افسردگی در بین نوجوانان بیشتر از آنچه قبلا فکر می‌کردند، رایج است. نوجوانی که به نظر گوشه‌گیر و تنها می‌رسد، در بیشتر موارد درگیر یک دوره حل مسئله است، درحالی‌که برای برخی دیگر یک مشکل جدی‌تر بوده که حتی در مواردی می‌تواند منجر به خودکشی شود. نوجوانان افسرده، احساس غمگینی می‌کنند و ممکن است این حالت را به‌عنوان احساس بی‌کسی استنباط کنند.
باید دانست که انکار افسردگی در کودکان و نوجوانان فقط خودفریبی و نادیده‌گرفتن حقیقت است. کودک و نوجوان افسرده احتیاج به کمک و همدردی دارد ولی فقط همدردی کافی نیست. افسردگی در کودکی و دوران بلوغ، حقیقت غمناک مسلمی است و شایع‌ترین و جدی‌ترین، مسئله در بین دانش‌آموزان بوده که راه‌های درمان زیادی هم دارد اما اگر توجه و پشتیبانی نشوند و درمان لازم را دریافت نکنند، ممکن است در بزرگی، افرادی سرخورده و تیره‌روز شوند. نوجوانی که مبتلا به بیماری افسردگی است، اگر کمکی که به آن نیاز دارد، دریافت نکند، ممکن است اقدام به خودکشی کند. به‌طور عادی، نوجوانان وقتی غمگین باشند درباره غمشان شکایت یا صحبت کرده و سعی می‌کنند برای رفع آن کاری کنند. به‌طور کلی افراد در نوجوانی از والدینشان دور می‌شوند و بیشتر با همسالان خود تماس و ارتباط برقرار می‌کنند. این موارد بیشتر در خانواده‌هایی اتفاق می‌افتد که مورد مشابهی در بین اعضای خانواده از افسردگی وجود داشته است.
علائم رایج افسردگی در کودکان و نوجوانان: البته قبل از بیان این علائم باید متذکر شویم که حداقل پنج مورد از این علائم در بخش زیادی از روز و تقریبا هر روز به مدت حداقل دو هفته باید روی دهد تا بتوان نشانه‌های افسردگی را جدی گرفت: تغییر در اشتها و عادت‌های غذایی که معمولا درپی آن تغییرات قابل‌توجه در وزن (افزایش یا کاهش) را دربر می‌گیرد و برنامه خواب (خوردن و خوابیدن بسیار زیاد یا بسیار کم)، احساس بی‌ارزشی و گناه، نداشتن انگیزه و اشتیاق برای زندگی روزمره، استفاده از موادمخدر، الکل، فکرکردن به خودکشی یا بیان آن. ممکن است اشکالات رفتاری دیگری در کودک یا نوجوان افسرده وجود داشته باشد که روحیه غم‌زده را از دید ما مخفی کند؛ مانند سخت‌کنارآمدن با هر چیز و هر کس، نافرمان‌بودن و حتی اخلالگری. باید گفت که هر کودک یا نوجوان مشکل‌ساز یا اخلالگر افسرده نیست اما تعداد قابل‌توجهی از آنان دچار افسردگی هستند. گاهی افسردگی با نگرانی همراه است و به‌صورت دردهای مختلف و به‌ویژه درد معده و سردرد که از نظر پزشکی قابل توجیه نیستند، بروز می‌کند که در این حالت ممکن است والدین شدیدا نگران شوند و تمام توجه آنان به پیداکردن علت جسمی معطوف شود. همچنین این نکته را باید خاطرنشان کرد که دلایل فراوانی برای بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان وجود دارند که معمول‌‌ترین این دلایل عبارتند از یک اتفاق ناگوار مهم در زندگی همچون مرگ یکی از اعضای خانواده یا دوست نزدیک، جدایی والدین، برهم‌خوردن رابطه با دوستی از جنس مخالف، انتقال به مدرسه یا محله جدید، بی‌توجهی به نیازهای عاطفی/ فیزیکی، جداشدن از یک پشتیبان مهم در زندگی، بدرفتاری دیگران و پایمال‌شدن عزت‌نفس. فشار روانی، به‌ویژه هنگامی است که نوجوان حمایت عاطفی اندکی ازسوی والدین، دیگر اعضای خانواده یا دوستان دریافت می‌کند. اغلب والدین و مربیان وقتی خبر افسردگی کودک یا نوجوانی را می‌شنوند، اظهار ناباوری می‌کنند و این سن را برای افسردگی زود می‌دانند.
