بینایی یکی از مهمترین حس‌های ویژه است، نه تنها به این علت که در ارتباط با محیط خارج از بدن نقش مهمی دارد، بلکه بیشتر از این رو که اختلال دید سبب کاهش یادگیری نیز می‌شود.
فرد با حس بینایی از خود محافظت نموده، تعادل خود را حفظ کرده، قدرت خلاقیت پیدا نموده و بالاخره از دیدن محیط اطراف لذت می‌برد. داشتن بینایی نعمت بسیار بزرگی است و اگر انتظار داریم که چشمانمان برای تمام مدت عمر به ما خدمت کنند بایستی نهایت دقت را در مراقبت از آنها به عمل آوریم. آب‌سیاه نیز یک بیماری خاموش و خطرناک چشمی با احتمال نابینایی است. در بیشتر موارد این بیماری در مراحل اولیه بی‌علامت بوده و بیماررا ازوجود خود آگاه نمی‌کند و به همین دلیل، آب‌سیاه به عنوان دزد بینایی نیز مشهور است. با توجه به اهمیت موضوع، در اینباره با دکتر بهرام آزادی جراح و چشم پزشک به گفتگو نشسته که در ادامه می‌خوانید:
وی در ابتدا گفت : فشار طبیعی داخل چشم معمولا بین 12 تا 21 میلیمتر جیوه است، در صورتی که افزایش فشار در داخل چشم رخ دهد، احتمال ابتلا به بیماری “گلوکوم” یا آب‌سیاه وجود دارد.
دکتر آزادی ادامه داد : یک مایع به نام زلالیه به طور دایم در داخل چشم از زواید جسم مژگانی در حال ترشح است که وظیفه تغذیه بافت‌های مجاور را بر عهده دارد. این مایع بعد از ترشح، از قسمت دیگری از چشم خارج می‌شود. در بیشتر انواع گلوکوم، سدی در راه خروج مایع زلالیه ایجاد می‌شود که باعث می‌شود این مایع خارج نشده و در نتیجه فشار داخل چشم افزایش یابد.
دکتر آزادی در پاسخ به این سوال که آیا آب‌سیاه انواع مختلفی دارد، بیان کرد: دو نوع آب‌سیاه داریم که شامل آب‌سیاه حاد و آب‌سیاه مزمن می‌شود. در حال حاضر آب‌سیاه حاد خیلی نادر می‌باشد و در اکثر مواقع آب‌سیاه مزمن در بین افراد مشاهده می‌شود.
این جراح و چشم پزشک در مورد آب‌سیاه حاد خاطرنشان کرد: آب‌سیاه حاد در حالتی رخ می‌دهد که برآمدگی عنبیه در زاویه اتاق قدامی چشم انسداد ایجاد کند. به این ترتیب، کاهش خروج زلالیه باعث افزایش حاد فشار داخل چشم شود.افراد دوربین (به علت اینکه از قبل تنگی زاویه دارند)، همچنین افراد پیر (به علت بزرگ شدن عدسی)، افرادی که به موقع بیماری آب مروارید را عمل نکرده باشند، بیشتر به این حالت دچار می‌شوند. این بیماری اکثرا به صورت حمله‌ای در چشم ظاهر می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که حملات چشمی آب‌سیاه حاد دارای چه علائمی است، گفت: حملات چشمی آب‌سیاه حاد با علائمی مانند تاری دید شدید، درد طاقت فرسای چشم، قرمزی چشم، اشک ریزش و حساسیت به نور، تهوع و استفراغ شدید همراه است که در ابتدا شاید بیمار قبل ازمراجعه به پزشک احتمال اینکه مسموم شده را بدهد ولی بعد از مراجعه، پزشک مشکل اصلی را تشخیص می‌دهد . درمعاینه پزشکی با توجه به اینکه فشار داخل چشم افزایش یافته و مردمک به نور پاسخ نمی‌دهد و گشادی نسبی دارد و قرنیه کدر می‌شود پزشک بیماری آب‌سیاه را تشخیص می‌دهد و مراحل درمان را آغاز می‌کند زیرا در این مواقع فشار چشم امکان دارد به 40تا 60 میلیمتر جیوه ویا بیشترهم برسد که بسیار خطرناک است.
