فشار عضلانی، فتق دیسک، التهاب مفاصل و غیره از جمله دلایل اصلی کمردرد است. این مشکل آزاردهنده را میتوان به کمک گرما یا سرما و یا راهکارهای دیگر درمان کرد. در این گزارش به دلایل اصلی و درمان‌های مفید کمردرد اشاره خواهیم کرد.
لاری، نانوایی 46 ساله است که چند روز پیش برای مشکل کمردرد در ناحیه پایین کمرش به پزشک مراجعه کرده بود. پس از صحبت با لاری متوجه سوالات پزشکان از بیماران به هنگام کمردرد شدیم. همچنین با بررسی آناتومی بدن نسبت به علائم و نشانه‌های کمردرد که نیازمند توجه فوری هستند، اشاره خواهیم کرد.
دلایل کمردرد
1. فشار عضلانی: شایع‌ترین دلیل کمردرد مزمن همین مورد است. این اتفاق در مواقع زیر رخ میدهد: شخص به ناگهان خم می‌شود؛ شی سنگینی را بلند می‌کند (بغل کردن کودکان از جمله عوامل شایع است)؛ برای زمان طولانی ثابت می‌نشیند و یا فواصل طولانی را بدون توقف رانندگی می‌کند؛ به شکل نامناسبی می‌ایستد؛ در محل کار و یا منزل به شکل بدی می‌نشیند. در نتیجه موارد فوق به عضلات کمر فشار آمده و اصطلاحاً “عضله می‌گیرد” و یا متورم می‌شود. رفع گرفتگی این عضله تا چند هفته زمان می‌برد ولی ممکن است در طول زمان وخیم‌تر شود. اگر آن عامل محرک ادامه پیدا کند، گرفتگی عضلات کمر می‌تواند مکرر و مزمن باشد.
2. فتق دیسک: این واژه تا حدودی ترسناک و دلهره آور است. خم شدن و یا بلند کردن اشیا سنگین موجب فشار آمدن به مهره‌های کمر و در نتیجه بیرون زدن یا “فتق” دیسک‌های درون ستون فقرات شود. اما خوشبختانه فتق دیسک به مرور زمان از بین می‌رود. اگر از گروه تصادفی از مردم، MRI گرفته شود، مشخص می‌شود که بسیاری از ما دچار فتق دیسک هستیم. هر چند بسیاری هیچ دردی را احساس نمی‌کنند. درمان فتق دیسک مشابه درمان فشار عضلانی است.
3. التهاب مفاصل: تغییرات انحطاطی در ستون فقرات که در تصاویر x-ray مشخص شده، نشان دهنده التهاب مفاصل است. اکثر ما همچون فتق دیسک دچار این تغییرات نیز هستیم ولی دردشان را احساس نمی‌کنیم. البته اگر تغییرات ناشی از التهاب مفاصل بسیار قابل توجه باشند، دردشان را در ساختار تحتانی کمر احساس خواهیم کرد.
4. تنگی مجرای نخاعی: یکی دیگر از موارد یافت شده در تصاویر همین مورد است. ستون فقرات یک کانال مرکزی (مانند شلنگ) دارد. تمام اعصاب نخاعی (مانند آب) از داخل آن کانال عبور می‌کند. حال آن کانال می‌تواند “تنگ” شود. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، در محل عبور اعصاب اختلالی ایجاد می‌شود که خود موجب بروز “سیاتیک” می‌شود، سوزش، بی‌حسی و ضعف در پاها می‌شود. تنگی مجرای کم و متوسط جای نگرانی ایجاد نمی‌کند اما اگر علایم تنگی شدید مشاهده شود، باید آن را درمان کرد.
5. افزایش وزن: اصلا به این مورد شک نکنید؛ هر چه وزن شما بیشتر باشد، فشار وارده بر ساختار عضلات و مفاصل بیشتر خواهد شد. این اتفاق برای قسمت تحتانی کمر نیز رخ میدهد. راه‌حل این مشکل، کاهش وزن است.
6. شکستگی فشاری ستون فقرات: شکستگی فشاری (کمپرشن) به شکستگی‌های در ستون فقرات اشاره دارد که موجب فشرده شدن ستون فقرات می‌شود. این اتفاق بیشتر در افراد سالمند و افراد مبتلا به پوکی استخوان رخ میدهد.
7. دلایل دیگر: سندرم کودا اکینا [یا سندرم “دم اسب” به مجموعه علایم آسیب رشته‌های دم اسبی انتهای نخاع اطلاق می‌شود]، عفونت استخوانی، عفونت ستون فقرات، آبسه اپیدورال، استئومیلیت مهره و التهاب عرضی نخاع از دیگر دلایل کمردرد می‌باشند.
سیاتیک چیست؟
شاید نام سیاتیک قبلا به گوشتان خورده باشد. عصب سیاتیک از ستون فقرات و پشت ران پا به پایین می‌رود. اگر ناحیه پشت ستون فقرات در نتیجه فشار عضلانی ملتهب شود و یا فتق دیسک در مسیر عصب سیاتیک اختلالی ایجاد کند، این عصب نیز ملتهب می‌شود. همین پدیده موجب انتقال درد از کمر به پشت پا می‌شود. گفتنی است با التیام التهاب ستون فقرات، درد عصب سیاتیک نیز به مرور از بین می‌رود.
