قوانین شکلاتی جهان
طبق تعریف عمومی تولیدکنندگان اروپایی، هیچ محصولی را نمی‌توان شکلات نامید مگر اینکه کره کاکائو، چربی عمده موجود در آن باشد. البته این قانون در انگلستان و قاره اروپا به‌طور یکسانی اجرا می‌شود و سایر کشورها قوانین خاص خود را دارند. برای مثال در قاره اروپا، کره کاکائو، تنها چربی مجاز در تولید شکلات با هر طعم و کیفیتی است. در انگلستان تعریف قانونی شکلات عبارت است از؛ محصولی که حداقل 18درصد کره کاکائو داشته باشد، مقدار چربی گیاهی آن بیشتر از 5درصد نباشد، حداقل 35درصد از مواد جامد آن از انواع مواد جامد کاکائویی تشکیل شده باشد و از این مقدار نیز حداقل مواد جامد بدون چربی کاکائو، باید 14درصد باشد. با این تعریف از محتوای شکلات‌های تولید شده در اروپا که همگی استانداردهای مشخصی دارند، مسلم است که درصورت استفاده از مواد اولیه نامرغوب و بی‌کیفیت، محصول ناخالصی‌های زیادی خواهد داشت و با این اوصاف نمی‌تواتد از فیلتر سنجش کیفیت بگذرد.
اشکال کار کجاست؟
وجود عنصر کادمیوم بیش از حد مجاز در شکلات‌های تولید چند برند مطرح و اعلام خطر به مصرف‌کنندگان این محصولات، دلیل اصلی انتشار این گزارش بود. کادمیوم، عنصری فلزی، نرم و به رنگ سفید مایل به آبی است. این عنصر به‌عنوان محصول فرعی از تصفیه روی به دست می‌آید و بیشتر خصوصیات آن شبیه روی است. کادمیوم و ترکیبات آن بسیار سمی هستند و باید اعلام کرد به‌طور طبیعی سالانه حدود ۲۵۰۰۰تن کادمیوم وارد محیط‌زیست می‌شود. حدود نیمی از این حجم، از طریق هوازدگی سنگ‌ها وارد رودخانه‌ها می‌شود. آتش‌سوزی جنگل‌ها و آتشفشان‌ها، فعالیت‌های بشری مانند شیرابه زباله‌های صنعتی، تولید کودهای فسفاته مصنوعی از منابع مهم منتشرکننده کادمیوم هستند. هرچند سال‌هاست این عنصر سنگین در بسیاری از محصولات زیبایی و آرایشی مانند صابون‌ها و لوسیون‌های شفاف و سفید‌کننده پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند ولی به‌دلیل مصرف پوستی و ورود کم آن به جریان خون، مشکل‌ساز و نگران‌کننده به نظر نرسیده است.
چه عوارضی دارد
از عوارض نامطلوب وجود آن در بدن می‌توان به اسهال، شکم درد و استفراغ شدید، شکستگی استخوان، عقیم شدن، آسیب به سیستم عصبی مرکزی، آسیب به سیستم ایمنی، ناهنجاری‌های روانی و آسیب احتمالی به DNA و سرطان اشاره کرد. حداکثر مجاز کادمیوم در آب آشامیدنی، بر مبنای متوسط مصرف روزانه آب آشامیدنی معادل با ۲/۵ لیتر، برای انسانی به وزن ۷۰کیلوگرم، mg/lit 005/0 است.
آلودگی فلزی از کجاست؟
در گزارش سازمان حقوق سلامت مصرف‌کنندگان در آمریکا آمده است: آنچه بیشترین از هر چیز توجیه‌کننده میزان بالای کادمیوم در شکلات‌های بررسی شده است؛ استفاده از کودهای شیمیایی و منایع آبی آلوده، استفاده از شکرهای نامرغوب و خوب تصفیه نشده، تغییر در میزان شیرین‌کننده‌های مجاز به‌منظور کاهش شیرینی و توجیه کم‌کالری و دیابتی بودن شکلات‌ها هستند. اگر به میزان کاکائوی مورد‌نیاز برای تولید محصولات دقت شود هرچه خلوص آن بالاتر باشد، میزان این عنصر سنگین نیز افزایش پیدا کرده که باید به منابع تامین‌کننده مواد اولیه مشکوک بود.