دکتر آزادی اظهار کرد : درمان آب‌سیاه حاد یک فوریت پزشکی است به این علت که در صورت عدم اقدام سریع با مشکلات جبران ناپذیری مواجه خواهد شد و امکان نابینایی برای فرد وجود دارد به طورمثال در صورتی که آب‌سیاه بر اثر درمان نشدن آب مروارید ایجاد شده سریعا در عرض 1 الی 2 ساعت، آب مروارید را باید عمل کرد تا فشار چشم سریعا به حد نرمال برگردد.
این پزشک و جراح چشم پزشک در مورد اهمیت معاینات مکرر چشم در درمان بیماری آب‌سیاه بیان کرد : فشار چشم معمولا در معاینات روتینی که فرد به چشم پزشک مراجعه می‌کند، مشخص می‌شود و در صورتی که فرد دیر مراجعه کند و ابتلا به فشار چشم دیر تشخیص داده شود، مقدار زیادی از دید خود را از دست خواهد داد.
این جراح و چشم پزشک در مورد آب‌سیاه مزمن گفت: یکی از معایب آب‌سیاه مزمن این است که بیماری خاموش است مانند دیابت و… در ابتدا افرادی که به آب‌سیاه مزمن مبتلا هستند علایمی از وجود بیماری در آنها مشاهده نمی شود و اگر فرد فشار چشم خود را با انجام معاینات مکرر کنترل نکند امکان این وجود دارد حتی فرد تا 90 درصد بینایی محیطی خود را از دست بدهد ولی بیماری به علت اینکه با علایمی مانند درد و… همراه نیست، تشخیص داده نشود.
وی عنوان کرد : در مواقعی که در معاینات پزشکی فشار چشم فرد بالا باشد پزشک معمولا با دارو اقدام به پایین آوردن آن کرده و در صورت عدم پاسخگویی به درمان دارویی،پزشک با لیزر خاصی سوراخی را در قسمت بالای عنبیه ایجاد می‌کند که به آن ” دریچه اطمینان” می‌گویند و فرد از ابتلا به آب‌سیاه حاد رهایی می‌یابد.
دکتر آزادی در پاسخ به این سوال که “چگونه از ابتلا به بیماری آب‌سیاه پیشگیری کنیم “، خاطرنشان کرد : با توجه به اینکه اکثرا افراد بالای 40 سال به این بیماری مبتلا می‌شوند وقتی برای معاینات چشمی به پزشک مراجعه می‌کنند به آنها توصیه می‌شود حتما فشار چشم خود را چک کرده و در صورت بالا بودن فشار چشم با توجه به علل ایجاد کننده آن، مراحل درمان طی شود . به افرادی که سابقه فامیلی ابتلا به آب‌سیاه در آنها وجود دارد توصیه می‌شود هرشش ماه یکبار حتی قبل از سن چهل سالگی فشار چشم خود را نزد پزشک کنترل کرده زیرا در مراحل اولیه، درمان این بیماری بسیار آسان است و حتی با مصرف چند قطره که توسط پزشک تجویز می‌شود، امکان دارد این بیماری برطرف شود.
وی با بیان اینکه ” افراد نباید از اسم بیماری آب‌سیاه بترسند” ادامه داد: با توجه اینکه اگرسریع اقدام به درمان این بیماری شود، مشکلی ایجاد نخواهد شد واگر فرد به آب‌سیاه مزمن مبتلا باشد با انجام مراحل درمانی به آسانی، مشکل برطرف خواهد شد و جای نگرانی و ترس وجود ندارد و قابل درمان است.
