«فرزند 18 ماهه ام مدام با آلت جنسی اش بازی می کند، نمی دانم چطور مانع این کار شوم.»
«دختر 2 ساله ای دارم که هر روز از من و پدرش در مورد دستگاه تناسلی سوال می کند و می خواهد بداند فرق مادر و پدر در چیست.»
«پسر 28 ماهه ام بیشتر اوقات بیکاری درگیر آلت تناسلی اش می شود و از بازی کردن با آن لذت می برد، نگرانم اگر تنبیهش کنم بترسد.»
این ها نمونه هایی از سوالات متداولی است که بیشتر خانواده ها با آن درگیرند. آشنایی با آلت تناسلی و کشف جنسیت از 18 ماهگی آغاز می شود، در 2.5 تا 3 سالگی به اوج خود می رسد و در 6 تا 7 سالگی تقریبا تمام می شود. البته در سنین پایین این اتفاق صرفا از سر بازی و شیطنت می افتد و قطعا بچه هیچ نیتی از این کار ندارد. اما گذر از این مرحله بسیار دشوار است و اگر به خوبی از پس آن برنیاییم ممکن است صدمات جبران ناپذیری برای آینده بچه داشته باشد.
شناخت جنسیت
سن کشف جنسیت به طور میانگین سه تا شش سالگی است. در این بازه سنی کشف جنسیت یکی از مهیج ترین و جذاب ترین کارها برای بچه هاست. کودک در این سن می خواهد همه چیز را درباره اندام های مختلف بدنش بداند و به همین دلیل نسبت به قسمت های گوناگون بدن خود و اطرافیانش کنجکاو می شود. آن ها حتی به بدن عروسک ها نگاه می کنند و دنبال شباهت بین خود و بدن آن ها هستند. کودکان 3 تا 5 ساله مدام در حال مقایسه خود با والدین، خواهر و برادر بزرگ ترشان هستند، در این میان سوالاتی برایشان پیش می آید که اگر والدین آگاهی کافی نداشته باشند موجب تعجب یا احساس شرم و ناراحتی آن ها می شود.
بچه ها در این سن به دنبال دانستن و کشف پدیده های جدید هستند. در اینگونه موارد بهتر است بدون احساس خشم یا ناراحتی با اشتیاق کامل اطلاعات درست را در اختیار بچه ها بگذاریم. نکته مهم این است که کوچک ترین خطایی از سمت ما در برخورد با مسائل جنسی می تواند در روحیات و شخصیت بچه تاثیرگذار باشد.
برخی از نکاتی را که می تواند در گذراندن این مرحله به ما کمک کند به شکل کلیدی در این گزارش مطرح می کنیم. گاهی دانستن کوچک ترین نکته ای در این زمینه می تواند بسیار کارساز باشد.
توضیح اضافی ممنوع
بهتر است تا زمانی که کودک سوالی از شما نکرده بی جهت ذهن او را درگیر این مسائل نکنید. بچه ها خودشان در حوالی سه سالگی مشتاق دانستن این چیزها هستند. پس صبر کنید آن ها خودشان از شما سوال کنند چون این موضوع نشان می دهد ذهن آن ها آمادگی پذیرش و تفکیک های جنسیتی را دارد.
خصوصی سازی موضوع
کودک باید بداند مسائل جنسی یک امر کاملا خصوصی و شخصی است و به هیچ عنوان نباید به جز پدر و مادر با کسی در این رابطه صحبت کند. زمانی که فرزندتان در یک جمع ناگهان از شما سوالی می پرسد که کاملا جنسی است باید بدون هیچ گونه برخورد تندی به او یادآوری کنید که این مسئله کاملا شخصی است و بعد که تنها شدیم با هم در این مورد حرف می زنیم.
