کدام زنان باید آمپول روگام تزریق کنند؟

از چه حرف می‌زنیم؟

انسان‌ها از نظر گروه خونی در چهار گروهA ، B، AB وO  قرار می‌گیرند. بعد از کشف گروه‌های خونی، پروتئینی در گلبول قرمز برخی افراد کشف شد که اسم آن را «RH» گذاشتند.  تقریبا 85‌ درصد افراد این پروتئین را در خون خود دارند که به آنها RH مثبت می‌گویند. کسانی که این پروتئین را در خون خود ندارند‌  RH  منفی نامیده می‌شوند.  این همان عاملی است که ‌گروه خونی مثبت و منفی را تعیین می‌کند، مثلا می‌گویند فرد دارای گروه خونی AB مثبت است.  یکی از آزمایشاتی که اوایل بارداری برای یک خانم باردار درخواست می‌شود، آزمایش گروه خون و RH است.  اگر‌ زن و شوهر هر دو دارای گروه خونی منفی باشند، جنین آنها هم RH منفی خواهد شد و هیچ مشکلی برای مادر و جنین پیش نخواهد آمد.  اما اگر مادر دارای گروه‌ خون‌ RH منفی‌ و پدر RH مثبت‌ باشد احتمال اینکه جنین‌ گروه‌ خونی‌ Rh مثبت‌ داشته باشد، وجود دارد. در این صورت مشکلاتی پیش می‌آید که در ادامه مطلب برای‌تان توضیح می‌دهیم.

چراباید موضوعRH را جدی بگیریم؟

دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان می‌گوید: طی بارداری خون مادر و جنین کاملا از هم جداست و مواد غذایی و اکسیژن از طریق جفت مبادله می‌شوند. به این ترتیب احتمال مخلوط شدن خون مادر و جنین بسیار کم است اما بر اثر شرایطی ممکن است خون جنین به خون مادر وارد شود. یکی از مواردی که امکان ورود خون جنین به مادر وجود دارد هنگام زایمان و خروج جفت است. از آنجا که طی‌ زایمان‌ نوزاد، مقدار اندکی‌ از خون‌ نوزاد از طریق‌ جفت‌ وارد جریان‌ خون‌ مادر می‌شود، اگر نوزاد RH مثبت و مادر  RH منفی باشد، بدن‌ مادر نسبت به خون Rh مثبت جنین واکنش نشان می‌دهد. به این معنا که چون بدن مادر RH ندارد و از لحاظ این عامل منفی است، بدنش آن را به ‌عنوان عامل خارجی شناسایی کرده و شروع‌ به‌ تولید پادتن‌هایی‌ ضد Rh مثبت‌ خون جنین می‌کند.

پادتن‌ها چه خطری دارند؟

دانستن این نکته هم مهم است که پادتن‌هایی که در برابر RH به وجود می‌آیند پس‌ از زایمان‌ تولید می‌شوند. بنابراین‌ در زایمان فرزند اول‌ معمولا مشکلی به وجود نمی‌آید. مشکل از آنجا آغاز می‌شود که چون این پادتن‌ها در بدن مادر باقی می‌ماند، در بارداری‌های بعدی پادتن‌های موجود در خون‌ مادر با عبور از جفت‌ گلبول‌های قرمز جنین‌ را تخریب‌ می‌کنند و باعث کم‌خونی نوزاد می‌شود. کم‌خونی جنین از این لحاظ بسیار مهم است که گاهی اوقات کم‌خونی ناشی از این‌ پدیده‌ آن‌قدر شدید است که‌ ممکن است باعث‌ مرگ‌ جنین‌ شود. حتی اگر جنین‌ زنده‌ بماند، این پادتن‌ها می‌توانند طی روند زایمان‌ به‌ بدن‌ نوزاد انتقال‌ یافته‌ و باعث‌ ایجاد یرقان‌ (زردی) ‌در نوزاد شود.