تست‌های تشخیصی برای کمردرد
اکثر بیماران دچار کمردرد مزمن به تصویربرداری از ناحیه کمر نیازی ندارند. نتایج چندین مطالعه نشان میدهد که تصویربرداری از کمر از طریق X-ray و MRI تاثیری در درمان و نتیجه نهایی کمردرد ندارد. اکثر کمردردهای موقتی تقریبا به یک شکل درمان شده و تصویربرداری از آن هیچ تاثیری ندارد. البته اگر علائم عصب‌شناختی پیش‌رونده و مزمن وجود داشته باشد، تصویربرداری توصیه می‌شود. تصویر پزشکی می‌تواند ریشه‌ها، نشانه‌ها و حتی روش‌های درمانی را مشخص کند.
درمان کمردرد
درمان کمردرد به شکلی محتاطانه و زیر نظر پزشک متخصص باید صورت گیرد. با این حال اما اگر دیدید پزشک به شما گفت که درد جزئی کمرتان چندان مهم نیست و به مرور زمان از بین خواهد رفت، می‌توانید در خانه از روش‌های زیر کمک بگیرید.
1. یخ / حرارت: یخ در درمان التهاب مزمن به شما کمک کرده و گرما می‌تواند عضلات را نرم‌تر کند. بدین منظور می‌توانید 20 دقیقه یخ روی محل درد قرار دهید و سپس جایش را برای 20 دقیقه دیگر با یک کیسه آب گرم عوض کنید. این چرخه را چند مرتبه تکرار کنید.
2. حرکات کششی: تنها کاری که نباید انجام دهید، این است که یکجا ساکن بنشینید. استراحت در تختخواب به درمان کمردرد کمک نمی‌کند؛ بنابراین تلاش کنید تا کارهای روزمره‌تان را انجام دهید. انجام حرکات کششی به صورت روزانه مانع گرفتگی عضلات خواهد شد.
3. آتل کمر: آتل یا کمر بند طبی از طریق محدود کردن حرکت ستون فقرات به شما کمک می‌کند تا فشار وارده به عضلات را محدود کنید.
4. داروهای مسکن: ضد التهاب‌های بدون نیاز به نسخه پزشک، مانند ایبوپروفن، را می‌توانید به عنوان یکی از روش‌های کوتاه مدت رفع درد کمر استفاده کنید. این قرص‌ها نه تنها درد را تسکین می‌دهند، بلکه التهاب را نیز درمان می‌کنند. بهتر است قرص‌های 600 میلی‌گرمی ایبوپروفن را (همیشه همراه غذا) سه مرتبه در روز و به مدت یک هفته مصرف کنید. سپس در صورت نیاز می‌توانید آن‌ها را مصرف کنید. البته این را فراموش نکنید که هر کسی نباید از این قرص‌ها استفاده کند، بنابراین پیش از مصرف با پزشکتان مشورت کنید. شما می‌توانید از استامینوفن نیز استفاده کنید اما این قرض خواص ضد التهابی ایبوپروفن را ندارد.
5. شل کننده عضلات: این داروها می‌توانند باعث شل شدن عضلات کمر شوند گرچه مشکل کمردرد را به صورت ریشه‌ای درمان نمی‌کنند. داروهای شل کننده عضلات آرام بخش بوده و باید پیش از خواب استفاده شوند.
6. کورتیکو استروئید: پزشک می‌تواند از این روش برای تسکین درد سیاتیک استفاده کند.
7. اصلاح فعالیت‌های روزمره: منطقی باشید؛ اگر کمردرد دارید و می‌خواهید وزنه 45 کیلوگرمی در باشگاه بدن‌سازی بزنید، بهتر است کمی فکر کنید! حتی شاید بهتر باشد که فرزند 5 ساله‌تان را نیز برای مدتی بغل نکنید. اگر در فواصل طولانی رانندگی می‌کنید، بهتر است کنار بزنید و کمی حرکات کششی انجام دهید. حالت نشستن درست در محل کار نیز بسیار مهم است زیرا از جمله دلایل کمردرد به شمار می‌رود.
8. فیزیوتراپی: فیزیوتراپی می‌تواند عضلات کمر را تقویت و بازه فعالیت‌های حرکتی را بیشتر کند.
من نسخه زیر را برای حل مشکل کمردرد لاری تجویز کردم: مصرف ایبوپروفن به مدت یک هفته و استفاده از سیستم چرخشی یخ و گرما؛ همچنین جزوه‌ای به او دادم که نحوه صحیح انجام حرکات کششی در آن آموزش داده شده بود. حتی در مورد کاهش وزن نیز صحبت کردیم. در نهایت به لاری گفتم که یک ماه دیگر به من مراجعه کند. خوشبختانه مشکلش در عرض دو تا سه هفته حل شده بود.