بیان واقعیت به زبان ساده
یادمان نرود ما با یک انسان 3 تا 4 ساله سر و کار داریم که دید و تصورش از دنیا در یک دایره بسیار کوچک خلاصه شده است. او نمی تواند مسائل تازه را مثل ما حلاجی کند. بنابراین وقتی با او وارد چالش در خصوص یک موضوع مهم و تازه می شوید باید خود را به اندازه او کوچک کنید و برایش به زبان خودش توضیح دهید. در این شرایط از ورود به جزییات پرهیز کنید. وقتی جوابی می دهید باید منتظر واکنش بچه باشید. اگر حس کردید دچار تناقض یا پیچیدگی شده یا موضوع را به زمان دیگر موکول کنید یا از او بخواهید برای شما توضیح دهد، به این شکل می توانید بفهمید کجای سوال برایش ابهام دارد.
به این نکته توجه کنید که یک کودک ممکن است سوالی را بارها از شما بپرسد که کاملا طبیعی است، جواب شما باید همیشه یکسان باشد در پایان جواب هم می توانید او را تشویق کنید اگر سوال دیگری دارد بپرسد.
یکی از درگیری های این سن نام بردن اعضای بدن به خصوص آلت تناسلی است. بچه ها در سنین پایین نیازی نیست نام علمی و رسمی اعضای بدن را بدانند بلکه نام ها بچه گانه برایشان کافیست، اما بهتر است در سنین بالاتر اسم اعضا را درست بدانند و فقط از آن ها بخواهید در حضور دیگران تکرار نکنند.
این نکات که مطرح شد بخش کوچکی از آگاهی های جنسیتی در بچه هاست. بعد از آن سوالات شروع می شود و زمانی می رسد که شما می بینید روزانه 20 بار به یک سوال مشخص پاسخ داده اید. سوال های بچه ها معمولا در یک دایره خاصی می چرخد ولی پاسخ هایی که به آن ها داده می شود بسیار مهم است.
چند نمونه از سوالات جنسیتی را در اینجا می خوانیم:
«بچه چه جوری درست می شه/ من چه چوری رفتم تو شکمت/ من چه جوری از شکمت اومدم بیرون/ چرا تو و بابا با هم تنها می خوابین…»
سوالات زیادی شبیه به این ها در ذهن بچه ها وجود دارد. از آنجایی که آن ها خیال پردازان ماهری هستند و در سن 2.5 تا 3.5 سالگی تصویرسازی های ذهنی زیادی دارند نوع پاسخگویی به این سوالات می تواند شکل درستی از مسائل جنسی را برایشان بسازد. اگر در پاسخ به این سوالات برخوردهای تند و شدیدی با بچه داشته باشید او خیلی احساس گناه خواهدکرد و درکش از این مسائل با ترس و نگرانی همراه می شود.
یکی دیگر از نشانه های کنجکاوی بچه ها نسبت به مسائل جنسی، تمایل به دیدن آلت تناسلی جنس مخالف است، به خصوص در سنین 5 تا 6 سالگی این موضوع بیشتر دیده می شود. پنهان کردن، سرکوب کردن، سرزنش و ایجاد ترس باعث می شود کودک شما فقط احساس گناه کند و در ذهنش این باور شکل بگیرد که اگر بعدها اتفاق بدی برایش افتاد هرگز نباید آن را در خانه مطرح کند.
برای پیشگیری از این موضوع و در صورتی که متوجه چنین رفتاری در فرزندتان شدید بهترین راه این است که برایش توضیح دهید آلت تناسلی یک بخش خصوصی از بدن هر کسی است و دیگران نباید آن را ببینند. این رفتار به کودک می آموزد بدن خودش هم حریم شخصی دارد و نباید با کسی شریک شود.
البته در این مورد اگر بچه ای خواهر یا برادر کوچک تر دارد که در سن نوزادی و بدون درک کافی است، می توانید گاهی به بهانه تعویض پوشک از فرزند بزرگ تر بخواهید به شما کمک کند و در همان حین برایش توضیح دهید که دختر و پسر در چه چیزهایی با هم متفاوتند. ولی پوشک بچه ای را که با جنسش آشنا شده و بالای یک سالگی است هرگز در حضور هیچ فرد غریبه ای عوض نکنید. این موضوع باعث خجالت شدیدی در او می شود که نمی تواند به زبان بیاورد.