کادمیوم؛ شمشیر دولبه
کادمیوم به‌عنوان یکی از عناصر معدنی کاهش‌دهنده میزان قند خون، سال‌ها مورداستفاده و بررسی بوده که در نتیجه به‌دلیل ضررهای ناشی از آن بر سلامت دیگر ارگان‌های بدن از دایره مواد درمانی دیابت کنار گذاشته شد ولی هنوز هم نمی‌توان از شیطنت تولیدکنندگان محصولات دیابتیک و رژیمی در استفاده غیرمجاز از این عنصر غافل شد؛ دلیلی که فعلا به صورت فرضیه در حال بررسی است.
دردسرهای مصرف غیرمجاز سرب
سرب یکی از چهار فلزی است که طبق آخرین تحقیقات بیشترین عوارض را روی سلامت انسان‌های ساکن در شهرهای صنعتی دارد. اختلال بیوسنتز هموگلوبین و کم‌خونی، افزایش فشارخون، آسیب به کلیه، سقط جنین و نارسی نوزاد، اختلال سیستم عصبی، آسیب به مغز، ناباروری مردان، کاهش قدرت یادگیری و اختلالات رفتاری در کودکان از عوارض منفی افزایش غلظت سرب در بدن است. کارشناسان معتقدند ورود بیش از حد مجاز این عنصر به بدن از طریق هوا و آب‌های معدنی تاکنون عوارض سنگینی داشته که در صورت همراهی این عوامل با سرب خوراکی موجود در شکلات‌ها می‌تواند زمینه بروز مشکلات بیشتری را فراهم کند. در این گزارش به روشنی منبع سرب موجود شناسایی و معرفی نشده است.
چرا زنان باید بیشتر مراقب باشند؟
نیلوفر فرسیابی، کارشناس ارشد سلامت و صنایع غذایی معتقد است: کادمیوم عنصر سنگینی که در پروسه تولیدات گیاهی وارد چرخه مواد غذایی شده، برای گیاه سمی نیست و بدون نشان دادن آثار مسمومیت در گیاه تجمع یافته و می‌تواند وارد سفره غذایی انسان شود، به‌همین دلیل مسئولان بهداشت جهانی حد مجاز آن را در جیره غذایی انسان خیلی پایین، یعنی فقط یک میکروگرم در گرم تعیین کرده‌اند. تنباکو منبع مهم جذب کادمیوم است، در‌واقع دود سیگار بزرگ‌ترین منبع مهم جذب کادمیوم است و افراد سیگاری روزانه بیش از دو برابر افراد غیرسیگاری کادمیوم جذب می‌کنند. از طرف دیگر بدن زنان در مقایسه با مردان ذخیره آهن کمتری دارد و جذب کادمیوم در ذخایر پایین آهن، افزایش پیدا می‌کند، به‌همین دلیل این عنصر در بدن زنان بیشتر از مردان است. باید توجه داشت که وجود کادمیوم، در افزایش تولد کودکان با عقب‌ماندگی‌های ذهنی و ضریب هوشی پایین ثابت شده است. این عنصر سنگین بافت‌های قلب و رگ‌های خونی، کلیه‌ها، ریه‌ها و مغز را مورد هدف قرار می‌دهد و درنتیجه بیماری‌های قلب، فشارخون، آسیب کبدی و تضعیف سیستم ایمنی بدن را به‌دنبال دارد. همچنین به‌دلیل تاثیر آن بر متابولیسم کلسیم باعث تخریب استخوان می‌شود. واکنش افراد در مواجهه با فلزات سنگین متفاوت است ولی قطعا مجاورت طولانی‌مدت با این مواد اثرات سوء بهداشتی به همراه خواهند داشت.
