«ترکیب سیب‌زمینی سرخ کرده و همبرگر یا پیتزا با نوشابه خنک و پر از یخ، یکی از خوشمزه‌ترین غذاهای دنیاست. فکر نمی‌کنم کسی باشد که این ترکیب غذایی را دوست نداشته باشد. حالا این منوی غذایی بین پیتزا، ساندویچ، مرغ سوخاری و سایر مدل‌های فست‌فود بنا بر سلیقه افراد در تغییر است. از طرف دیگر کار‌شناسان تغذیه و پزشکان سال‌هاست در مبارزه‌ای علنی با این پدیده چرب و خوشمزه همواره مردم را به نخوردن فست‌فود دعوت می‌کنند.
چرا مردم نمی‌توانند از فست فود بگذرند؟
پروفسور اندرو پرنتیس از دانشگاه نظافت و پزشکی گرمسیری لندن طی یک پروژه تحقیقاتی در این مورد گفت: «همه ما دچار یک ضعف ذاتی در شناسایی غذاهای پرکالری هستیم. ما عادت داریم غذا را بر اساس اندازه آن بسنجیم؛ در حالی که میزان کالری غذاهای آماده خیلی بیشتر از یک وعده غذای سالم با اندازه قابل مقایسه است.»
دلیل دیگری که علاقه به این نوع غذا‌ها را زیاد کرده، سرعت آماده شدن و همیشه در دسترس بودن آنهاست. برای زندگی ماشینی این روز‌ها که شما گاهی وقت سر خاراندن هم نداری، چه چیزی بهتر از یک غذای خوشمزه آماده که سریع در دسترس باشد.
دلیل خوشمزه بودن فست فود چیست؟
چرا وقتی یک همبرگر خانگی را در منزل با کلی ترفند درست می‌کنید، باز لذت غذای رستوران را به شما نمی‌دهد؟ همبرگری که با گوشت سالم و مطمئن خودتان در روغن کم سرخ شده، حتما نمک و چربی کمتری دارد، مواد افزودنی و انواع سس‌های رنگ به رنگ را ندارد و موقع خوردن پر از طعم‌های فریب دهنده نیست. تنها دلیل خوشمزگی فست‌فود‌ها، چربی و نمک زیاد، تنوع سس‌ها و کالری زیاد است که البته به چشم دیده نمی‌شود.
اگر شما یک شب به رستوران بروید و از آشپز بخواهید غذای کم‌چرب و بدون نمک و سس برای شما بیاورد، حتما عذرتان را می‌خواهد و می‌گوید رستوران را ترک کنید. پس بهتر است اگر هوس فست‌فود کردید قید کاهش وزن را بزنید و حداقل از خوردن غذا لذت ببرید.
پروفسور اندرو پرنتیس معتقد است، سیستم‌هایی که اشتهای انسان را تنظیم می‌کند از سرآغاز پیدایش کشاورزی تاکنون، بر اساس غذاهای کم‌انرژی تکامل پیدا کرده است. این غذا‌ها را امروزه ساکنان نواحی روستایی در کشورهای در حال توسعه، جایی که چاقی پدیده‌ای تقریبا ناشناخته است، مصرف می‌کنند.
تاریخچه فست‌فود
«فست‌فود (fast food)» یا «غذای حاضری» غذایی است شامل انواع ساندویچ، همبرگر، چیزبرگر و دیگر انواع برگر‌ها، ماهی و میگو سوخاری، هات‌داگ، فیلهٔ استیک گوشت یا مرغ، سیب‌زمینی سرخ کرده، مرغ سوخاری، ناگت مرغ، تاکو (نوعی غذای مکزیکی)، انواع پیتزا و انواع سالاد که در فهرست غذای رستوران‌های فست‌فود به چشم می‌خورد. در این رستوران‌ها، غذای از پیش آماده را در مدت کوتاهی بعد از سفارش، به مشتری تحویل می‌دهند. خیلی از این رستوران‌ها، شبیه رستوران‌های واقعی نیستند چون جایی برای نشستن و غذا خوردن ندارند. از این نظر بیشتر شبیه یک فروشگاه عرضهٔ مواد غذایی هستند.
در روم باستان دکه‌های فروش نان و زیتون وجود داشت. در شرق آسیا مغازه‌هایی بودند که رشته فرنگی آماده عرضه می‌کردند. در خاورمیانه از سال‌های دور تا امروز دکه‌های فروش فلافل وجود دارد. در هند قدیم انواع اغذیهٔ آماده وجود داشت. در کشورهای غرب آفریقا هم از قدیم، بروشت می‌فروختند که نوعی کباب چوبی است. اما فست‌فود به شکل امروزی دقیقاً در هفتم ژوئیه ۱۹۱۲ در آمریکا متولد شد. در این روز رستورانی با نام «اتومات» در نیویورک افتتاح شد که در واقع نوعی کافه‌تریا بود. آنها غذاهای از پیش آماده را در محفظه‌های گرم‌کنندهٔ شیشه‌ای قرار می‌دادند و مشتریان از طریق دستگاه‌های سکه‌ای اقدام به خرید آن می‌کردند. اتومات خیلی زود شعبات متعددی در گوشه و کنار آمریکا افتتاح کرد و ۲۰ سال بی‌رقیب باقی ماند. بالای در ورودی رستوران‌های اتومات نوشته بود: «ما کار مادران را کم کرده‌ایم.»
