دکتر اکبر کوشانفر
متخصص کودکان
مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران کودکی موجب اختلال در سیستم ایمنی شده و حتی احتمال ابتلای بعدی به بیماری آسم در چنین کودکانی سه برابر افزایش پیدا می‌کند. کودکان زیر 15سال در صورتی که به‌صورت خودسرانه و نابجا از آنتی‌بیوتیک استفاده کنند، ممکن است دچار عوارض جبران‌ناپذیری بر شنوایی و همچنین آسیب جدی بر کلیه شوند
توجه به اهمیت میزان دوز مصرفی، روش مصرف و زمان استفاده از دارو و استفاده از داروی مناسب می‌تواند تا حدود زیادی از بروز آسیب‌های آنتی‌بیوتیک‌ها پیشگیری کرد.
عوارض جانبی استفاده از آنتی‌بیوتیک
عوارض مصرف آنتی‌بیوتیک از هر 10 کودک یک نفر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. عوارض جانبی می‌تواند شامل راش، واکنش‌های آلرژیک، تهوع، اسهال و درد معده باشد. گاهی کودک حین استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، جوش‌های پوستی می‌زند. هرچند همه بثورات را نمی‌توان واکنش آلرژیک دانست اما در صورت خارش و کهیر کودک، باید با پزشک در این مورد مشورت کرد. همان‌طور که گفته شد بثورات پوشک یکی دیگر از عوارضی است که با مصرف آنتی‌بیوتیک ممکن است در کودک بروز کند. تغییر رنگ ادرار و مدفوع نیز با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بروز می‌کند. دقت کنید که آن را با خون اشتباه نگیرید. هنگام تجویز پزشک حتما درباره عوارض جانبی احتمالی با پزشک مشورت کنید. گاهی اوقات هیچ درمانی برای این عوارض لازم نیست. حتی ممکن است در دوره مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها حساسیت به نور خورشید نیز در کودک مشاهده شود که در این صورت بهتر است از کرم‌های ضدآفتاب استفاده شود و از قرار گرفتن درمعرض نور خورشید اجتناب شود.
رابطه آنتی‌بیوتیک و بداخلاقی کودکان
دکتر اکبر کوشانفر، متخصص کودکان می گوید: مصرف آنتی‌بیوتیک در کودکان چنانچه برای کودک لازم و ضروری باشد، اشکالی ایجاد نمی‌کند. این ضرورت را آزمایش پزشک و کشت با آنتی بیوگرام نشان می‌دهد. اما اگر کودکی با علائم سرماخوردگی و تب و سرفه مراجعه کند و ویروسی باشد، تجویز آنتی‌بیوتیک به هیچ عنوان مجاز نیست چون دوره این بیماری‌ها خفیف است و یک هفته بیشتر طول نمی‌کشد. این کودک باید تحت‌نظر باشد. تنها دارویی که در این موارد ضروری است استامینوفن برای از بین رفتن تب است نه آنتی‌بیوتیک. در این مواقع مصرف مایعاتی مانند سوپ و آبمیوه بیشتر از هر داروی دیگری کارساز است. عوارض آنتی‌بیوتیک‌ها در میان کودکان به‌دلیل وزن و قدشان بیشتر از بزرگسالان است. مهم‌ترین عوارض آنتی‌بیوتیک‌ها ایجاد مقاومت میکروبی در کودکان است. در مواقعی که کودک عفونت باکتریایی داشته و نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد، باید آنتی‌بیوتیکی تجویز شود که عوارض کمتری دارد و در مدت معین و با دوز مشخص مصرف می‌شود. مطالعات کافی درباره تاثیر آنتی‌بیوتیک بر اختلالات رفتاری انجام نشده و نمی‌توان چنین اختلالاتی ازجمله بیش‌فعالی یا خشم و عصبانیت را به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها نسبت داد. آنچه در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها مهم است این است که چه میزان آنتی‌بیوتیک برای چه مدتی مصرف می‌شود. این موضوع می‌تواند عوارض آن را مشخص کند. گوش دردی که به‌دنبال سرماخوردگی در کودک بروز می‌کند حتما نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد تا صدمه‌ای به گوش نرسد. در میان انواع آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان آموکسی‌سیلین را از موارد کم‌عارضه دانست. در صورت استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی باید مدت مصرف کوتاه باشد و پزشک عوارض را پیگیری کند.
