«تا غافل می‌شوم انگشتانش را در دهان کرده و ناخن‌هایش را می‌جود، به‌دلیل ناخن جویدن فرزندم در برابر دیگران شرم‌زده هستم، بارها بر سر این موضوع او را تنبیه کرده‌ایم اما انگار روز به روز بیشتر به سمت این کار می‌رود.» اینها ازجمله شکایت‌هایی است که معمولا مادران از کودکانی دارند که ناخن می‌جوند. قبل از هر چیز باید بگوییم که این مشکل آن‌قدرها بزرگ و غیرقابل حل نیست که بخواهید به خاطر آن شرم‌زده باشید یا تصور کنید راهی برای‌تان نمانده است. به‌علاوه مسلما این قضیه خود به خود به وجود نیامده و دلایلی دارد.پس بهتر است دست روی دست نگذارید و برای بهبود عملکرد فرزندتان کاری کنید. دکتر مصطفی نجفی، متخصص روانپزشکی کودکان و مدرس دانشگاه، در این مطلب همه چیز را راجع به ناخن جویدن کودکان توضیح داده است.

      

ازچه سنی شروع می‌شود؟
بعد از 2 سالگی نقطه شروعی است که یک کودک ممکن است به ناخن جویدن بپردازد و قبل از آن بسیار نادر است. اما این مشکل ناخن جویدن در هر سنی ممکن است بروز یابد و مختص سن خاصی نیست. حتی گاهی اوقات افراد بالغ و بزرگسالی را می‌بینیم که عادت به  ناخن جویدن دارند. اما در سنین پیش از دبستان (5 تا 7 سالگی) شیوع این مشکل بیش از هر زمان دیگری است. هم پسرها و هم دخترها ممکن است این مشکل را داشته باشند و نقش جنس در این میان چندان مطرح نیست.  

چرا ناخن‌هایش را می‌جود؟
دلایل مختلفی برای ناخن جویدن ممکن است وجود داشته باشد که شاید یکی از مهم‌ترین آنها اضطراب باشد. اگرچه علت اضطرابی ناخن جویدن اثبات شده نیست اما در بسیاری مواقع به‌عنوان عامل مهمی درنظر گرفته می‌شود. در برخی کودکان زمینه‌های وسواسی، ترس، بیش‌فعالی و… به‌عنوان علت برای آن برشمرده می‌شود و گاهی اوقات ناخن جویدن به دلایل محیطی است. یعنی ابتدا ناخن جویدن یک عمل بی‌معناست که بی‌دلیل و هرازگاهی رخ می‌دهد اما محیط کودک (خانواده، والدین، اطرافیان، مدرسه و…) به نحوی با آن برخورد می‌کنند که باعث تثبیت این عمل شده و آن را به حد یک اختلال می‌کشاند. حتی در برخی موارد نقش ژنتیک را هم مهم دانسته‌اند اما اثبات شده، نیست و اینها هیچ کدام تنها علت نیستند.

کی باید نگران شویم؟
گاهی اوقات این مشکل به شکل به دندان گرفتن ناخن‌هاست و فقط حالت ناخن جویدن به خود می‌گیرد. در این حالت مشکل شدت زیادی ندارد. گاهی اوقات این مشکل به صورت جویدن حقیقی ناخن‌ها در آمده و کودک با دندان دقیقا ناخن‌ها را می‌جود و می‌کند. اما گاهی اوقات مشکل شدیدتر است و علاوه بر جویدن ناخن‌ها، کندن پوست اطراف ناخن‌ها هم اضافه شده و هم شدت مشکل بیشتر است و هم عوارض بهداشتی آن بیشتر است. قرمزی، التهاب، عفونت‌های قارچی، خونریزی، درد و بدشکل شدن ناخن‌ها ازجمله عوارض جسمانی و بهداشتی ناخن جویدن هستند. به‌علاوه در برخی موارد یک یا دو ناخن خاص، گاهی اوقات تمام ناخن‌ها و در موارد شدیدتر حتی جویدن ناخن انگشتان پا هم به این مشکل اضافه می‌شود. 

قدم اول کنترل اضطراب والدین
نکته بسیار مهمی که قبل از پرداختن به خودِ مشکل و ابعاد آن وجود دارد بحث اضطراب و نگرانی والدین است. در کلینیک والدین زیادی را می‌بینیم که هراسان و مضطرب مراجعه کرده و شکایت می‌کنند که فرزندان‌مان ناخن می‌جوند و هیچ راهی نداریم. قبل از هر چیز باید بگوییم که این مشکل پیچیده و لاینحلی نیست که بگوییم هیچ راهی باقی نمانده است. قبل از اینکه بخواهیم مشکل کودک را حل کنیم باید اضطراب والدین را حل کرده و به آنها آرامش بدهیم. اضطراب والدین به فرزندان منتقل می‌شود و به خودی خود می‌تواند اوضاع را سخت‌تر و پیچیده‌تر کند. نه اینکه بگوییم ناخن جویدن طبیعی است و مشکل محسوب نمی‌شود اما تا این حد نگرانی هم برای آن غیرمنطقی به نظر می‌رسد. به‌هرحال کودکان ممکن است طی روند رشد خود دچار مسائل و مشکلاتی شوند و این قضیه با تفکر، آرامش و مشورت با متخصص قابل حل است. 

