا آیا عصبانی شده و استرس دارد یا نه؟
این سوال‌ها به دندانپزشک کمک می‌کند متوجه شود علت روانی است یا آناتومیک و براساس آن درمان را انجام می‌دهد.
به کودکان کمک کنید
دندان قروچه کودک چه علت روانی داشته باشد و چه علت جسمی، باید بتواند با تکنیک‌های آرامش‌بخش قبل از خواب آن را کنترل کند. کودک را همراهی کنید قبل از خواب یک دوش آب گرم بگیرد یا چند دقیقه به یک موسیقی آرام گوش دهد یا حتی کتاب بخواند. برای دندان‌قروچه‌هایی که براثر استرس ایجاد می‌شوند درباره علت از کودک سوال کنید و درصد پیدا کردن راهی برای کمک به او باشید. اگر مسئله پیچیده است سعی کنید از یک مشاور کودک برای حل آن کمک بگیرید. بیشتر بچه‌ها زمانی که دندان‌های شیری‌شان را از دست می‌دهند دندان قروچه را ترک می‌کنند اما برخی تا نوجوانی این عادت را با خود دارند.
عوارض دندان قروچه
بسیاری از دندان قروچه‌ها بدون هیچ اثری بیمارگونه هستند و هیچ عوارضی ایجاد نمی‌کنند در حالی که برخی دیگر باعث سردرد و گوش درد می‌شوند. هرچند برای سایر اعضای خانواده که صدای سابیده شدن دندان به هم را می‌شنوند ممکن است آزاردهنده باشد. در برخی موارد دندان قروچه شبانه می‌تواند باعث پایین آمدن مینای دندان، تیز شدن دندان، حساسیت زیاد به دما، درد فک و مشکلات شدید در صورت و بیماری مفصل گیجگاهی فکی شود. البته همه کودکانی که دچار دندان قروچه هستند، مشکل بیماری مفصل گیجگاهی فکی را ندارند مگر اینکه تداوم این عادت زیاد باشد.
منبع: مجله ی سیب سبز