از دیگر کارهایی که ممکن است در این سن از بچه ها ببینید بازی کردن با آلت تناسلی است. تحریک این ناحیه با دست یا مالیدن پاها به همدیگر یک امر نسبتا شایع و طبیعی است. اقدامی که والدین باید در این مواقع انجام دهند این است که بدون انگشت گذاشتن روی آن کار به نحوی ذهن کودک را منحرف کنند مثلا همان لحظه برای کاری صدایش بزنند، به او خوراکی تعارف کنند، بازی جدیدی را برپا کنند و به هر شکلی که می توانند او را از این مسئله دور کنند.
برخورد کردن یا به روی بچه آوردن در این زمینه نتیجه کاملا منفی و بدی خواهدداشت. اگر از 3 سالگی به بالا این رفتار قطع نشد یا اضافه شد باید با مشاور مربوطه مشورت کرد.
سن 3 تا 6 سالگی زمان شکل گیری هویت و شخصیت جنسی کودک است. در این سن کودک با رفتار صحیح پدر و مادر و الگوگیری درست از آن ها هویت زنانه یا مردانه خود را پیدا می کند. در این سن پسران تمایل به برقراری ارتباط حسی با مادر دارند و دخترها با پدر، این تمایل تا حدودی بوی جنسی می دهد و طبق آن چیزی که فروید مطرح می کند عقده های ادیپ یا الکترا در همین دوران شکل می گیرد.
مسائل جنسی را چگونه به کودکان آموزش دهیم؟
پسرها دوست دارند بدن عریان مادر را ببینند و تماس های فیزیکی نزدیکی با او برقرار می کنند، همین طور دخترها در مورد پدرشان این حس را دارند و از طرف دیگر حسادت شدیدی به همجنس خود دارند. چون تصور می کنند پدر یا مادر را از آن ها می گیرد. برای اینکه کودک به درستی این مرحله را پشت سر بگذارد باید با والد همجنس خود همانندسازی کند. برای این همانندسازی باید نکات زیر را رعایت کرد:
والدین باید خیلی دقت کنند که کودک متوجه ارتباط جنسی شان نشود. از حدود سن 2 تا 2.5 سالگی به بعد والدین از پوشیدن لباس های خیلی باز در خانه خودداری کنند و حمام بچه ترجیحا با والد همجنس باشد.
در صورت بروز هر نوع رفتار غیرعادی کودک با والد غیرهمجنس باید بلافاصله و خیلی زیرکانه از آن موقعیت خارج شد. مثلا اگر پسربچه سه ساله ای می خواهد خود را به مادر بچسباند یا روی شکم و پاهای او دراز بکشد باید به هر طریقی مادر از آن موقعیت خارج شود و ذهن کودک با کمک پدر منحرف شود.
از بوسیدن لب ها خودداری کنید. چون لب جزو اعضای خصوصی بدن بچه محسوب می شود و او باید این نکته را بداند.
مدت زمانی که والد همجنس با بچه می گذراند و کارهای مطابق جنسیتشان انجام می دهند باید بیشتر شود.
هرگز رفتارهایی را که حس طردشدگی در کودک ایجاد می کند انجام ندهید فقط به شکلی زیرکانه او را به سمت همسرتان سوق دهید.
بازی های جنسی
یکی از آشناترین بازی های همه بچه ها در سنین 3 تا 7 سالگی دکتر بازی است. کمتر کسی است که نام این بازی را از دهان بچه ها نشنیده باشد. در این بازی بچه ها به بهانه معاینه کردن به اندام همدیگر دست می زنند و دنبال کشف بدن جنس مخالف هستند. در چنین مواقعی نباید با کودکمان برخورد ناخوشایندی کنیم چرا که حس سرخوردگی و ترس درخصوص مسائل جنسی در او نهادینه می شود و می تواند بسیار مخرب باشد. فقط باید بدایند این بازی ها و کشف و شهودها امری طبیعی است و تنها باید برای آن حد و مرز مشخص کنید.
