تجمع افراد برای اهدای خون در شب قدر، نه تنها موجب می‌شود که صف اهدای خون طولانی شود و سازمان انتقال خون نتواند خدمات مناسبی را به همه اهداکنندگان ارائه دهد، از منظر علمی نیز تجمع اهداکنندگان خون در یک شب، بخشی از مشتقات فرآورده‌های خونی را بی‌استفاده خواهد کرد.
مرتضی طباطبایی، مدیرکل انتقال خون استان تهران از همه مردم درخواست می‌کند که نذر اهدای خون در ماه رمضان را به شب‌های قدر موکول نکنند.
طباطبایی از منظر فنی و پزشکی هم به تبعات تجمع اهداکنندگان خون در روزهای خاص اشاره می‌کند و می‌گوید: مردم باید در جریان باشند که امروزه یک واحد خون به تنهایی مصرف نمی‌شود، بلکه به صورت سه تا چهار واحد مجزا مصرف می‌شود که هر کدام از این مشتقات خون برای گروه خاصی از بیماران قابل استفاده است.
به گفته طباطبایی، حداکثر طول عمر بخش پلاکت خون، سه روز است تا به مصرف بیماران نیازمند برسد و بیشتر از این زمان نمی‌توان پلاکت خون را نگهداری کرد. بنابراین در صورتی که در شب قدر، اهدای خون خیلی زیاد شود، همه پلاکت‌های خونی در آن شب فقط تا سه روز آینده قابل استفاده خواهد بود، در حالی که در روزهای دیگر هم بسیاری از نیازمندان به این پلاکت‌های خونی نیاز دارند. بنابراین نیاز داریم که اهدای خون فقط به شب‌های قدر محدود نشود.
بیماران مبتلا به سرطان، بیمارانی که تحت مداوا با شیمی درمانی هستند یا بیمارانی که به دلیل مصرف دارو یا برخی بیماری‌های دیگر از کمبود پلاکت خون رنج می‌برند، بیشترین گروه از بیمارانی هستند که به گفته طباطبایی، نیازمند اهدای پلاکت خون هستند، اما اگر میزان اهدای خون در شب‌های قدر خیلی زیاد باشد، ولی در مقابل، میزان اهدای خون در شب‌های دیگر ماه رمضان کاهش داشته باشد، این موضوع به ضرر بیمارانی تمام خواهد شد که نیاز شدید به پلاکت خون دارند.
«مشارکت آگاهانه» کلید اهدای خون اصولی
شکی نیست فردی که بخش مهمی از وجود خود را در مسیر درمان بیماران وقف می‌کند، با نیت خیر این کار را انجام می‌دهد، اما نیاز است که اهدای خون این افراد خیر به شکل «مشارکت آگاهانه» سازماندهی شود.
دکتر نیما هامون، رئیس مرکز نوآوری سازمان انتقال خون کشور نیز به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: مشارکت آگاهانه در بحث اهدای خون، اهمیتی کمتر از اهدای خون ندارد. باید اهداکنندگان خون با مشارکت آگاهانه در ماه رمضان در مسیری پیش بروند که در کل ایام ماه رمضان، اهدای خون داشته باشیم تا بیماران به طور مستمر از فرآورده‌های خونی بهره ببرند، نه این‌که فقط در چند شب خاص، مردم به اهدای خون اقدام کنند.
جدای از ماه رمضان، هامون تاکید دارد که بحث «مشارکت آگاهانه» برای اهدای خون باید در همه ماه‌های سال نیز مورد توجه قرار بگیرد، زیرا مثلا فرآورده‌های سلولی مشتق شده از واحدهای خون اهداشده نیز فقط به مدت یک ماه تا 35 روز قابلیت مصرف دارد، بنابراین نیاز است که در طول ایام سال، اهدای خون توزیع شود تا بیمارانی که دچار حادثه شده‌اند، بیماران مبتلا به سرطان و بیمارانی که باید جراحی انجام دهند بتوانند از این فرآورده‌های سلولی بهره ببرند.
نکته دیگری که این مقام مسئول بر آن تاکید دارد، بحث محدودیت اهدای خون برای افرادی است که تازه به این کار پسندیده اقدام کرده‌اند.
به گفته هامون، اگر شرایط به شکلی پیش برود که افراد زیادی در یک روز خاص برای اهدای خون مراجعه کنند، همه این افراد تا سه ماه آینده نمی‌توانند اهدای خون داشته باشند، بنابراین اگر در روزها و ماه‌های آینده به اهدای خون نیاز داشته باشیم، دیگر نمی‌توانیم از حمایت این افراد بهره مند شویم و دقیقا به همین دلیل است که تاکید داریم مردم در ماه رمضان و در ماه‌های دیگر سال برای کمک به بیماران نیازمند اهدای خون داشته باشند ؛ بنابراین مردم اهدای خون را فقط به ایام خاص و مناسبت‌های ویژه محدود نکنند.
اهدای خون، منافاتی با روزه‌داری ندارد
میانگین اهدای خون مستمر در کشور، حدود 52 درصد اعلام شده است و افرادی که هر ساله حداقل دو بار اهدای خون دارند، در گروه اهداکنندگان مستمر خون قرار می‌گیرند.
از سوی دیگر، علی‌اکبر پورفتح الله، مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران هم یادآوری می‌کند که در ایران شاخص اهدای خون 27 نفر به ازای هزار نفر است که در این خصوص کشورما همپای کشورهای پیشرفته است.
همچنین به قول این مقام مسئول، امنیت و سلامت خون در کشور ما نیز برابر اتحادیه اروپا و حتی از کشور آمریکا بالاتر است.
بنابراین کشور ما در حوزه اهدای خون، چه از منظر کمی و چه از منظر کیفی، در سطحی بسیار مطلوب قرار دارد که قطعا این دستاورد با مشارکت همه افرادی حاصل شده است که بدون هیچ گونه چشمداشتی، خونشان را به نیازمندان اهدا کرده‌اند.
فقط در این بین، نیاز داریم که هم مشارکت مردم در حوزه اهدای خون آگاهانه باشد و هم با تصورات رایج و غلطی که در این زمینه شکل گرفته است، مقابله کنیم. مثلا یکی از این تصورات غلط، ادعای عوارض اهدای خون در بین روزه داران است، در حالی که از منظر علمی، این ادعا اصلا درست نیست.
دکتر بشیر حاجی بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون ایران هم با اشاره به این نکته که ترس برخی مردم از اهدای خون در ماه مبارک رمضان، مبنای علمی ندارد، یادآوری می‌کند: بهتر است از یک اهدا کننده خون بپرسید که پس از اهدای خون در ماه مبارک رمضان، چه حس و حالی دارد. اهدای خون در این ماه عزیز نه تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه باعث ایجاد نشاط معنوی و جسمی در اهداکنندگان خون نیز می‌شود.
همراه داشتن کارت ملی، داشتن 18 سال تمام و وزن بالای 50 کیلو، مهم‌ترین شروط اهدای خون در ماه رمضان است. اگر فردی از همه این ویژگی‌ها برخوردار باشد، می‌تواند با اهدای خون در ماه مبارک رمضان، ثواب روزه‌داری‌اش را چند برابر کند.