چرا نباید هر شیرخشکی بخرید؟
دکتر کوشانفر درباره انتخاب بهترین شیرخشک می‌گوید: همه مادرانی که آموزش‌های لازم برای مادر شدن را دریافت کرده باشند، می‌دانند که شیر مادر از همه غذاهای دیگر برای کودک بهتر و مفیدتر است و به هیچ عنوان نباید کودک را از این تغذیه ضروری، محروم کرد. اما گاهی اوقات در موارد استثنایی (مثل بیماری، عدم توانایی مادر برای تغذیه نوزاد، جدا بودن مادر و فرزند به دلایل مختلف و…) مجبور می‌شوید برای فرزندتان تغذیه با شیرخشک را درنظر بگیرید. برای این کار حتما باید با پزشک مشورت کنید و براساس شرایط ویژه فرزندتان، سن و نیازهای او شیرخشک مناسب او را انتخاب کنید. نمی‌توان بدون درنظر گرفتن شرایط فرزندتان به داروخانه بروید و هرچه که متصدی داروخانه پیشنهاد کرد برای فرزندتان بخرید چراکه اساسا شیرخشک‌ها براساس نیازهای متفاوت تولید می‌شوند.
شیرخشک‌ها حاوی چه موادی هستند؟
دکتر کوشانفر در این باره توضیح می‌دهد: تمام کارخانه‌های تولیدکننده شیرخشک محصولات خود را به شکلی تولید و ارائه می‌کنند که حتما تمام مواد مورد نیاز کودک را داشته باشد و نیازی به مکمل‌های دیگر نباشد؛ موادی مثل پروتئین‌های قابل جذب، مواد قندی ازجمله گلوکز و ساکاروز (برای کودکان لازم و مفید است و طعم خوبی هم به شیرخشک می‌دهد)، اغلب ویتامین‌های موردنیاز کودکان (جز ویتامین‌های A و D که نمی‌توان به صورت محلول از آنها استفاده کرد و به میزان کمتر از نیاز کودک در شیرخشک وجود دارد که مادر باید به‌طور جداگانه قطره ویتامین D هم برای کودک استفاده کند) و… به این ترتیب تمام شیرخشک‌ها مواد مورد نیاز بدن کودکان را دارد.
شیرخشک معمولی به چه کسانی توصیه می شود؟
دکتر ناصح انواع شیرخشک‌ها را برای مخاطبان مجله «سیب سبز» این‌طور توضیح می‌دهد: شیرخشک‌های موجود در بازار چند مدل است. شیرخشک‌های معمولی که اصطلاحا رگولار نامیده می‌شوند برای شیرخوارانی مناسب است که سالم هستند و شرایط تولد و زایمان طبیعی و سالم داشته‌اند. به‌طور معمول پایه تمام این شیرها از پودر شیرگاو است که البته برخی المان‌های تقویتی و مکمل مثل زینک، ویتامین‌ها، آهن، منیزیم و… هم در آنها وجود دارد. این شیرخشک‌ها برحسب غلظت و میزان کالری آن به دسته‌بندی و شماره تقسیم می‌شوند؛ 1 و 2 و 3. تا 6ماهگی باید از شیر شماره 1، 6 تا 12ماهگی از شیر شماره 2 و بعد از 12ماه از شیر شماره 3 استفاده شود. این درجه‌بندی براساس مواد موجود در آن و نیازهای کودک طبقه‌بندی شده است. البته برای کودکان بالای یک سال اگر منع خاصی نداشته باشند و با مشورت پزشک می‌توان از شیر گاو استفاده کرد و نیازی به شیرخشک وجود ندارد.
شیر خشک مخصوص سبک وزن ها !
دکتر ناصح ادامه می‌دهد: شیرخشک‌هایی به‌نام پره وجود دارند که برای نوزادانی که نارس و با وزن زیر یک و نیم کیلو به دنیا می‌آیند، مناسب است. در صورتی‌که امکان تغذیه با شیر مادر دراختیار این نوزادان نباشد و از همان ابتدای تولد می‌توان از این شیرخشک‌ها استفاده کرد. این نوع شیرخشک‌ها میزان انرژی، مواد مغذی و کلسیم و ترکیبات استخوان‌ساز و تقویت‌کننده بالاتری دارند. این نوزادان به‌دلیل وزن پایین پتانسیل بیشتری برای آسیب دارند و از این لحاظ باید از شیرهای با کالری و انرژی بالاتر استفاده کنند. این شیرخشک‌ها تا وزن یک و نیم کیلوگرم ضروری است اما گاهی برخی پزشکان برای رشد بهتر و وزن‌گیری بیشتر نوزاد تا وزن دو و نیم و حتی تا سه کیلو هم از این شیرخشک‌ها استفاده می‌کنند. برای کودکانی که تا بالاتر از سه کیلو وزن گرفته‌اند این شیرخشک‌ها توصیه نمی‌شود چراکه عوارضی مثل یبوست، دل درد و تشدید کولیک را ممکن است به دنبال داشته باشد.