وی در مورد راه‌های درمانی بیماری آب‌سیاه چشم ابراز داشت: درمان دارویی اولین اقدام در درمان این بیماری است که بستگی به میزان فشار چشم دارد. پزشک در روند درمان، داروها را به صورت متناوب تغییر خواهد داد و تا زمانی که فشار چشم قابل کنترل و برای عصب چشم نیز قابل تحمل باشد، دارو تجویز خواهد شد. در موارد نادر هم که برخی از افراد بدنشان به دارو مقاوم و یا حساس باشد و درمان دارویی دیگر جواب ندهد، اقدام به جراحی چشم خواهد شد که غالبا عمل‌های ساده ای هستند که نوعی جراحی سرپایی است و در مدت زمان کوتاهی فشار چشم فرد به حد نرمال خواهد رسید.
دکتر آزادی در پایان گفت : برخی افراد به دلیل حساسیت و اضطراب، برای درمان بیماری آب‌سیاه به چند چشم پزشک مراجعه می‌کنند که احتمال دارد درحین معاینات مکرر، 2 الی 3 میلی متر اختلاف در شماره فشار چشم مشاهده شود که این نوسان به دلیل اینکه شرایط، محیط و زمان درحین انجام معاینه با یکدیگر متفاوت است، طبیعی بوده و به هیچ عنوان جای نگرانی وجود ندارد .
شیوه ای جدید برای تشخیص زودهنگام آب‌سیاه
محققان دانشگاه کالج لندن به روشی دست یافتند که امکان تشخیص زودهنگام آب‌سیاه را در اختیار می‌گذارد و پزشکان می‌توانند با استفاده از این شیوه قبل از اینکه تمام یا بخشی از قدرت بینایی بیمار از بین برود، فرآیند درمان را آغاز کنند.به گزارش ایرنا، بیماری آب‌سیاه در اثر مرگ سلول‌های شبکیه در قسمت پشت چشم ایجاد می‌شود. در شیوه جدید که “Darc” نام دارد، از یک نشانگر فلوروسنت خاص موسوم به ANX776 استفاده می‌شود که کاملا ایمن بوده و هیچ‌گونه عوارض جانبی برای انسان ندارد. این ماده پس از تزریق به بدن بیمار، به پروتئین‌های موجود در سلول‌های چشم می‌چسبند و بسته به میزان سلامت سلول‌ها با رنگ‌های مختلفی می‌درخشند. بدین ترتیب در معاینه چشم با استفاده از تجهیزات بیمارستانی متداول، سلول‌های بیمار به صورت نقطه‌هایی با نور فلوروسنت سفید دیده می‌شوند. آزمایشات بالینی این شیوه تشخیص با شرکت 16 داوطلب انجام شد که هشت نفر از آنها به انحطاط سیستم عصبی چشم مبتلا بوده و هشت نفر دیگر از سلامت کامل برخوردار بودند. در این آزمایشات حدود شش ساعت پس از تزریق ماده فلوروسنت به داوطلبان کلیه افراد مبتلا به عارضه عصبی به درستی شناسایی شدند. عارضه آب‌سیاه (گلوکوم) به دلیل اختلال در جریان خون اعصاب بینایی به وجود می‌آید. آب‌سیاه معمولا با معاینات رایج چشم پزشکی تشخیص داده می‌شود. معمولا این معاینات قادر به بررسی شرایط لحظه ای چشم هستند؛ در صورتی که در مورد بیماران مبتلا به آب‌سیاه، فشار چشم در شب افزایش می‌یابد که امکان بررسی آن وجود ندارد. در سراسر جهان، آب‌سیاه دومین علت اصلی نابینایی است.به گفته محققان، این شیوه جدید علاوه بر تشخیص آب‌سیاه، امکان تشخیص بیماری‌های منجر به انحطاط سیستم عصبی از جمله پارکینسون، آلزایمر و ام اس را نیز فراهم می‌کند.