بعد از اتومات نوبت به شرکت آمریکایی «وایت‌کسل» (قلعهٔ سفید) رسید که همبرگر‌هایش فقط پنج سنت قیمت داشت که برای مشتریان واقعاً به صرفه بود. آنها علاوه بر این که قیمت را حسابی پایین آورده بودند، نوآوری دیگری هم داشتند: خط تولید غذا را به شکلی تعبیه کرده بودند که تمام مشتریان می‌توانستند خیلی راحت شیوهٔ آماده کردن غذا را ببینند.
فست فود در شرق
قرن ۱۲ میلادی زمانی که چنگیز خان مغول مشغول کشورگشایی‌هایش بود، سربازان مغولی غذای خودشان را به صورت گوشت کوبیده همراه خود می‌بردند. سربازان داریوش (۴۸۶-۵۲۱ پیش از میلاد) نیز نوعی نان پهن را روی سپرهای خود می‌پختند و روی آن را با پنیر و خرما می‌پوشاندند.
در اوایل دهه ۱۳۴۰، همبرگر وارد بازار غذای ایران شد. «تاپس همبرگر» در بلوار ناهید اولین همبرگر‌ها را با بهای سه تومان عرضه کرد که با یک بطری پنج ریالی نوشابه و یک پاکت سیب‌زمینی ۴۰ ریال می‌شد. وقتی همبرگر تاپس غذای خود را گران کرد، شهرداری دستور بازگشت به بهای سابق را داد که صاحب همبرگرفروشی زیر بار نرفت و به جای همبرگر، پیتزا عرضه کرد که گران‌تر بود.
محبوب‌ترین برند برگر
در سال ۱۹۴۰ سر و کلهٔ «مک‌دونالد» پیدا شد که امروزه نامش مترادف با صنعت فست‌فود است. برادران مک‌دونالد، دیک و مک، با یک باربکیو شروع کردند. منتها دیگر لازم نبود که مشتریان برای تهیهٔ غذا از خودروی خود پیاده شوند. باربکیوی آنها به اصطلاح حالت driving داشت.
برادران مک‌دونالد بعد از هشت سال وقتی که دیدند بیشتر سودشان از فروش همبرگر است، رستورانشان را سه ماه بستند و وقتی در سال ۱۹۴۸ مجدداً آن را افتتاح کردند، منویشان کوتاه و ساده شده بود: همبرگر، سیب‌زمینی سرخ‌کرده، چند نوع شیک (shake)، قهوه و کوکاکولا که البته همه از قبل آماده و بسته‌بندی شده بودند. دیگر لازم نبود مشتریان منتظر آماده شدن سفارش بمانند. قیمت هر همبرگر ۱۵ سنت بود که می‌شد نصف قیمت جاهای دیگر. در سال ۱۹۶۱ یکی از کسانی که در کار تهیهٔ انواع شیک بود، امتیاز مک‌دونالد را خرید و ایده‌های خود را در آن بسط داد و آن را متحول کرد. نام این شخص «ری کراک» بود و این جمله هم متعلق به اوست: «برای درک زیبایی موجود در گوجه فرنگی داخل یک همبرگر به نوع خاصی از شعور نیاز است.»
بعد از مک‌دونالد، فست‌فودهای زنجیره‌ای زیادی ظهور کردند که البته خاستگاه بیشتر آنان ایالات متحده بود. رستوران‌های زنجیره‌ای فست‌فود، به‌ویژه مک‌دونالد و کنتاکی در بیشتر کشورهای جهان، نماد جهانی‌سازی و سلطهٔ آمریکا به حساب می‌آیند به همین دلیل در خیلی از کشور‌ها به خصوص آسیایی هنوز هیچ شعبه‌ای ندارند. مک‌دونالد نان‌های کوچک و نرم مخصوص دارد و سس ترکیبی که متعلق به خودشان است، اگر سس مک دونالد را حذف کنید شاید یک همبرگر معمولی خورده باشید. نان مک‌دونالد آن قدر کوچک است که در کف دست جا می‌گیرد و معمولا سیر کننده نیست. در کشورهای مختلف مک‌دونالد شعبه‌های خود را گسترش داد و منو‌ها را زیاد کرد، انواع دسر و بستنی و ساندویچ‌های متعدد را به لیست خود اضافه کرد.