اگر فرزند شما آلرژی دارد؟
دکتر ناصح به نوع خاصی از شیرخشک‌ها اشاره کرده و می‌گوید: کودکانی که زمینه آلرژی خصوصا آلرژی نسبت به پروتئین‌های گاوی دارند، نمی‌توانند از شیرخشک‌های معمولی استفاده کنند. برای این بچه‌ها ممکن است شیرخشک‌هایی با پایه پروتئین سویا استفاده شود مثل شیرخشک‌های AL110. مورد بعدی شیرهای هیدرولیز شده است که پروتئین طبیعی شیر در آنها هیدرولیز شده یا به زبان ساده‌تر، پروتئین‌های شیر خرد و تجزیه شده تا بهتر قابل هضم باشد. معمولا روی بسته‌بندی این نوع شیرها نوشته می‌شود: «شیرخشک HA.» برای کودکانی که زمینه ارثی آلرژی دارند یا فرزندان قبلی در خانواده حساسیت را نشان داده‌اند یا در خود کودک علائم خفیف آلرژی دیده می‌شود، از این شیرها استفاده می‌شود.
اگر هاضمه اش ضعیف است!
درباره ناتوانی در هضم قند شیر از دکتر ناصح پرسیدیم. او پاسخ می‌دهد: در برخی کودکان آنزیم تجزیه‌کننده قند شیر در آنها فعالیت نمی‌کند و در هضم شیر مشکل دارند. البته این مشکل در بزرگسالان هم دیده می‌شود و منحصر به کودکان نیست. درخصوص این کودکان برای پیشگیری از علائمی مثل نفخ، دل‌درد، اسهال و… از شیرهای دیگری به‌نام «لاکتوز فری یا کم لاکتوز» استفاده می‌شود. در نوزادان و کودکان به صورت ارثی این قضیه خیلی نادر است و در مواقعی مثل عفونت، بیماری یا مسائل گذرا ممکن است از این شیرها استفاده شود و معمولا در نوزادان این شیرها طولانی‌مدت استفاده نمی‌شود. این شیرخشک‌ها از لحاظ انرژی و مواد مغذی مثل شیرهای معمولی هستند و محدودیتی ندارند.
کدام شیرخشک‌ها حساسیت‌زا هستند؟
دکتر کوشانفر در این باره معتقد است: حساسیت نسبت به شیرخشک‌ها در حقیقت حساسیت به پروتئین شیر گاو است و عمدتا نسبت به شیرخشک‌های معمولی به وجود می‌آید. البته این حساسیت‌ها انگشت‌شمار هستند و فقط برخی بچه‌ها ممکن است نسبت به آن واکنش داشته باشند. به‌علاوه از روی بسته‌بندی یا محتویات شیرخشک نمی‌توان حدس زد که آیا فرزند شما نسبت به آن حساسیت خواهد داشت یا نه؛ مگر اینکه قبلا آن را امتحان کرده باشید. به هر حال ابتدا باید شیر مصرف شود تا بتوانید متوجه شوید فرزندتان به آن حساسیت دارد یا خیر. هیچ شیرخشکی به خودی خود حساسیت‌زا نیست، فقط ممکن است بعضی کودکان نسبت به بعضی از انواع شیرخشک حساسیت نشان دهند و بعضی دیگر از بچه‌ها این حساسیت را نداشته باشند. موضوع دقیقا مثل زمانی است که برخی افراد نسبت به برخی ادویه‌ها حساسیت دارند اما بعضی دیگر از مردم به‌راحتی از آن استفاده می‌کنند. البته این موضوع جدا از شیرخشک‌های مربوط به برخی بیماری‌های خاص متابولیکی است مثل بیماری فنیل کتونوری که شیرخشک‌های خاص خود را دارد و اصلا ربطی به کودکان عادی ندارد.
حساسیت به شیرخشک چه علائمی دارد؟
دکتر کوشانفر در این باره به مخاطبان مجله «سیب سبز» توضیح می‌دهد: حساسیت نسبت به شیرخشک علائمی از قبیل دل‌درد، اسهال یا یبوست، استفراغ، نفخ شدید، وجود رگه‌های خون در مدفوع یا نشانه‌های پوستی مثل کهیر یا دانه‌های ریز قرمز مثل عرق سوختگی روی پوست دارد. اگر چنین علائمی را پس از مصرف شیرخشک در کودک مشاهده کردید که قبل از مصرف شیرخشک وجود نداشت، می‌توان نسبت به حساسیت به شیرخشک شک کرد. در این باره با پزشک مشورت کنید تا از وجود این حساسیت نسبت به شیرخشک مطمئن شوید.
دکتر ناصح درباره درمان حساسیت نسبت به شیرخشک می‌گوید: اگر کودکی نسبت به شیرخشک حساسیت نشان داد قبل از هرچیز باید مصرف آن شیر قطع شود و با نظر پزشک شیرخشک دیگری که متناسب با شرایط او باشد تجویز شود. در اغلب موارد فقط حذف شیرخشک حساسیت‌زا به تنهایی می‌تواند درمان‌کننده باشد و علائم بعد از یک تا دو روز برطرف می‌شود. اما گاهی و در موارد نادر ممکن است حساسیت بسیار شدید باشد و نیاز به درمان‌های دارویی هم در کنار قطع مصرف شیر حساسیت‌زا لازم شود.
منبع: مجله سیب سبز