سالهاست که علاوه بر آلودگی هوا، آلودگی صوتی هم مهمان ناخوانده شهر تهران شده است، این اتفاق به دلیل امواج ناخواسته در شرایط مکانی و زمانی ویژه بر فعالیت موجودات زنده بخصوص انسان تأثیر گذاشته و می‌تواند عوارض متعدد جسمی و روحی و نیز اختلال در اعصاب شنوایی را حاصل شود.
اکثر مردم از وجود سر و صداها در اطراف محل زندگی خود از قبیل رفت و آمد وسایل نقلیه موتوری، هلی کوپترها و هواپیماهایی که در بالای سر آنها به پرواز در می آیند، دریل و مته‌های فشاری که برای کندن کوچه و خیابان استفاده می شود، همسایگانی که صدای رادیو، تلویزیون و یا ضبط خود را بیش از اندازه زیاد می کنند، خسته شده اند چرا که این سر و صداها نه تنها ناخواسته بلکه غیر قابل پیش‌بینی و غیرقابل کنترل است.
بر اساس آمارهای به دست آمده واحد اندازه‌گیری آلودگی صوتی «دسی بل» است و آستانه تحمل گوش انسان در حدود ۱۳۰ دسی‌بل است. به همین دلیل انتشار صدا بسته به اینکه در محیط باز یا بسته صورت پذیرد رفتار متفاوتی دارد. آزمایش‌ها نشان می‌دهد که صداهای با شدت ۱۶۰–۱۵۰ دسی بل موجب رنگ پریدگی، بالا رفتن فشارخون و کاهش درجه حرارت بدن می‌شوند و صداهای مداوم نیز عکس العمل‌هایی را مانند انقباض رگ‌ها در بدن ایجاد میکند.
شرایط محیطی تأثیر غیرقابل انکاری در چگونگی انتشار صدا دارد. گرچه انسان به سرو صدا عادت کرده ولی در حقیقت آلودگی صوتی یک عامل خستگی بوده و ظرفیت کار انسان را چه در مشاغل فکری و چه در شغل‌های بدنی و ساده کاهش می‌دهد. آلودگی صوتی روی وضع روانی و روحی شخص اثر می گذارد و باعث اشکال در تطابق یافتن انسان با محیط کار وحتی اجتماعی و خانواده می‌شود که نتیجه آن کاهش بازده کار است.
بدون شک اگر مدت زمان در معرض آلودگی صوتی قرار گرفتن افزایش پیدا کند، می‌تواند موجب کاهش قدرت شنوایی شود و همچنین خطر ابتلا به امراض قلبی-عروقی را افزایش دهد. به عنوان نمونه چنانچه فردی طی ۸ ساعت به طور مداوم در معرض سروصدای بالای ۷۰ دسی‌بل قرار گیرد، فشار خون وی ۵ تا ۱۰ میلی‌متر جیوه افزایش می‌یابد.
یکی از راهکارهای مؤثر در کاهش سرو صدای ناخواسته و آلودگی صوتی استفاده از گیاهان است استفاده از گیاهان تنها برای کاهش تراز صدا در فرکانس‌های بالا مؤثر است، خاصیت پراکنده‌سازی امواج صوتی توسط پوشش گیاهی به مراتب بیشتر از خاصیت جذب کردن آنهاست در نتیجه درختان بلند با کاهش دادن سرعت باد، موجب عدم هدایت امواج صوتی به طرف شنونده می‌شوند و می‌توانند به عنوان عایق صوتی در مقابل آلودگی صوتی مورد استفاده قرار گیرند.
بدون تردید اقدامات صورت گرفته برای کنترل آلودگی صوتی در سال‌های گذشته انگشت شمار بوده اگرچه نصب دیوار صوتی در برخی از بزرگراه‌های پایتخت و برنامه‌ریزی برای ادامه این کار در دیگر بزرگراه‌ها یکی از اقدامات انجام شده در راستای کاهش آلودگی صوتی بوده اما کافی نیست.
شهریور ماه سال گذشته، مهدی فغانی مدیرکل مهندسی و ایمنی ترافیک سازمان حمل‌ونقل و ترافیک با بیان اینکه آلودگی صوتی یکی از مهم‌ترین معضلات کنونی پایتخت محسوب می‌شود که سلامت روانی شهروندان را به مخاطره انداخته است، گفت: هم‌اکنون ۲۰ بزرگراه شهر تهران آلودگی صوتی دارند که باید برای نصب دیوار صوتی در برخی نقاط این بزرگراه‌ها اقدام شود.
