در مورد نوروپاتی دیابتی بیشتر بدانید

 نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی) یا نوروپاتی محیطی به معنی اختلال در کارکرد اعصاب محیطی بدن است. انتقال دوطرفه پیام‏های عصبی بین مغز یا نخاع و اندام‏های مختلف بدن از راه اعصاب محیطی صورت می‏گیرد.

اعصاب، ساختمان‏های بلند و باریکی هستند که حاوی صدها تا هزاران رشته نازک بوده، همه قسمت‏های بدن را به مغز مرتبط می‏سازند. این اعصاب پیام‏های حسی را از اندام‏ها به طرف مغز می‏برند و پیام‏های حرکتی را از مغز به اندام‏های گوناگون می‏رسانند. در نوروپاتی کارکرد این اعصاب دچار اشکال می‏شود. علامت‏های نورپاتی بیشتر شامل کاهش حس و گاهی اوقات درد در دست‏ها و پاها و ساق‏ پا است.

آسیب عصبی ناشی از دیابت، می‏تواند سبب مشکلاتی در دستگاه گوارش، قلب و کارکرد جنسی شود و موجب سوء هاضمه، اسهال یا یبوست، عفونت مثانه، کاهش قدرت جنسی و تعرق بیش از حد گردد.

در بعضی افراد ممکن است ضعف و تحلیل عضلات نیز مشاهده شود.

نوروپاتی چه زمانی در افراد مبتلا به دیابت رخ می‏دهد؟

افراد مبتلا به دیابت ممکن است در هر زمانی به نوروپاتی دچار شوند اما علامت‏های آشکار نوروپاتی معمولاً در طول ۱۰ سال پس از تشخیص دیابت، پدید می‏ آیند.

مطابق آمارهای موجود می‏توان گفت:

• حدود ۶۰ درصد مبتلایان به دیابت به نوروپاتی مبتلا هستند اما علامتی ندارند.

• تقریباً در ۳۰ تا ۴۰ درصد بیماران دیابتی علامت‏های نوروپاتی پدیدار می‏شوند.

نوروپاتی دیابتی به طور معمول در افراد سیگاری، بالای ۴۰ سال و کسانی که در کنترل قندخون دچار مشکل بوده ‏اند، رخ می‏دهد.

علل ایجاد نوروپاتی دیابتی چیست؟

عوامل مختلفی در ایجاد نوروپاتی دیابتی مؤثرند که می‏توان از قندخون و قشارخون بالا در افراد دیابتی نام برد. فشار خون بالا ممکن است باعث از بین رفتن رگ‏های خونی که اکسیژن و مواد غذایی را به اعصاب حمل می‏کنند،شود. فشارخون بالا سبب تخریب اعصاب نیز می‏گردد. همچنین قندخون بالا روی بعضی فعالیت‏های شیمیایی اعصاب اثر می‏گذارد.

علامت‏های نوروپاتی دیابتی چیست؟

علامت‏های نوروپاتی دیابتی گوناگون است. بی‏حسی و کرختی در پاها، اغلب نخستین علامت می‏باشد. گاهی افراد هیچ‏گونه علامتی ندارند در حالی که بعضی دیگر به علت علامت‏های نوروپاتی به شدت ناتوان می‏شوند. نوروپاتی ممکن است در عده ‏ای موجب پیدایش درد و در گروهی دیگر سبب بی‏دردی (حس نکردن درد) گردد.

علامت‏های نوروپاتی در ابتدا اغلب خفیف هستند و تا مدت‏ها فرد متوجه این عارضه نمی‏شود.

آیا نوروپاتی انواع مختلف دارد؟

علامت‏های نوروپاتی با توجه به نوع اعصابی که درگیر می‏شوند متفاوت است. ممکن است اعصاب متعددی درگیر شوند و یا فقط یک یا چند عصب دچار اختلال گردند.

نوروپاتی منتشر حسی- حرکتی

این نوع نوروپاتی شایعترین نوع بیماری است که سبب تخریب اعصاب محیطی در پاها، ساق پا و دست‏ها می‏شود و علامت‏ها آن عبارتند از:

• بی‏حسی و کرختی یا عدم احساس درد و حرارت

• درد شدید و گرفتگی در اندام‏ها

• حساسیت بیش از حد به لمس

• از بین رفتن تعادل بدن

لازم به ذکر است که این علامت‏ها معمولاً بارزتر هستند. در این نوع بیماری به علت از دست رفتن حس اندام‏ها ممکن است فرد دچار آسیب‏ها جدی گردد ولی متوجه آنها نشود.

نوروپاتی کانونی

 این نوع نوروپاتی معمولاً بصورت ناگهانی بروز می‏کند و روی اعصاب خاصی اثر می‏گذارد که علامت‏های زیر را ممکن است پدید آورد:

۱. درد رانها

۲. درد شدید در ناحیه لگن

۳. درد  قفسه سینه، معده یا پهلوها

۴. ناتوانی در دیدن اشیاء

۵. دوبینی

۶. بی‏حسی یک طرفه صورت

۷. مشکلات شنوایی

نوروپاتی خودکار یا اتونوم

این نوع بیماری، اعصابی را که قلب و اندام‏های درونی را عصب‏ دهی می‏کنند دچار اختلال می‏کند و علامت‏های آن عبارتند از:

• اشکال در کارکرد مثانه (عدم تخلیه کامل مثانه و تکرر ادرار و…)

• کاهش توان جنسی

• تخلیه کند معده

• مشکلات گوارشی مانند احساس پری معده، از دست دادن اشت‏ها و…

• اختلال در بلع غذا

• اسهال یا یبوست

• کاهش وزن

• افت شدید فشار خون زمانی که فرد از حالت نشسته به وضعیت ایستاده بر می‏گردد.(کاهش فشار خون وضعیتی)

• تعریق

نوروپاتی چگونه تشخیص داده می‏شود؟

تشخیص نوروپاتی بر پایه علامت‏ها و معاینات بالینی است که توسط پزشک انجام می‏گیرد. البته روش‏های تشخیصی دیگری مانند نوار عصب نیز وجود دارد.

نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می‏شود؟

هدف از درمان دیابت، رهایی از مشکلات ایجاد شده و همچنین پیشگیری از تخریب بیشتر اعصاب است. نخستین گام، کنترل قندخون است زیرا کنترل خوب قندخون از پیدایش مشکلات جدید و بدتر شدن عوارض قلبی پیشگیری می‏کند. برای کاهش یا دفع مشکلات مختلفی که افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی دارند، روش‏های گوناگونی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‏شود.

رهایی از درد اندام‏ها

درمان درد ناشی از نوروپاتی، پشتکار و مداومت می‏خواهد. مهمترین مسأله پیگیری منظم درمان است حتی در مواقعی که درد فراموش شده باشد. پیشگیری از درد بسیار آسانتر از آن است که منتظر شویم.

تا درد را می‏توان به روش‏های زیر کنترل کرد:

• بهبود در نحوه کنترل دیابت: در مواردی که قرص‏ها نمی‏توانند قندخون را به خوبی کنترل کنند، ممکن است تزریق انسولین یکی از راه‏های درمان باشد.

• مسکن‏ های ساده مانند استامینوفن به طور منظم استفاده شوند.

• مسکن‏های قوی شب‏ها مورد استفاده قرار گیرند.

• برخی از قرص‏هایی که برای درمان نوروپاتی ناشی از دیابت به کار می‏روند. این داروها همچنین دارای اثر مضاعف در بهبود کیفیت خواب هستند.

• استفاده از پمادهای مسکن موضعی بر روی پاها گاهی کمک کننده است.

• یک محرک الکتریکی عصب نیز ممکن است کمک کننده باشد.

روش‏های درمانی دیگر مانند بلوک عصب (که در درمانگاه درد انجام می‏شود) یا مصرف ویتامین‏ها، ممکن است به صورت آزمایشی به کار برده شوند ولی اغلب چندان کمک‏ کننده نیستند. روغن گل پامچال نیز ممکن است اثر محافظت کننده اندکی بر نوروپاتی داشته باشد ولی درد را تسکین نمی‏دهد.

اگر شما استفاده از یک درمان مکمل را انتخاب می‏کنید، به خاطر داشته باشید که باید در کنار سایر درمان‏ها بکار برده شود نه به عنوان درمان جایگزینی برای درمان‏هایی که پزشک به شما توصیه کرده است.

مشکلات گوارشی

جهت بهبود علامت‏های گوارشی مختلف. پزشک درمان‏های گوناگونی ممکن است پیشنهاد نماید. به طور مثال به افرادی که دچار کندی هضم غذا هستند پیشنهاد می‏شود که تعداد وعده‏ های غذایی را افزایش دهند و میزان غذای مصرفی در هر وعده را کم کنند، همچنین از مصرف غذاهای پرچربی و پرفیبر اجتباب نمایند.

سرگیجه و ضعف

 ایستادن و نشستن آهسته می‏تواند از سرگیجه جلوگیری کند. همچنین  برای بهبود ضعف اندام‏ها بهتر است از فیزیوتراپی استفاده نمود.

مشکلات مثانه

به دلیل استعداد ابتلا به عفونت ادراری در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی، لازم است مبتلایان به دیابت آب و مایعات بیشتر بنوشید و اگر دچار تکرر ادرار هستند، سعی کنند به فواصل منظم مثلاً هر ۳ ساعت یک‏بار ادرار کنند تا به یک الگوی صحیح دفع ادرار دست یابند.

دلیل اهمیت مراقبت از پاها در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی چیست؟

لازم است افراد دیابتی مراقبت‏های ویژه‏ای از پاهای خود انجام دهند. مشکلات عروقی و عصبی در دیابت می‏تواند سبب ایجاد زخم پا شود. مهم‏ترین عامل در پیشگیری از مشکلات پا، کنترل صحیح قندخون و رعایت نکات بهداشتی در مراقبت از پاها است که به گوشه‏ ای از آنها اشاره می‏شود:

• پاهای خود را مرتب بشویید و خشک نمایید.

• کفش‏های مناسب و اندازه بپوشید.

• درجه حرارت آب را پیش از قرار دادن پاها در آب بررسی کنید.

• ناخن‏ها را به صورت عرضی کوتاه نمایید.

• سیگار نکشید.

در پایان لازم است یادآوری نماییم که گرچه نوروپاتی در بیماران دیابتی یک مشکل شایع است، اغلب بیماران نسبت به آن آگاه نیستند. مسأله مهمی که باید به خاطر سپرد این است که در افرادی که از کاهش حس پاهای خود اطلاعی ندارند، باید مراقبت کافی از پاها به عمل آورد. این مسأله علت اهمیت معاینات دوره‏ ای توسط پزشک رانشان می‏دهد.

کنترل خوب دیابت پیشرفته آسیب عصبی را کاهش می‏دهد.

با کمک متخصصین و درمانگاه های دیابت، می‏توان علامت‏های بیماری را تسکین داد، از پیشرفت آنها جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

خواب رفتگی و سوزش کف پا؛ علل، عوارض و درمان!

منبع: سیمرغ