چند نفر با اونیفرم‌های استریل، سرتاپا سپید پوشیده، با ماسک و عینک و دستکش، دل قبری را باز می‌کنند؛ نوارهای زرد خطر به شعاع ده متری، دور قبر کشیده شده‌اند و سوگواران سیاهپوش آن سوی نوارها ایستاده‌اند و با بهت از تبی حرف می‌زنند که با مرگ به عرق می‌نشیند. این محتوای فیلمی است از مراسم تدفین یک قربانی تب کریمه کنگو در ایران.
دیدن همین فیلم در فضای مجازی حالا باعث شده است خیلی‌ها آنقدر نگران این بیماری شوند که دیگر جرات خرید گوشت قرمز را نداشته باشند، اما واقعیت این است که ترس از تب کریمه کنگو از خودش شیوع بیشتری دارد وگرچه این بیماری خطرناک است، اما اگر سطح آگاهی عمومی بالا باشد، کاملا قابل پیشگیری و کنترل است.
تب کریمه کنگو، یک بیماری ویروسی همراه با تبی خونریزی‌دهنده است، یعنی پس از ورود ویروس آن به بدن، بسته به این‌که از چه طریق منتقل شده باشد، بین یک روز تا حداکثر دو هفته، با علائمی ناگهانی ظاهر می‌شود و بیمار را با سردرد، چشم درد، درد عضلانی و مفصلی، ترس از نور، سرخی چشم‌ها، صورت، گلو و تب بالا غافلگیر می‌کند و سپس به خونریزی از بخش‌های مختلف بدن و گاهی مرگ ختم شود.
عامل تب کریمه کنگو ویروسی است که در بدن برخی کنه‌ها زندگی می‌کند و آن‌گونه که دکتر شاهین سپنتا، دامپزشک می‌گوید از آنجا که در پاییز و بهار و تابستان فعالیت کنه‌ها زیاد می‌شود، جمعیت ویروس هم افزایش پیدا می‌کند و شیوع بیماری بیشتر است.
به گفته این دامپزشک، تب کریمه کنگو بیماری مشترک میان انسان و حیوان است، بنابراین بیماری از بدن همه حیواناتی که بدنشان قابلیت میزبانی کنه‌های آلوده را داشته باشد، می‌تواند به انسان منتقل شود.
به گفته او، گزش کنه آلوده یا حتی له کردنش، بیماری را منتقل می‌کند و علاوه بر آن ویرس بر اثر تماس مستقیم با خون یا بافت‌های آلوده مثل دل و جگر یا ترشحات بیمار هم جابه‌جا می‌شود و به همین علت است که در بیمارستان‌ها به پرسنل هشدار می‌دهند در برخورد با این نوع بیماران از تدابیر ویژه برای جلوگیری از انتقال بیماری به پرسنل بیمارستان و مردم استفاده کنند.
تب روی خط آمار
معتبرترین منبع برای اطلاع‌رسانی درباره وضعیت تب کریمه کنگو وزارت بهداشت است که شیوع بیماری را از ابتدای امسال رصد کرده است. میان گزارش‌های مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت می‌شود حتی نقطه شروع بیماری را پیدا کرد. گزارش این سازمان ثابت می‌کند امسال نخستین بار ابتلا به بیماری، به یک بدبیاری نادر در سردخانه کشتارگاه زاهدان مربوط می‌شود که باعث مشکلی فنی شد و گوشت‌ها مرحله «پیش‌سرد» را نگذراندند؛ یعنی سرد نشدند و ویروس در آنها از بین نرفت و همین اتفاق باعث شد 19 کارگر کشتارگاه به بیماری مبتلا شوند که با تشخیص سریع، همگی درمان شدند.
در این مرکز گزارش‌های دیگری هم می‌شود از موارد بعدی ابتلا پیدا کرد که نشان می‌دهد از ابتدای امسال سرجمع 28 نفر در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، هرمزگان و اصفهان مبتلا شده‌اند که دو نفرشان فوت کرده‌اند که علت اصلی مرگ‌شان تشخیص دیرهنگام بوده است.
از نظر علمی انتظار مرگ با تب کریمه کنگو به چشم پزشکان معمولا 30 تا 60 درصد است، اما تا این زمان در ایران، نسبت کشته شده‌ها به جمعیت کلی 4/7 درصد بوده است. آمار فوتی‌ها در سال گذشته هم کمتر از میانگین جهانی بود: شش مورد مرگ و میر به‌ازای 62 نفر مبتلا یعنی کمتر از 10درصد.