درمان این مشکل چیست؟

برای جلوگیری از این مشکلات، خانم‌های باردار با گروه خونی منفی، آمپولی به‌نام تجاری روگام باید تزریق کنند. عملکرد این آمپول به‌طوری است که از حساس شدن خون مادر علیه خون جنین جلوگیری می‌کند. باید این را هم بگوییم که زمان تزریق این آمپول زمانی است که بدن مادر هنوز نسبت به RH حساس نشده و شروع به ساختن پادتن نکرده است. برای تشخیص اینکه بدن مادر نسبت به RH حساس شده یا نه هم از آزمایش کومبس‌ استفاده می‌کنند که نشان می‌دهد آیا مادر باردار نسبت به فاکتور RH حساس شده یا نه‌؟ یا به بیانی دیگر بدن مادر پادتن ضدRH  تولید می‌کند یا خیر؟ حدود هفته 28 تا 32 بارداری آمپول روگام تزریق می‌شود و حتما باید تا 72 ساعت پس از زایمان هم تزریق انجام شود. اگر خانم‌ها این آمپول را تزریق نکنند، درمان بسیار سخت و تخصصی تزریق خون به جنین داخل شکم را باید انجام دهند.

اگر تزریق نکنیم چه می‌شود؟

دکتر نیرومنش می‌گوید: میزان عوارضی که براثر عدم تزریق آمپول روگام برای جنین ایجاد می‌شود، براساس میزان آنتی‌بادی تعیین می‌شود که وارد بدن جنین می‌شود. اگر این میزان بالا باشد کم‌خونی شدید برای جنین رخ می‌دهد که جنین دچار عارضه‌های متعددی مثل نارسایی قلبی، نارسایی کبد، ورم شدید کلیه قسمت‌های بدن، آسیت (تجمع مایع در شکم) می‌شود و حتی همان‌طور که قبلا گفته شد امکان مرگ داخل رحمی نیز وجود دارد. البته این را هم بگوییم که حتی اگر آمپول روگام را تزریق نکرده باشید و جنین دچار کم‌خونی شده باشد باز هم با تزریق خون به جنین می‌توانید عوارض را تا حد زیادی جبران کنید. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب در ۹۰ درصد موارد می‌تواند از عوارض جلوگیری کرده و باعث می‌شود نوزاد سالم به دنیا بیاید.

آمپول روگامبرای چه کسانی است؟

استفاده از آمپول روگام برای همه خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود و فقط برای خانم‌های بارداری کاربرد دارد که گروه خونی‌آنها منفی و گروه خونی همسر‌شان مثبت باشد و گروه خونی جنین نیز مثبت تشخیص داده شود. معمولا همین که بدانند گروه خونی مادر منفی و گروه خونی پدر مثبت است، آمپول روگام را به مادر تزریق می‌کنند. این آمپول به‌صورت عضلانی در بازو تزریق می‌شود. ‌این خانم‌ها اگر به هر دلیلی مانند ضربه به شکم دچار لکه‌بینی و خون‌ریزی شوند یا تست تشخیصی خاصی مثل  نمونه‌برداری از مایع آمنیوتیکی یا بیوپسی جفت انجام دهند باید حتما آمپول روگام تزریق کنند.

آیا این درمان عوارضی  هم دارد؟

این درمان عوارض خاصی ندارد و زمانی می‌تواند عوارض زیادی به‌دنبال داشته باشد که تزریق نشود. پس اگر پزشک‌تان پس از بررسی‌های لازم این آمپول را تجویز کرده حتما نسبت به تزریق آن اقدام کنید. البته این آمپول نشانه‌هایی از قبیل ناراحتی‌ در محل‌ تزریق‌، تب‌، درد عضلانی‌ و خواب‌آلودگی‌ ایجاد می‌کند که چندان قابل اعتنا نیست.

منبع: سیب سبز

مطلب مرتبط