روش‌های درمانی
افزون‌بر دارو، درمان‌های اضطراب شامل درمان‌های شناختی- رفتاری، انواع دیگر گفتاردرمانی و استراحت و تمدد اعصاب و بیوفیدبک برای کنترل تنش‌های ماهیچه‌ای هستند. گفتاردرمانی می‌تواند کارآمدترین درمان برای نوجوانان باشد چون در این نوع درمان، آنها به بحث درباره احساساتشان با کارشناس بهداشت روانی می‌پردازند. بسیاری از نوجوانان، صحبت درمورد تنش و اضطرابی را که با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند بسیار سودمند می‌یابند. در نوع خاصی از گفتاردرمانی که درمان شناختی- رفتاری نامیده می‌شود، نوجوانان برخی ترس‌های خود را فراموش می‌کنند. این روش‌های درمانی، راه‌های جدیدی را به افراد می‌آموزند تا بر ترس و اضطراب خود چیره شوند و با احساساتشان درست برخورد کنند
خانواده درمانی: والدین درمانی بهترین راه برای خارج‌کردن کودک از شرایط استرس‌زاست. روابط بین‌فردی سالم در خانواده می‌تواند در تشخیص به‌موقع علائم افسردگی در نوجوانان مفید باشد. از این راه تا حد زیادی می‌توان به مشکلات روحی و روانی کودک پی برد تا بتوانیم رفتار مناسبی در مقابل آنها داشته باشیم. اگر او را دچار افسردگی یافتیم باید ببینیم چه چیزهایی می‌تواند باعث افسردگی شده باشد. شاید لازم است بعضی از رفتار خود را صحیح کنیم. متخصص خانواده درمانی نه‌تنها نوجوان افسرده، بلکه تمام خانواده را زیر نظر می‌گیرد. همان‌طور که قبلا گفتیم، توجه به خانواده به این دلیل نیست که علت گرفتاری نوجوان، خانواده اوست بلکه به این دلیل است که درحقیقت خانواده، محیطی گروهی است و هیچ فردی از دیگر افراد جدا نیست. کودکان افسرده اغلب به خانواده‌هایی تعلق دارند که میزان بالایی از مصیبت در آنها وجود دارد و معمولا در برقراری روابط اجتماعی مشکلاتی دارند.
مشاوره‌درمانی: مربی یا فرد دلسوز و آگاهی که نوجوان بتواند به‌راحتی با او درددل کند، مورد مناسبی است برای اینکه او احساسات سرکوب‌شده خود را تخلیه کند.
روان‌درمانی: روان‌درمانی، شیوه‌ای درمانی است که به‌وسیله روان‌پزشکان و روان‌شناسان برای کمک به مشکلات مختلف روان‌شناختی در افراد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیوه مستلزم آن است که فرد، درمورد مشکلاتی که با آنها مواجه است، به شکل رودررو با درمانگر یا در یک گروه کوچک با یک یا دو روان‌درمانگر روان‌درمانی گروهی صحبت می‌کنند.
ورزش‌درمانی: اگر کودکان یا نوجوانان، مرتبا ورزش کنند و وضعیت جسمی خود را در حالت طبیعی و خوب نگه دارند، نسبت به زمانی که از نظر جسمی وضعیت خوبی نداشته‌اند، کمتر مضطرب و افسرده خواهند بود.
نیلوفر سعادتی-مشاور کودک و نوجوان