بذر کتان که گاهی به آن تخم بزرک هم گفته می‌شود، منبعی سرشار از مواد مغذی همچون فیبر، منگنز، ویتامین B1، اسید چرب آلفا لینولنیک، و امگا3 است.
این بذر، از درخت کتان گرفته می‌شود، درختی قدیمی که در مصر باستان و چین بار می‌آید؛ بذر کتان منبعی برای چربی سالم، آنتی‌اکسیدان و فیبر است و در تحقیقات اخیر یافته‌اند که تخم کتان می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به دیابت، سرطان و بیماریهای قلبی نیز مؤثر باشد.
نام لاتین و علمی درخت کتان Linum usitatissimum به‌معنی «مفیدترین» است؛ در این مطلب قصد داریم به بررسی خواص تخم کتان برای سلامتی، لاغری و کاهش وزن و نیز پوست بپردازیم، هرچند موضوع مطلب حاضر، خواص تخم کتان است و همه مطالب در ارتباط با این موضوع است اما از آنجایی که ممکن است بسیاری از خوانندگان مقاله برای نخستین بار با مفهوم تخم کتان که به آن بذر کتان یا دانه کتان نیز گفته می‌شود، مواجه شده باشند، در بخش نخست، به معرفی تخم کتان می‌پردازیم.
توصیه می‌شود پس از مطالعه این مطلب، حتماً مطلب مربوط به عوارض و مضرات تخم کتان را نیز مطالعه کنید.
تخم کتان همان‌گونه از نامش برمی‌آید تخم گیاه کتان است؛ کتان از 3000 سال پیش در بابل کشت می‌شده است، تخم کتان دارای دو گونه کلی است که عبارتند از تخم کتان قهوه‌ای و تخم کتان زرد یا طلایی، بیشترین انواع بذر کتان که از این دو گونه کلی به وجود آمده‌اند دارای ارزش غذایی یا ویژگی‌های تغذیه‌ای مشابهی هستند و در تعداد اسیدهای چرب زنجیره کوتاه با هم برابر هستند.
از دانه‌های کتان روغنی گیاهی استخراج می‌شود که به روغن بذر کتان معروف است؛ بذر کتان یا دانه کتان، دارای ارزش غذایی بسیار بالایی است به‌گونه‌ای کهمصرف 100 گرم از آن بیش از 19 درصد از نیاز بدن ما به پروتئین، فیبرهای غذایی، برخی از ویتامینهای گروه B و مواد معدنی را تأمین می‌کند به‌خصوص باید بر این نکته تأکید کرد که مصرف این میزان تخم کتان، بیش از 90 درصد از نیاز بدن انسان به تیامین (یکی از ویتامینهای گروه B)، منیزیم و فسفر را تأمین می‌کند و در خصوص میزان کالری بذر کتان باید گفت که مصرف 100 گرم تخم کتان دارای 534 کالری انرژی است که در مقایسه با بیشتر مواد غذایی میزان بسیار بالایی است.
در هر 100 گرم از تخم کتان 42 گرم چربی وجود دارد که این میزان چربی شامل 23 گرم اسیدهای چرب امگا 3 و 6 گرم اسیدهای چرب امگا6 است.
خواص تخم کتان در پیشگیری از سرطان
درباره تأثیرات مثبت یا منفی مصرف تخم کتان در پیشگیری یا بروز سرطان سینه و درمان بیماری یا تشدید آن مطالب ضد و نقیض بسیاری توسط مراجع معتبر سلامت در جهان منتشر شده است، در زیر نظر دو مورد از این مراجع علمی توسط نوآورد ترجمه و منتشر شده است:
وب‌سایت معتبر WebMD دربارهتأثیرات جانبی مصرف تخم کتان اشاره می‌کند که:
«از آنجایی که تخم کتان ممکن است عملکردی شبیه به هورمون استروژن داشته باشد لذا این نگرانی وجود دارد که مصرف دانه کتان در افراد مبتلا به بیماریهای مرتبط با هورمونها، سبب تشدید بیماری شود؛ برخی از این بیماریها عبارتند از سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز و فیبرهای رحمی.
با این حال برخی از تحقیقات اولیه آزمایشگاهی و مطالعات به‌روی جانوران درباره مصرف دانه کتان نشان می‌دهد که ممکن است [به‌خلاف آنچه در بالا گفته شد] مصرف این ماده با استروژن مقابله کرده و در برابر سرطانهای وابسته به هورمون، از بدن محافظت کند؛ به هر روی، تا زمانی که تحقیقات بیشتری در این خصوص صورت گیرد، در صورتی که به بیماریهایی با منشأ هورمونی مبتلا هستید، از مصرف بی‌رویه تخم کتان بپرهیزید».
از سوی دیگر وب‌سایت دکتر مرکولا که از جمله شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین وب‌سایتها در حوزه سلامت در ایالت متحده و جهان است در زمینه تأثیر مصرف تخم کتان در پیشگیری و کمک به درمان سرطان سینه مطالب زیر را عنوان کرده است:
تخم کتان سرشار از فیتواستروژن است؛ فیتواستروژن یک ماده مغذی گیاهی است که به هورمون استروژن تولیدشده در بدن زنان شباهتهایی دارد، تحقیقات بسیاری نشان داده که نه‌تنها مصرف تخم کتان، بیش از هر ماده غذایی دیگری، از بروز سرطان سینه پیشگیری می‌کند بلکه حتی می‌تواند در کوچک شدن اندازه تومورهای سینه مؤثر باشد.
تأثیرات مصرف تخم کتان در مقابله با (پیشگیری و کمک به درمان) سرطان سینه را می‌توان به این صورت خلاصه کرد:
مصرف تخم کتان میزان تولید و ترشح استروژن در بدن را کاهش می‌دهد.
تخم کتان سبب افزایش تولید نوعی از استروژن «خوب» می‌شود که دارای خاصیت محافظت‌کنندگی است.
میزان سه عامل متفاوت مرتبط با رشد سرطان سینه را کاهش می‌دهد.
چرخه قاعدگی را طولانی‌تر می‌کند.
از چسبیدن استروژون‌های محیطی به بافت پستان جلوگیری می‌کند.
از بافت پستان در برابر تأثیرات مخرب مواد سمی محیطی محافظت می‌کند.
مسدود کردن آنزیم آروماتاز، شبیه به نحوه عملکرد داروی آریمیدکس (Arimidex)
مسدود کردن گیرنده استروژن، شبیه به نحوه عملکرد داروی تاموکسیفن (Tamoxifen).