وی گفت: تا پایان سال 95، بالغ بر ۱۴هزار متر طول و ۵۵هزار و ۳۰۰ مترمربع دیوار صوتی در بزرگراه‌های شهر تهران نصب شده است.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره اینکه در کدام بزرگراه‌های تهران دیوار صوتی نصب شده یا قرار است نصب شود، گفت: بزرگراه صدر، کردستان و حکیم ازجمله نقاط تجهیزشده به دیوار صوتی شفاف هستند. با توجه به امکان‌سنجی‌های صورت گرفته نصب دیوار صوتی در بزرگراه شیخ فضل‌الله، حدفاصل جناح تا ابتدای بلوار تیموری در هر دو سمت، بزرگراه حکیم ضلع شمال حدفاصل خیابان پیامبر (ص) تا پل عابر خروجی شهید ستاری، بزرگراه حکیم ضلع شمال حدفاصل سازمان برنامه تا بزرگراه شهید باکری، بزرگراه حکیم ضلع شمال حدفاصل شهید باکری تا تعاون، مسیر شرق به غرب بزرگراه آزادگان باند کندرو محله خلیج فارس، بزرگراه بسیج حدفاصل بزرگراه شهید محلاتی تا ۴۵ متری ده حقی، بزرگراه آزادگان ضلع شرقی حدفاصل شاهد تا شهید لشکری، بزرگراه شهید بابایی حدفاصل امام علی (ع) تا پل نیروی زمینی، بزرگراه کردستان جنوب به شمال خیابان‌های ۱۷ تا ۳۹ و ۲۳ تا ۲۷ و ۶۴ تا ۷۰ ازجمله مکان‌هایی هستند که در اولویت نصب دیوار صوتی قرار گرفته‌اند.
بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران در سال گذشته حد مجاز صدا برای روز و شب را به ترتیب ۵۰ و ۴۰ دسی‌بل به حریم صدمتر تعریف شد اما میزان آلودگی صوتی در پایتخت، فاصله زیادی با این اعداد دارد.
مطابق آخرین بررسی‌های صورت‌گرفته در مورد وضع آلودگی صوتی پایتخت، آلوده‌ترین قسمت شهرها از لحاظ آلودگی صوتی، مناطق مرکزی و پرترافیک هستند. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این‌باره هم گفته بود که میزان آلودگی صوتی در مناطق مسکونی که در نزدیکی بزرگراه‌ها واقع شده‌اند، بین ۷۰ تا ۸۰ دسی‌بل بوده، این در حالی است که استاندارد آلودگی صوتی مناطق مسکونی در روز ۵۵ دسی‌بل و در شب ۴۵ دسی‌بل است.
آلودگی صوتی در مناطق شهری به عنوان یک مشکل بزرگ شناخته شده است. داستان آلودگی صوتی در کلانشهر تهران بعد از آلودگی هوا، یک مشکل بزرگ است که به آن توجه زیادی نمی شود. گفته می‌شود که وضعیت آلودگی صوتی پایتخت از مرز هشدار عبور کرده و اکنون در شرایط اضطرار قرار دارد و چنانچه به مانند آلودگی هوا برای آن چاره‌اندیشی نشود در آینده‌ای نزدیک به وضعیت بحران خواهد رسید.
این موضوع به قدری اهمیت یافته که اعضای شورای اسلامی شهر تهران برای مقابله با معضل آلودگی صوتی برنامه عملیاتی کاهش آلودگی صوتی را تصویب کردند تا براساس آن اقدامات سرعتی جهت کنترل آلودگی صوتی پایتخت انجام شود. یکی از راه‌های جلوگیری از آلودگی صوتی در بزرگراه ها نصب دیوار صوتی است.
بر اساس اطلاعات به دست آمده در برنامه 5 ساله دوم شهرداری تهران پیش بینی شده که مساحت دیوار صوتی از 6000 متر مربع در سال 1392 به 56000 متر مربع در سال 1397 برسد. راه دیگر کنترل آلودگی صوتی در شهرها این است که فضای سبز را گسترش داد یا از پنجره‌های دوجداره استفاده شود.
مریم نادری، مدیر واحد پایش آلودگی هوا و صدای شرکت کنترل کیفیت هوا، عمده‌ترین منابع آلودگی صوتی در محیط‌های شهری را ناشی از تردد وسایل حمل و نقل عنوان کرد و گفت: توسعه شهری و ایجاد شریان‌های اصلی و بزرگراهی و البته ساخت و ساز و فعالیت‌های عمرانی بخشی از دلایل آلودگی صوتی در شهرهاست.
