احتمالا با افرادی مواجه شده‌اید که از کوچک شدن کلیه‌شان صحبت می‌کنند و دلیل بروز بیماری کلیوی خود را کاهش سایز کلیه عنوان می‌کنند و به شما توصیه می‌کنند حتما با بررسی‌های سالانه نسبت به سلامت کلیه‌های خود اطمینان حاصل کنید.
اندازه یک کلیه سالم که در خانم‌ها و آقایان متفاوت است، چقدر باید باشد؟ به گفته متخصصان، طول کلیه در خانم‌ها بین 95 تا 110 میلی متر و در آقایان 105 تا 120 میلی‌متر است. اگر اندازه کلیه کمتر از این مقدار باشد یا اختلاف سایز بین کلیه‌ها بیش از ده میلی‌متر باشد، این نشان‌دهنده کوچک شدن کلیه است.
دکتر آریا جنابی، فوق تخصص بیماری‌های کلیه و فشار خون، رئیس بخش دیالیز بیمارستان حضرت رسول اکرم(ص) و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره دلایل کوچک شدن کلیه‌ها به جام‌جم می‌گوید: از نظر ساختاری، کلیه‌ها از واحدهایی تشکیل شده که به آنها نفرون میگویند. سوخت و ساز پروتئین‌ها در بدن باعث آزادسازی سمومی در بدن می‌شود که این سموم با کمک نفرون‌ها از طریق ادرار دفع می‌شوند.
نفرون‌ها چگونه شکل می‌گیرند؟
هر نوزادهنگام تولد یک تا یک میلیون و 100 نفرون در هر کلیه دارد. گاهی افت شدید فشار خون مادر در دوران بارداری و سوءتغذیه می‌تواند باعث تشکیل نشدن نفرون‌ها، آسیب کلیه و رشد نکردن آن شود و کودک با یک کلیه هیپوپلاستیک به دنیا می‌آید. بنابراین یکی از دلایل کوچک بودن کلیه می‌تواند ارثی باشد و فرد تا زمانی که سونوگرافی از کلیه نداشته باشد، متوجه این مساله نشود.
دکتر جنابی در ادامه اظهارات خود ابتلای فرد به بیماری ریفلاکس را یکی دیگر از عوامل کوچک شدن کلیه عنوان می‌کند و می‌گوید: در مواقعی ادرار به دلیل وجود نقص در ساختار حالب (مجرای اتصال کلیه به مثانه) باعث می‌شود مثانه تخلیه نشود، ادرار پس بزند و داخل کلیه برود.
در این حالت کلیه دچار ریفلاکس شده است. این وضعیت در صورتی که خفیف باشد به مرور رفع می‌شود، اما گاهی باعث آسیب به کلیه و کوچکی آن می‌شود و فرد در سنین بالا متوجه این آسیب می‌شود. نفرون‌ها وقتی از بین بروند، دیگر قابل برگشت نیستند چون مانند بافت کبد ترمیم نمی‌شوند.
تاثیر مصرف دارو در کوچک شدن کلیه
گاهی بروز اختلالات ساختاری در شریان کلیه علت کوچک شدن کلیه است. مصرف بیش از اندازه برخی داروها بخصوص مسکن‌ها و قرص‌های ضد بارداری در افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه ای، می‌تواند باعث ترومبوز (لخته) عروق یا شریان اصلی کلیه شود. این مسأله آرام آرام باعث از بین رفتن نفرون‌ها شده و کلیه از یک سمت، یا کلا اندازه‌اش کوچک‌تر می‌شود. کم‌آبی شدید، کاهش مصرف مایعات و عفونت‌های بسیار شدید باعث می‌شود خون به کلیه نرسد و آسیب ببیند.
کلیه‌های مینیاتوری
در مواقعی فرد با کلیه کوچک به دنیا می‌آید. با آن‌که اندازه کوچکی دارد، اما عملکردش کاملا طبیعی است. این به معنای یک اختلال نیست و به این کلیه‌ها مینیاتوری گفته می‌شود.
رابطه مستقیم کلیه در سکته قلبی و مغزی
کلیه علاوه بر تصفیه سموم از بدن، باعث آزادسازی هورمون‌هایی می‌شود که کار آنها خونسازی در بدن است. در مواقعی که کلیه دچار آسیب می‌شود، میزان ویتامینD فعال در بدن نیز کاهش می‌یابد. چرا که ویتامین D که برای حفظ عروق کرونر، حفظ رشد بدن، حفظ استخوان‌ها، عروق مغزی حتی در حفظ نرون‌ها اعصاب محیطی نقش دارد، در کلیه‌ها فعال می‌شود.
دکتر جنابی ادامه می‌دهد: یکی ازعلل عمده سکته‌های قلبی و مغزی اختلال عملکرد کلیه است.در واقع کوچک شدن کلیه رابطه مستقیمی با بیماری‌های عروقی، دیابت و فشار خون دارد.
این نفرولوژیست در پاسخ به این پرسش که آیا بستن کمربند طبی توسط افراد مبتلا به دیسک کمر باعث کوچک شدن کلیه می‌شود، می‌گوید: با توجه به اینکه کلیه‌ها در ناحیه خلفی شکم قرار دارند، بستن کلیه باعث آسیب و مسدود شدن شریان کلیه نمی‌شود. مگر آن‌که کلیه پیوندی باشد. در این صورت کمربند می‌تواند به کلیه فشار وارد کند.
وی تأکید می‌کند: در صورتی که فرد به صورت مادرزادی یا از دوران کودکی در اثر بیماری دچار کوچکی کلیه نشده باشد، بروز مشکل در زمان ابتلا به دیسک کمر می‌تواند ناشی از مصرف زیاد مسکن باشد.
رئیس بخش دیالیز بیمارستان حضرت رسول (ص) درباره دفع پروتئین توسط کلیه‌ها می‌گوید: در مواقعی عوامل مختلفی همچون تب بالا، ورزش سنگین یا مصرف زیاد نمک می‌تواند باعث افزایش دفع پروتئین شود که این موضوع نگران‌کننده نیست اما فرد حتما باید به صورت دوره‌ای فعالیت کلیه خود را بررسی کند.در صورتی که دفع میکروآلبومین بیش از سه ماه طول بکشد، زمینه‌های بروز مشکل باید دقیق‌تر بررسی شود
تاثیر نمک بر نفرون‌ها
وقتی تعداد نفرون‌ها در کلیه کاهش می‌یابد، توان کلیه برای دفع نمک و سموم حاصل از مصرف غذاهای گوشتی و در مجموع پروتئین‌ها کمتر می‌شود.
به همین دلیل متخصصان توصیه می‌کنند بیماران کلیوی مصرف این گروه از مواد غذایی بخصوص نمک را بسیار کم کنند.
چون وقتی کلیه نتواند نمک و سموم اضافی را دفع کند، باعث ایجاد فشار برای قلب می‌شود.ضمن آن‌که ممکن است هر فرد متناسب با شرایط فیزیکی خاص خود و به تشخیص پزشک با محدودیت مصرف مواد غذایی دیگر همچون گوجه‌فرنگی و غیره مواجه باشد.
فرخ
معلوم نیست چرا دکترها مثلاً برا ی معالجه کلیه ها داروی ادراراور داده و میگویند هیچوقت گوشت و نمک زیاد نخور. این مریض برای معالجه اومده که تغذیه اش مثل اول طبیعی باشه نه اینکه بجای معالجه ، تغذیه اش ناقص بشه وبدلیل کمبود ، بیماریهایش بیشتر بشه !