میوه تازه زالزالک، دارای سیتریک اسید، تارتاریک اسید و کراتگوس اسید، پکتین، گلوکز و فروکتوز است.
ماد‌ه عامل زالزالک در گونه C.oxyacantha، کراتگوس لاکتون است که موجب باز و گشاد شدن رگ‌های کرونر قلب می‌شود، بنابراین یک د‌اروی قلبی به حساب می‌آید.
مهم‌ترین اثر زالزالک روی قلب، تنظیم حرکات نامنظم آن است و از تپش قلب و ضربان شدید آن جلوگیری می‌کند. زالزالک بهترین میوه در پیشگیری از نارسایی احتقانی قلب و اختلالات گردش خون است.
در اغلب کشورهای اروپایی خصوصا آلمان برای درمان بی‌نظمی ضربان قلب، از گیاه زالزالک استفاده می‌شود. همچنین زالزالک در درمان آنژین و تصلب شرایین (سفت شدن دیواره رگ‌ها) بسیار کاربرد دارد.
مصرف این میوه به علت غنی بودن از اسید تارتاریک و اسید مالیک، در مواقع کم‌خونی و سل نیز مفید است. زالزالک به دلیل دارا بودن مقدار زیادی تانن، بسیار قابض است و می‌توان آن را جهت درمان اسهال‌های خونی به کار برد.
این میوه را وقتی کاملا رسید و رنگ انداخت، مصرف کنید تا دچار ناراحتی‌های گوارشی ناشی از خام بودن میوه نشوید.
زالزالک اگر به خوبی خشک شود تنها مقداری از ویتامینC خود را از دست میدهد، ولی دیگر ترکیبات شیمیایی خود را حفظ می‌کند، لذا برای نگهداری زالزالک خشک باید آن را در محلی که هوایش دائما عوض می‌شود نگه داشت.
استفاده از زالزالک به یونان قدیم برمی‌گردد که از آن برای درمان مشکلات خواب و اعصاب استفاده می‌شد. امروزه از آن به طور گسترده برای پیشگیری از مشکلات قلبی استفاده می‌شود. مصرف زالزالک موجب تقویت دیواره سرخرگ‌ها و نیز افزایش قدرت تلمبه زنی قلب می‌شود. این میوه به بهبود علایم آنژین، فشار خون، تاکی‌کاردی و آریتمی نیز کمک می‌کند. زالزالک به علت داشتن خواص قابض، در درمان آکنه، سبوره و دیگر بیماری‌های التهابی پوست نیز می‌تواند مفید باشد. در چین، عصاره‌ای از گرد ریشه خشک شده گونه C. monogynus تهیه می‌کنند که دارای خاصیت بازکنند‌ه شریان‌های قلب است
ترکیبات گیاه
تهیه دارو از زالزالک از برگ‌ها، دانه و گاهی اوقات از گل‌های آن (فقط گل‌های سفید خواص درمانی دارند) آغاز می‌شود. این قسمت‌ها خشکانده و سپس به پودر تبدیل می‌شوند. پودر تهیه شده به صورت انواع کپسول در می‌آید یا توأم با آب به الکل یا گلیسیرین اضافه می‌شود. در نتیجه نوع مایع آن را نیز می‌توان تهیه کرد.
اشکال موجود
زالزالک به صورت انواع کپسول، تنتور، عصاره‌های مایع استاندارد یا عصاره‌های جامد عرضه می‌شود. از برگ‌ها، گل‌ها و دانه‌های زالزالک خشک، چای نیز می‌توان درست کرد.
نتایج تحقیقات
نتایج تحقیقات محققان ایرانی نشان داد که گیاهان بابونه، بومادران و زالزالک به عنوان مواد آنتی اکسیدان طبیعی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌های مبتنی بر پراکسیداسیون لیپید موثر هستند.
طبق تحقیقات اروپایی بر روی تاثیرات زالزالک، این میوه جریان خون قلب و مغز را افزایش میدهد، قلب را از ضربان‌های نامنظم محافظت می‌کند، باعث افزایش قدرت انقباضی قلب می‌شود و یک کاهنده ملایم فشار خون است. ترکیبات موجود در زالزالک از قلب در برابر کمبود اکسیژن محافظت می‌کنند (شرایطی که اغلب موجب آنژین می‌شود).