وی درباره تهیه نقشه تراز آلودگی صوتی مناطق شهر تهران افزود: شرکت کنترل کیفیت هوا با توجه به تجهیزات در اختیار و طبق مصوبه اتحادیه اروپا هر پنج سال یک‌بار نقشه‌های تراز صوتی مناطق را به روز میکند، که براساس اندازهگیریهای صورت گرفته و اطلاعات به دست آمده از تردد خودروها، توپوگرافی و وضعیت ساختمان‌ها، مدلی از تراز آلودگی صوتی مناطق طراحی می‌شود که نشان‌دهنده شرایط بحرانی مناطق و ارجاع آن به مقامات مناطق شهری است.
مدیر واحد پایش آلودگی هوا و صدای شرکت کنترل کیفیت هوا ادامه داد: در سال گذشته وارد برنامه جدیدی شده‌ایم که هر شش ماه یک‌بار نقشه‌های تراز آلودگی صوتی را به روز کنیم اما به لحاظ کارشناسی پیش‌بینی می‌شود این اقدام چندان فایده‌ای بر میزان کاهش آلودگی صوتی نداشته باشد.
نادری یکی از راهکارهای کاهش آلودگی صوتی در مناطق مجاور بزرگراه‌ها و شریان‌های اصلی شهر را نصب دیوار صوتی دانست و گفت: نصب چنین دیواری فقط در محدوده بزرگراهی جایز است اما در سایر نقاط شهر برای مصون ماندن از آلودگی صوتی، باید مبحث ١٩ مقررات ساختمان در ساخت و ساز‌ها رعایت شود.
مدیر واحد پایش آلودگی هوا و صدای شرکت کنترل کیفیت هوا با بیان اینکه منطقه ١٦ تهران، محدوده بزرگراه شهید تندگویان، از اولویت‌های اصلی و اولیه مدیریت شهری در نصب دیوار صوتی است تصریح کرد: با توجه به تماس شهروندان منطقه ١٦ تهران و اندازهگیریهای به‌عمل آمده، میزان تراز آلودگی صوتی این منطقه به علت تردد ماشین‌های سنگین در بزرگراه شهید تندگویان، وخیم است اما مشکلات فنی موجود چون کم‌عرض بودن پیاده‌روهای مجاور بزرگراه و وجود معارض، فعلا شرایط نصب دیوار صوتی در این نقطه مهیا نیست و زمان نصب آن نیز قابل پیش‌بینی نیست.
مدیرکل مهندسی و ایمنی ترافیک سازمان حمل ونقل و ترافیک شهردای تهران محور بزرگراه شهید تندگویان را اولین نقطه نصب دیوار صوتی در پایتخت عنوان کرد و گفت: متاسفانه نصب دیوار صوتی در اغلب مناطق آلوده امکان‌پذیر نیست، بنابراین استفاده از روش‌های دیگری پیشنهاد می‌شود. این در حالی است که چندی‌پیش مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفته بود امکان نصب دیوار صوتی در محورهای بزرگراهی تهران صورت گرفته و هشت مسیر بزرگراهی برای نصب دیوار صوتی انتخاب شده است.
مهدی فغانی، با بیان اینکه اعتبارات موجود برای نصب دیوار صوتی بسیار محدود است افزود: اعتبار مورد نیاز برای نصب دیوار صوتی در تمامی مناطق آلوده، بیست برابر اعتبار موجود است.
وی با بیان اینکه شهردای تنها مسئول رفع آلودگی صوتی نیست، افزود: متاسفانه ساختمان‌های مجاور بزرگراه‌ها بدون در نظرگرفتن مبحث ١٩ مقررات ساختمان بنا شده و کیفیت ساخت و ساز آنها هیچ تفاوتی با سایر ساختمان‌ها ندارد در واقع ساختمان‌های مجاور بزرگراه‌ها باید در مقایسه با سایر ساختمان‌های شهر با شرایط متفاوت‌تری ساخته شوند.
فروردین ماه امسال محسن سرخو رئیس کمیته حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه همه ساله روز 18 فروردین(7 آوریل) به عنوان روز جهانی بهداشت در کشورهای مختلف جهان گرامی داشته می‌شود، گفت: در کشور ما بهداشت از موضوعات مهم مبنایی است که در قوانین و مقررات نیز اهمیت آن نمود پیدا کرده است. به عنوان مثال ماده 192 قانون برنامه سوم توسعه، دولت را مکلف به ارائه خدمات بهداشتی رایگان به اقشار جامعه کرده و توسعه آن از وظایف دولت است. مواد 194 و 197 همان قانون به بهداشت مواد خوراکی اشاره دارد.