البته آمار 28 نفری مبتلایان امسال مربوط به کسانی است که تشخیص تب کریمه کنگو در آنها قطعی شده است، اما گروهی دیگر از موارد بستری در بیمارستان‌ها هنوز مشکوک به تب کریمه کنگو هستند و ابتلای آنها به بیماری قطعی نشده است و در آمارهای رسمی نمی‌گنجند.
علاج واقعه، پیش‌از وقوع باید
آمار 28 نفری مبتلایان امسال و 62 نفری مبتلایان سال گذشته را که کنار جمعیت ایران می‌گذاریم، نتیجه این می‌شود که بیماری هنوز یک اپیدمی همه‌گیر نیست؛ اما متولیان بهداشت و درمان نسبت به هیچ بیماری این‌قدر خوشبین نیستند که به آمار کم آن اعتماد کنند و مطمئن بمانند در آینده چند برابر نخواهد شد. به همین دلیل است که به مردم پیشنهاد می‌کنند علاج واقعه پیش‌از وقوع کنند و در معرض خطر قرار نگیرند تا بیماری مجال شیوع پیدا نکند.
دکتر سپنتا، دامپزشک توضیح می‌دهد هنوز در بسیاری از شهرهای کشورمان از کشتارگاه‌های غیرصنعتی برای ذبح دام استفاده می‌شود و این مراکز از طریق واسطه‌ها و بدون رعایت اصول بهداشتی گوشت را به مردم می‌فروشند و بسیاری از مردم نمی‌دانند ذبح دام در کشتارگاه‌های غیرصنعتی غیربهداشتی، خطرناک و کاملا غیرقانونی است.
تفاوت کشتارگاه‌های صنعتی و غیرصنعتی این است که در انواع صنعتی، گوشت مرحله «پیش سرد» را می‌گذراند و اگر آلوده به ویروس باشد، ویروس در آن می‌میرد، چون نمی‌تواند در دمای صفر تا 4 درجه دوام بیاورد، اما در کشتارگاه‌های غیرصنعتی این مرحله وجود ندارد و علاوه بر آن کارکنان کشتارگاه‌های غیرصنعتی نیز از تجهیزات لازم برای جلوگیری از انتقال بیماری استفاده نمی‌کنند و احتمال آلوده شدنشان به ویروس بالاست.
این دامپزشک همچنین به مردم پیشنهاد می‌کند گوشت تازه را با دستکش پلاستیکی لمس کنند و پیش از خرد کردن دست‌کم 24 ساعت در دمای صفر تا 4 درجه نگه دارند تا ویروس در آن کشته شود. ویروس تب کریمه کنگو همچنین با پخت و پز هم از بین می‌رود. نکته دیگری که این دامپزشک احتمال می‌دهد برخی مردم از آن بی‌خبر باشند، خطر آلوده بودن شیرهای فله‌ای و غیراستاندارد به ویروس است و به همین دلیل از مردم می‌خواهد این نوع محصولات را نخرند و اگر ناچار شدند از این نوع محصولات استفاده کنند، دست‌کم آنها را بجوشانند.
دکتر محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، مردم را خاطر جمع می‌کند که داروی این بیماری در کشورمان وجود دارد و به شرط تشخیص سریع، اقدامات درمانی انجام می‌شود؛ همان‌طور که 19 کارگر کشتارگاه صنعتی زاهدان نجات پیدا کردند، اما به هر حال این بیماری در زمره بیماری‌های مهلک است و خطر مرگ در آن به طور متوسط 30 درصد است به همین دلیل است که گویا از مردم می‌خواهد بر سر سلامتشان، ریسک نکنند و گوشت را حتما از مراکز بهداشتی عرضه دام بخرند. او با زنده خریدن دام و ذبح خیابانی‌اش بشدت مخالف است و می‌گوید: قصاب‌ها و افرادی که مستقیم با دام سروکار دارند یا در کار ذبح دام هستند یا افرادی که دام را در منزل یا مجاورت منزل خود نگهداری می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هستند.
گویا، هشدار می‌دهد که هر نوع ذبح دام خارج از چرخه‌ای که وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی تعیین کرده، خطرناک است و احتمال انتقال بیماری را بالا می‌برد. ذبح دام خارج از چرخه تعریف شده وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی که گویا به آن اشاره می‌کند هم شامل دام‌هایی می‌شود که در کشتارگاه‌های غیرصنعتی ذبح می‌شوند و هم دام‌هایی را در برمی‌گیرد که به شکل قاچاق از مرزهای شرقی به کشور آورده می‌شوند و همیشه منشا انواع بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان بوده‌اند، چون گواهی بهداشتی ندارند و مراحل قرنطینه و پلاک‌کوبی را نگذرانده‌اند.