هرچند طی سال های اخیر، داروهای جدید و موثری به منظور مهار سلول های سرطانی در دنیا تولید و عرضه شده، اما ایجاد مقاومت نسبت به این داروها به یکی از مشکلات اصلی درمان بیماران مبتلا به سرطان تبدیل شده است.
صدیقه اسکندری دانشجوی دکتری بیوشیمی دانشگاه تهران با ارائه ‘طرح بهبود عملکرد PMA در ایجاد تمایز مگا کاریوسیتی در سلول های K562’ درصدد رفع این مشکل برآمده و به نتایج مطلوبی نیز دست یافته است.
وی که اخیرا دستاورد خود را در برنامه رویش پارک علم و فناوری دانشگاه تهران به نمایش گذاشت، درباره جزییات این طرح تحقیقاتی به خبرنگار علمی ایرنا گفت: سلول های K562 یک مدل سلولی از بیماری لوسمی میلوئید مزمن یا CML است و CML یا لوسمی میلوئیدی مزمن از جمله بیماری های بدخیم انسانی به شمار می آید که با ناهنجاری ژنتیکی BCR-ABL همراه است.
اسکندری با بیان اینکه لوسمی میلوئید مزمن به عنوان یک سرطان خون شایع، سیر طبیعی مشخصی دارد، افزود: بیشتر بیماران مبتلا در فاز مزمن تشخیص داده می شوند اما در نتیجه ناپایداری ژنتیکی، بیماری وارد فاز تسهیل شده و در نهایت وارد بحران بلاستی می شود که در این فاز به درمان، مقاوم خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه کشف مهارکننده های تیروزین کینازی همچون ایماتینیب، دزاتینیب و نیلوتینیب، طی سال های اخیر انقلاب عظیمی در درمان لوسمی میلوئیدی مزمن محسوب می شود اما ایجاد مقاومت نسبت به این داروها مشکل اصلی درمان این بیماری است.
این دانشجوی جوان تصریح کرد: از این رو تشخیص و تعیین خصوصیت هدف های جدید غیروابسته به BCR-ABL از این جهت که علاوه بر سلول های CML ، سلول های بنیادی لوسمی را نیز مورد هدف قرار می دهند در درمان کامل این بیماری بسیار مهم و موثر خواهد بود.
به گفته وی، استفاده از عوامل درمانی مختلف با مکانیزم های عملکردی متفاوت در کنار این مهارکننده های تیروزین کینازی می تواند راه حلی برای افزایش امید به زندگی در بیماران CML باشد.
اسکندری بیان داشت: در این میان، استفاده از عوامل القادهنده تمایز در سلول های بدخیم خونی به عنوان روشی پیچیده که می تواند اثرات جانبی ناخواسته شیمی درمانی را محدود کند و مهمتر این که سرعت درمان بیماری را بهبود بخشد مورد توجه قرار دارد.
وی بهبود میزان عملکرد ترکیب PMA در حساس کردن سلول های مقاوم به ایماتینیب و کاهش هزینه های سنگین شیمی درمانی های متوالی را از جمله نتایج و دستاوردهای تدوین این روش تحقیقاتی جدید برشمرد.
این پژوهشگر ایرانی که طرح تحقیقاتی خود را از حدود سه سال قبل در قالب پایان نامه دکتری آغاز کرده است، گفت:
هدف ما این بود که با استفاده از این ترکیب، مقاومت نسبت به داروی ایماتینیب را کم کنیم و از طرفی، افزایش تمایز مگا کاریوسیتی را هم داشته باشیم.
وی درخصوص مزیت رقابتی این طرح توضیح داد: این ترکیب از این جهت که القاگر قوی تمایز در چندین رده سلول های سرطان خون است نسبت به دیگر ترکیبات ضد سرطانی که فقط مرگ سلولی را ایجاد می کنند مورد توجه است به علاوه، میزان دوز پاسخ دهی این ترکیب در حد نانو مولار است که مزیت استفاده از آن را چندین برابر می کند.
اسکندری تاکید کرد: این شیوه درمانی، مرحله آزمایش های سلولی را با موفقیت پشت سر گذاشته است و می تواند به عنوان یک پیشنهاد برای پزشکان مطرح باشد که این روش را برای بیمارانی که بدن آنها در فرآیند شیمی درمانی به داروی ایماتینیب مقاومت پیدا کرده است، به کار بگیرند.
لوسمی مزمن میلوئیدی (CML) یکی از انواع سرطان خون است که سلول‌های سازنده مغز استخوان یا میلوسیت‌ها را تحت تأثیر قرار می دهد و روندی مزمن دارد.
CML به سه گروه تقسیم می‌شود :
فاز مزمن: در این فاز بیماران کمتر از ۵ درصد بلاست و پرومیلوسیت (سلول‌های نابالغ با قدرت تکثیر) در خون و مغز استخوان دارند. معمولاً این گروه از بیماران علایم خفیفی دارند و به درمان استاندارد پاسخ می‌دهند.
فاز تشدید یافته: مغز استخوان و خون بین ۵ تا ۳۰ درصد بلاست دارد. در اغلب موارد بیماران تب، فقدان اشتها و کاهش وزن دارند و علایم و شمارش گلبولی مانند فاز مزمن به درمان پاسخ گو نیستند. سلول‌های لوسمیک تغییرات کروموزمی جدیدی غیر از کروموزوم فیلادلفیا دارند.
فاز بلاست: در مغز استخوان و یا در خون بیمار بیش از ۳۰ درصد بلاست دیده می‌شود. این بلاست‌ها به بافت‌ها و اعضای وابسته به مغز استخوان پخش می‌شوند در این مرحله لوسمی مزمن بسیار تهاجمی به سمت لوسمی حاد پیش می‌رود.
بیماری CML از حدود دهه چهارم زندگی به بعد آغاز شده و در مردان شایعتر است.
لوسمی میلوئیدی مزمن به دلیل تکثیر بیش از حد سلول های رده میلوسیت در مغز استخوان ایجاد می شود و در نتیجه همیشه در کسانی که دچار این بیماری هستند سلول های بازوفیل، فیلوسیت، متافیلوست و نوتروفیل در خون بالاتر از حد نرمال وجود دارد.
اگر افراد دارای CML تحت درمان قرار نگیرند تقریباً در 100 درصد موارد CML به AML ( لوسمی حاد) تبدیل می شود.