وی افزود: بهداشت در واقع زیر بنای فعالیت های اقتصادی و پیشرفت های اجتماعی یک ملت بوده و سلامت جامعه در گرو رعایت اصول بهداشتی است و جامعه سالم و تندرست می تواند از منافع خود دفاع، و حقوق خود را کسب کند. فارغ از آن، دسترسی به غذای سالم، نظافت محیط، ارتقای فرهنگ و دانش، محیط زیست سالم و پاک و تمام مواردی که با بهداشت فردی و جمعی مرتبط باشد حق طبیعی هر انسان است و میل به پاکی در فطرت هر کس آفریده شده است.
وی گفت: شورای اسلامی شهر تهران نیز برای ارتقای سطح سلامت شهر تهران اهمیت ویژه قائل است و در دوره چهارم، کمیسیون تخصصی سلامت، محیط زیست و خدمات شهری برای این امر تشکیل شد و در جهت اهداف کلان بهداشت از جمله “سالم سازی بهداشتی و آموزش” مصوبات موثری داشته است.
سرخو ادامه داد: آلودگی صوتی در مناطق شهری به عنوان یک مشکل بزرگ شناخته شده است و داستان آلودگی صوتی در کلانشهر تهران بعد از آلودگی هوا، یک مشکل بزرگ است که به آن توجه زیادی نمی شود. گفته می‌شود که وضعیت آلودگی صوتی پایتخت از مرز هشدار عبور کرده و اکنون در شرایط اضطرار قرار دارد و چنانچه به مانند آلودگی هوا برای آن چاره‌اندیشی نشود در آینده‌ای نزدیک به وضعیت بحران خواهد رسید.
رئیس کمیته حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران تصریح کرد: این موضوع به قدری اهمیت یافته که اعضای شورای اسلامی شهر تهران برای مقابله با معضل آلودگی صوتی برنامه عملیاتی کاهش آلودگی صوتی را تصویب کردند تا براساس آن اقدامات سرعتی جهت کنترل آلودگی صوتی پایتخت انجام شود. یکی از راه‌های جلوگیری از آلودگی صوتی در بزرگراه ها نصب دیوار صوتی است. در برنامه 5 ساله دوم شهرداری تهران پیش بینی شده که مساحت دیوار صوتی از 6000 متر مربع در سال 1392 به 56000 متر مربع در سال 1397 برسد. راه دیگر کنترل آلودگی صوتی در شهرها این است که فضای سبز را گسترش داد یا از پنجره‌های دوجداره استفاده شود.
وی تاکید کرد: امواج الکترومغناطیسی که از دکل های برق فشار قوی با ولتاژ زیاد صادر می شود می تواند بر سلامت ساکنان اطراف دکل تاثیرگذار باشد و برای آنان مشکلات خونی، مغزی و حتی معلولیت به وجود آورد. تاثیر این امواج بر کودکان و نوجوانان بیش از سایر گروه های سنی است. از این رو زیستن در مجاورت و حریم خطوط برق فشار قوی مورد تایید نیست.
سرخو یادآور شد: رعایت حریم خطوط فشار قوی یکی از مهم ترین عواملی است که می تواند خطرات تاثیرگذار را کاهش دهد. در صورتی که مردم به حریم قانونی خطوط انتقال توجه داشته باشند و آن را رعایت کنند، هیچ گونه مشکلی پیش نخواهد آمد و نباید نگران بروز عوارض و تهدید سلامت خود باشند. رعایت استانداردهای ملی و بین المللی در این بحث بسیار با اهمیت است و مجریان این موضوع وزارت‌خانه‌هایی نظیر وزارت نیرو هستند.
سرخو ادامه داد: این ارگان ها نباید کاری کنند که مردم ناخواسته در میدان هایی قرار گیرند که مقادیر انرژی آن ها از استانداردهای ملی بیشتر است. بهتر است در آینده خطوط جدید به شکل زیرزمینی جایگزین شود تا علاوه بر اینکه سلامت مردم حفظ می شود، تلفات برق و خطرات آن کاهش یابد و همچنین هزینه تعمیر و نگهداری این سیستم نیز کمتر خواهد شد.
سلامتی مردم امروزه در معرض خطر آلودگی هوا، آلودگی صوتی و حتی آلودگی نوری قرار دارد به همین دلیل مسئولان قبل از اینکه کار از کار بگذرد باید چاره ای اساسی برای رفع این مشکلات بیاندیشند.