چطور با کودک برخورد کنیم؟
مهم‌ترین نکته این است که والدین بدانند به این قضیه همان‌قدر اهمیت بدهند که مهم است. توصیه می‌کنم موضوع را بزرگ‌تر از آنچه هست، نکنید. روی این موضوع تمرکز نکنید، کودک را در برابر دیگران تحقیر نکنید و دائم به او تذکر ندهید و بحث همیشگی خانه‌تان ناخن جویدن فرزندتان نباشد. یکی از کارهایی که والدین انجام می‌دهند و یکی از اشتباهات بزرگ محسوب می‌شود این است که با اطرافیان، دوست و فامیل و آشنا از این مشکل صحبت می‌کنند و به آن دامن می‌زنند. کودک این حرف‌ها را می‌شنود و متوجه اهمیت موضوع می‌شود و در بسیاری موارد همین قضیه به روشی برای جلب توجه تبدیل می‌شود. یعنی همین که دائم برای ناخن جویدن به فرزندتان تذکر می‌دهید، درباره او حرف می‌زنید و بر او متمرکز می‌شوید، نوعی تشویق محسوب می‌شود و کار او را تشدید می‌کند. کودک با خود این‌طور فکر می‌کند که هربار من ناخن می‌جوم همه درباره من حرف می‌زنند و انگار تا ناخن‌هایم را نجوم کسی به من نگاه نمی‌کند؛ پس به کار خود ادامه می‌دهد. درنتیجه تاحدی بی‌اعتنایی کردن می‌تواند در برخی موارد این رفتار را ازبین ببرد. 

شاید این روش موثر باشد! 
تکنیک‌های رفتاری هم برای موارد خفیف‌تر می‌تواند  به کار رود. روش‌هایی مثل به‌کار بردن تکنیک بیزاری درمانی می‌تواند مفید باشد. وقتی از یک عامل ناخوشایند خفیف برای بیزار کردن فرد استفاده شود، می‌تواند به کلی آن رفتار را کنار بگذارد. مثلا زدن یک ماده تلخ یا تند مثل لاک‌های مخصوص ناخن جویدن یا حتی استفاده از چسب یا دستکش و… که کودک نتواند ناخن را بجود. در این موارد چون ناخن جویدن با ناخوشایندی همرا می‌شود به‌تدریج از میزان این رفتار کاسته می‌شود. 

مشورت ممنوع 

 یکی از کارهایی که والدین انجام می‌دهند و یکی از اشتباهات بزرگ محسوب می‌شود این است که با اطرافیان، دوست و فامیل و آشنا از این مشکل صحبت می‌کنند و به آن دامن می‌زنند. کودک این حرف‌ها را می‌شنود و متوجه اهمیت موضوع می‌شود و در بسیاری موارد همین قضیه به روشی برای جلب توجه تبدیل می‌شود. یعنی همین که دائم برای ناخن جویدن به فرزندتان تذکر می‌دهید، درباره او حرف می‌زنید و بر او متمرکز می‌شوید، نوعی تشویق محسوب می‌شود و کار او را تشدید می‌کند. 

تنبیه ممنوع
اگرچه تنبیه فیزیکی ممنوع و غیرقانونی است. تهدید یا تنبیه فرق می‌کند و والدینی که به تنبیه، لجبازی و تهدید روی می‌آورند بدانند که قطعا شکست خورده میدان خواهند بود و در آینده هم با مشکلات بیشتری روبه رو می شود. با این حال تشویق و تنبیه مناسب در کودکان معجزه می‌کند؛ تنبیه و تشویقی که میزان مناسب داشته باشد و زمان مناسب ارائه شود. اگر به کودک بگوییم همیشه ناخن جویدن را کنار بگذار تا بستنی به تو بدهم، قطعا بعد از خوردن بستنی ناخن‌هایش را می‌جود چون به یکباره نمی‌تواند آن را کنار بگذارد. اما اگر بگوییم تا ظهر ناخن‌هایت را نجوی بستنی به‌ تو می‌دهم، تاثیرگذار و عملی خواهد بود. به‌علاوه تنبیه باید به این صورت باشد که چیزهایی که برای کودک خوشایند هستند، حذف شوند.
 مثلا به او بگوییم اگر تا عصر ناخن‌هایت را بجوی اجازه نداری کارتون ببینی. قاطعیت در این روش‌ها بسیار مهم است؛ اگر قول تنبیهی یا تشویقی می‌دهید حتما باید آن را عمل کنید. به‌علاوه تشویق شکل باج دادن نگیرد و یک تشویق بزرگ نباشد. مثلا نگوییم اگر یک روز ناخن نجوی برایت کامپیوتر می‌خرم، یک پارک رفتن برای این تشویق کافی است.

داروها جواب می‌دهند؟
گر مشکل آن‌قدر شدید باشد که همه انگشتان دست را در برگرفته و بیماری و مشکلات بهداشتی برای کودک ایجاد کند، اولین و مفیدترین درمان، دارودرمانی است. داروهای ضداضطراب، ضدوسواس، داروهایی مثل هالوپریدول، آرپی پرازول و… برای این مشکل مفید هستند. در کودکان معمولا از دوزهای پایین استفاده می‌شود اما خوب پاسخ می‌گیریم. 

منبع: مجله سیب سبز

7 راهکار مقابله با ناخن جویدن!