مزایای زالزالک برای قلب
1- بهبود جریان خون
2- نرمال کردن عمل قلب
3- افزایش قدرت انقباضی قلب
4- کمک به پیشگیری از آریتمی ( ضربان نامنظم قلب)
5- مدر طبیعی
6- پیشگیری از تولید رادیکال آزاد
7- بهبود فشار خون
8- بهبود سطوح کلسترول خون
زالزالک، علاوه بر تاثیراتی که بر روی بی‌نظمی ضربان قلب دارد، در مطالعات انجام شده اثرات شگرفی نیز بر روی نارسایی احتقانی قلب داشته و موجب کاهش علایم این بیماری می‌شود. زالزالک در موارد دیگری چون بیماری‌های مربوط به چشم (نظیر گلوکوم) نیز مفید است.
البته لازم به یادآوری است که بیماران قلبی، قبل از اضافه کردن هر ماده‌ای، هرچند گیاهی به رژیم خود، باید با پزشک معالج مشورت کنند.
عوارض جانبی زالزالک نادر است. برخی از عوارض آن شامل تعریق، خستگی و حالت تهوع است و در دوز بالا می‌تواند موجب افت شدید و خطرناک در فشار خون شود.
مطالعات نشان می‌دهند که مصرف 190‑160 میلی‌گرم عصاره زالزالک روزی یکبار به مدت 8 هفته، تاثیرات شگرفی در بهبودی بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب دارد. این امر به آنها کمک می‌کند که بتوانند با حداقل خستگی و بدون کم آوردن نفس فعالیت داشته باشند. در این بیماران زالزالک بدون کاهش فشارخون، موجب افزایش جریان خون می‌شود.
دوز استفاده شده عصاره آن بین 25 تا 300 میلی‌گرم در روز است (نرمال 25 میلی‌گرم، در افراد با ریسک بیماری قلبی حداقل 100 میلی‌گرم). بعد از یک ماه درمان با زالزالک در بیماران هیپرگلیسمیک، کاهش چشمگیری در کلسترول سرم، تری گلیسیرید، LDL و آپو-B دیده شد.
در یک مطالعه که بر روی بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب (مطالعه دو سو کور با دارونما و عصاره زالزالک به مدت 6 هفته) انجام شده بود، کاهش فشار خون، کاهش سرعت ضربان قلب، افزایش تحمل بیمار در انجام فعالیت و احساس بهبودی توسط بیمار، از جمله نتایج گزارش شده بود.
تاثیرات مفید زالزالک بر قلب از طرق زیر می‌باشد:
1- افزایش نفوذپذیری سلولی به یون کلسیم
2- مهار آنزیم فسفو دی استراز ، که AMP حلقوی را غیرفعال می‌کند و موجب افزایش AMP حلقوی داخل سلولی می‌شود.
3- گشاد کردن سرخرگ‌های کرونری و محیطی از طریق مهار فسفو دی استراز و فاکتور مشتق شده اندوتلیوم.
اثر ضد هیپرلیپیدمی زالزالک
1- زالزالک به طور معنی داری موجب کاهش وزن، چربی، کلسترول، تری گلیسیرید و LDL در موش‌ها می‌شود.
2- مصرف این میوه موجب کاهش تجمع کلسترول در کبد از طریق افزایش تبدیل کلسترول به اسید‌های صفراوی می‌شود. همچنین زالزالک به افزایش ترشح اسید‌های صفراوی و کاهش تولید کلسترول کبدی کمک می‌کند.
اثر ضدفشار خون
زالزالک موجب کاهش مقاومت جریان خون در عروق محیطی می‌شود که این تاثیرات در مطالعات کلینیکی و در شرایط invivo بر روی سگ‌ها مشاهده شده است.
خاصیت ضد ویروسی
خاصیت ضدویروسی زالزالک (به خصوص ضدویروس HIV) در شرایط invitro دیده شده است.
خاصیت آنتی‌اکسیدانی
فنولیک پروآنتوسیانیدین‌ها و فلاوونوئید‌های موجود در برگ‌های تازه جوان، گل‌های خشک شده و جوانه‌ها در شرایط invitro، خاصیت ضدرادیکال آزاد اکسیژن دارند.
منبع: بهداشت نیوز