مراقب این فلز هم باشید
وی ادامه می‌دهد: در رابطه با فلز مس نیز لازم است به این نکته اشاره کرد که بسیاری از مولتی ویتامین‌های مصرفی زنان حاوی دوزهای نسبتا بالای مس بوده و هورمون استروژن باعث جذب مس در بدن می‌شود، به‌همین دلیل زنان در مواجهه با فلز مس آسیب‌پذیرتر هستند و ثابت شده که مسمومیت با مس احتمال کاهش قدرت باروری فرد را به‌دنبال دارد. متاسفانه ایران نیز مانند بیشتر کشورهای در حال توسعه با مشکلات تولید شکلات‌های با‌کیفیت بالا در داخل کشور مواجه هستند، بنابراین این محصولات را تحت عناوین برندهای معتبر از کشورها و شرکت‌های بین‌المللی وارد می‌کنند که حاوی عناصر سنگین هستند. نتایج به‌دست آمده از تحقیقات نشان می‌دهد 85درصد میزان موجود سرب در زنان، از طریق لوازم آرایشی جذب می‌شود درحالی که فقط 7درصد از طریق آب، 5درصد از طریق غذا و 3درصد از طریق هوا وارد بدن می‌شود که همین میزان اندک را اگر به جمع کل ورودی بدن اضافه کنیم قطعا اثرات نامطلوب زیادی به بار خواهد آورد.
UNEP از چه محصولاتی نام برده است؟
از بین برندهای مطرح، پرفروش و گران‌قیمت شکلات که در بازار ایران هم مشتاقان زیادی دارد، می‌توان به برند معروف لینت اشاره کرد که به‌دلیل تنوع محصولات بالایی که دارد همیشه در صدر قرار گرفته است. بین فهرست منتشر شده انواع مختلف شکلات‌های شیری، سفید، تلخ دیده می‌شوند و نمی‌توان آنها را به موارد خاصی محدود کرد. خوشبختانه تعدادی از برندهای مطرح شده در بازار شکلات‌های ایران موجود نیست ولی تعدادی از آنها همیشه به‌عنوان انتخاب اول بوده‌اند.
شکلات تلخ ۶۰درصد Bissinger حاوی سرب
شکلات تخته‌ای صددرصد Ghiradelli حاوی کادمیوم و سرب
شکلات تلخ ۸۵، ۷۲ و ۵۰درصد Godiva
شکلات تلخ ۶۲ و ۸۲ Hershey’s حاوی کادمیوم. البته این برند محصولات کافی‌شاپی زیادی از‌جمله سیروپ و شکلات مایع نیز تولید می‌کند که در ایران پرمصرف‌تر و شناخته شده‌تر از شکلات‌هایش است.
شکلات تلخ ۷۴درصد Dagobaحاوی سرب و کادمیوم
شکلات تلخ ۵۷درصد
Lake Champlain Chocolates حاوی سرب و کادمیوم
شکلات تلخ ۸۵درصد Lindt & Sprüngli (USA) Inc. حاوی سرب و کادمیوم
شکلات تلخ Dove Silky Smooth از برند مارس حاوی کادمیوم
شکلات سبز و سیاه Mondelez حاوی کادمیوم
شکلات تلخ ۶۸درصد Moonstruck حاوی سرب
شکلات تلخ ۶۲درصد See’s Candies حاوی سرب
شکلات ۷۲درصد Kroger حاوی سرب و کادمیوم
شکلات ۷۰، ۷۲، ۷۳ و ۸۵درصد Trader Joe’s حاوی کادمیوم
شکلات تلخ ۷۰درصد Vosges حاوی سرب
شکلات تلخ ۵۶درصد.Whole Foods Market حاوی سرب
منبع: مجله ی سیب سبز