یکی از راه های تعیین حد و مرز این است که به فرزندتان یاد بدهید برخی اندام ها کاملا خصوصی هستند و همیشه باید پوشیده بمانند و در حضور دیگران نباید آن ها را نشان داد. اگر زمانی با این صحنه مواجه شدید که فرزندتان مشغول نشان دادن اندام جنسی خود به بچه ای دیگر است سریع فضایی را برایش ایجاد کنید که این کار از ذهنش دور شود و لا به لای حرف ها به او یادآوری کنید که نباید کسی قسمت های خصوصی بدنش را ببیند.
خصوصی بودن این موضوع را باید برای بچه ها توضیح داد. آن ها باید بدانند نه تنها در مورد این مسائل نباید با کسی حرف بزنند بلکه اگر بچه کوچک تری هم از آنها سوالی پرسید نباید به او جواب بدهند و باید بگویند از پدر یا مادرت بپرس.
این کار یکی از روش هایی است که بچه یاد می گیرد با غریبه ها در این مورد اصلا حرف نزند.
هویت جنسی در بچه ها از همان سه سالگی شکل می گیرد. کودکان در این سن می توانند تشخیص دهند دخترند یا پسر. آن ها کم کم با نقش خود به عنوان دختر یا پسر آشنا می شوند و می توانند دوستان و بازی های مناسب سنشان را انتخاب کنند. اصولا پسرها نسبت به دخترها بازی های خشن تر و پرسر و صداتری را دوست دارند.
بهترین حالت این است که در این سنین بازی ها و فعالیت های بچه با والد همجنسش بیشتر شود. مثلا پسر اطراف پدرش باشد و کارهای مردانه را یاد بگیرد. دختر بیشتر با مادرش بماند و فعالیت ها و حرکاتش دخترانه شود. اما در خانواده تک والد یا زمانی که والد همجنس کمتر در خانه است نقش والد جنس مخالف بسیار سخت می شود. در این شرایط والد جنس مخالف باید خیلی مراقب باشد که کودک با تقلید رفتار او هویت جنسی اش تغییر شکل پیدا نکند.
مثلا پسرهایی که زیاد با مادرشان وقت می گذرانند و مادر حوصله بازی های پسرانه را ندارد، خیلی تمایل به پوشیدن کفش های زنانه و بازی با کیف و روسری و وسایل مادر دارند، یا دخترانی که مدام با پدرشان هستند به ماشین، مکانیکی و تعمیرات علاقه مند می شوند. همه این ها یک معیار کلی است و در همه موارد صدق نمی کند. بنابراین مادران و پدران باید خیلی دقت کنند که این مرحله از سن بچه که تا پیش از بلوغ یکی از مهم ترین مراحل است، به خوبی سپری شود.
وقتی کودکی در این سن مشکل هویت جنسی اش به بهترین شکل حل شود و فرق اندام خصوصی و غیرخصوصی را خوب بداند و هرگز از پدر و مادرش نترسد، در آینده اگر به هر دلیلی در زمینه مسائل جنسی دچار حادثه ای شد یا کسی او را آزار داد هم می تواند از پس خودش بربیاید و با پنهان کردن اشتباه این اتفاق از خانواده اش تا ابد یک ضربه روحی عظیم را با خود به دوش نکشد.
به طور کلی خانواده بهترین و تنها محرم بچه ها هستند و باید با برخوردهای صحیح این باور غلط را که بچه با سوالات جنسی مرتکب کار وحشتناکی شده از ذهنش دور کنند. تنها در این صورت است که می توانند این مرحله سخت را به راحتی بگذرانند و بچه هایی با هویت جنسی سالم تحویل اجتماع دهند
منبع:بهداشت نیوز