چه عوارضی دارد؟
آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها باکتری‌های مضر را از بین می‌برند بلکه باکتری‌های مفید و ضروری برای سلامت بدن را هم می‌کشند. در میان باکتری‌های مفید می‌توان به لاکتوباسیلوس، اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتریوم اشاره کرد. آنها بدن را در مقابل عفونت محافظت می‌کنند. نبود این باکتری‌ها می‌تواند تعادل بدن را مختل کرده و سیستم ایمنی بدن را سرکوب کند و منجر به ابتلا به انواع عفونت‌های قارچی، باکتریایی، ویروسی و انگلی شود. علاوه بر این، زمانی که آنتی‌بیوتیک بیش از حد مصرف می‌شود و باکتری‌های مفید از بین می‌روند، ممکن است شاهد رشد بیش از حد مخمر در بدن باشید که همین می‌تواند باعث عفونت‌های مکرر شود. آنتی‌بیوتیک‌ها بر بسیاری از مواد مغذی اثر می‌گذارند و در‌نتیجه یکی از شایع‌ترین عوارض مصرف این دارو اسهال است.
چرا تجویز می‌شوند؟
آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که برای از‌بین بردن باکتری به‌کار می‌روند. این داروها فقط در برابر باکتری‌ها عمل می‌کنند نه ویروس‌هایی که باعث گلودرد، سرماخوردگی، عفونت‌های سینوسی و برونشیت می‌شوند. گاهی اوقات پزشک می‌تواند به شما بگوید که کودک عفونت باکتریایی دارد یا خیر و گاهی اوقات نیز بررسی‌های بیشتری لازم است. واقعیت این است زمانی که فرزند شما تب می‌کند و بیش از یک هفته مخاط رنگی دارد نمی‌توان تشخیص داد دچار عفونت باکتریایی است یا ویروسی و این علائم به تنهایی دلیل کافی برای تجویز آنتی‌بیوتیک نیستند. برای عفونت باکتریایی آنتی‌بیوتیک به سرعت کارساز است و علائم به‌طور چشمگیری در عرض 24 تا 48ساعت پس از شروع مصرف دارو بهبود پیدا می‌کند. اما برای از‌بین رفتن کامل عفونت باکتریایی باید داروها به‌طور کامل مصرف شوند و توقف مصرف آنها می‌تواند باعث بیمار شدن دوباره شود.
همه آنتی‌بیوتیک‌ها یکسان عمل نمی‌کنند
تنها به این دلیل که یک نوع آنتی‌بیوتیک برای عفونت گوش فرزندتان موثر بوده نباید آن را برای گلودرد فرزند دیگرتان هم به کار ببرید. آنتی‌بیوتیک‌ها به شکل مختلف طراحی شده‌اند تا با انواع متفاوتی از باکتری‌ها مبارزه کنند. البته در برخی آنها نیز همپوشانی وجود دارد، بنابراین این پزشک است که می‌تواند نوع آنتی‌بیوتیک و دوز استفاده از آن را مشخص کند. گاهی اوقات بسیاری از عوارضی که ممکن است در آینده براثر بروز آنتی‌بیوتیک در کودک بروز کند به‌دلیل ناآگاهی از مصرف درست است. برخی آنتی‌بیوتیک‌ها طیف وسیعی از باکتری‌ها را از بین می‌برند مانند آموکسی‌کلاو اما برخی دیگر تنها انواع خاصی از باکتری را می‌کشند مانند آموکسی‌سیلین و پنی‌سیلین. این آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان بیماری‌های عفونی ساده به‌کار می‌روند و بیشتر هم تجویز می‌شوند چون عوارض جانبی کمتری دارند. استفاده از یک آنتی‌بیوتیک قوی برای یک عفونت ساده مانند استفاده از تانک برای کشتن یک مگس است و همین می‌تواند خسارت‌های ناخواسته‌ای را به بدن وارد کند.
منبع: مجله ی سیب سبز