در اولین نگاه هر کسی فکر می‌کند این غذا سیر کننده نیست ولی نگران نباشید هیچکس از مک‌دونالد ناراضی و گرسنه خارج نمی‌شود. در کشورهای مختلف انواع رستوان‌های شبیه مک‌دونالد تاسیس شدند که منو و امکانات مشابهی با مک‌دونالد داشتند اما هنوز هیچکس موفق به کشف راز خوشمزگی مک‌دونالد نشده است.
چاق‌کنندهٔ دوست داشتنی
فست‌فود دقیقا مثل یک دشمن در لباس دوست با شما رفتار می‌کند. آن قدر با رنگ و لعاب زیبایش و طعم‌های دلنشینش شما را فریب می‌دهد که تمام مضرات آن را از یاد می‌برید.
پروفسور اندرو پرنتیس می‌گوید: «بدن ما هرگز برای جذب غذاهای پرکالری که در غرب مصرف میشود، طراحی نشده است و همین به افزایش شدید چاقی کمک می‌کند. کودکان هنوز هیچ یک از عادات اکتسابی خویشتن‌داری در برابر خوردن را که برای لاغر ماندن در جوامع نوین ضروری است، در خود پرورش نداده‌اند.»
فست‌فود‌ها به شدت چاق‌کننده هستند، چون بسته‌های متراکم کالری‌های ناسالم و پوچ یعنی بدون ارزش غذایی هستند. کالری یک وعده غذای فست‌فودی معمولا به اندازه یک و نیم تا دو برابر یک وعده غذای خانگی با حجم مشابه است. آمار گرفته و دیده‌اند در کسانی که هفته‌ای دو بار غذای فست‌فودی می‌خورند چاقی ۵۰ درصد و دیابت هم که نتیجه چاقی است، دو برابر بیشتر است. فست‌فود‌ها سرشار از نمک هستند؛ تا جایی که گفته میشود نمک موجود در یک وعده فست فود تا دو برابر نیاز روزانه بدن ماست. اگر شور بودنش احساس نمی‌شود به خاطر طعم‌دهنده‌هایی است که به آن اضافه میشود. نمک زیاد هم باعث بالا رفتن فشار خون و بیماری‌های قلبی میشود.
جوانان و نوجوانان در عصر حاضر مشتری دائمی فست‌فود‌ها هستند. مگر این که منعی شدید از سمت خانواده‌ها برایشان گذاشته شود که البته باز هم حتی شده پنهانی سراغ این غول خوشمزه می‌روند. تحقیقات نشان داده جوانانی که در یکی از وعده‌های غذایی روزانه خود فست‌فود می‌خورند، نسبت به سایر همسالان خود کالری، نمک و چربی بیشتر و ویتامین و مواد معدنی کمتری دریافت می‌کنند. این افراد که به فست‌فود عادت دارند، با چاقی و مشکلات ناشی از آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
نتایج یک مطالعه ۱۵ ساله روی جوانانی که پا به سن گذاشته‌اند، نشان داد آنهایی که در جوانی فست‌فود‌ها را به عنوان یکی از وعده‌های غذایی خود قرار داده بودند، چاق‌تر از دیگران هستند.
برخی تحقیقات نشان داده احتمال ابتلا به سرطان در بین افرادی که فست‌فود زیادی می‌خورند، بالا‌تر از سایر افراد است. البته به طور دقیق نمی‌توان گفت فست‌فود عامل سرطان است اما به دلیل کالری بالای این غذا‌ها و دارا بودن حجم زیاد چربی و نمک و مواد افزودنی می‌تواند زمینه‌های سرطان را ایجاد کند.
کمتر پیش می‌آید کسی فست‌فود را با آب خالی یا دوغ و آبمیوه بخورد. پس با این حساب یک غول چاق‌کننده دیگر هم به پرونده اضافه میشود. وقتی غذایی با این حجم از کالری می‌خورید و در کنارش نوشیدنی‌تان نوشابه است و البته مشتری دائمی فست فود هستید، منتظر اضافه‌وزن خود باشید. نوشابه خود به تنهایی سرشار از کالری و قند ناسالم است. وقتی در کنار غذای حاضری قرار می‌گیرد، تهدید جدی برای سلامتی بدن است.
بدون فست‌فود چه کنیم؟
این که بخواهیم به هر دلیلی این غذای جذاب را برای همیشه از زندگی خود محو کنیم، کمی دشوار است. وقتی قدم به قدم در هر خیابان چند مدل رستوران هوس‌انگیز فست‌فود می‌بینید غلبه بر نفس تقریبا غیر ممکن است. از طرفی هم کمبود زمان و خستگی زیاد خیلی وقت‌ها باعث استقبال از فست‌فود میشود. برای این که هم از فست‌فود جدا نشوید و هم خیلی به سلامتی‌تان ضرر نزنید، راهکار‌هایی وجود دارد. اول این که نوشابه را کلا حذف کنید، خوردن فست‌فود با آب یا آبمیوه هم خیلی خالی از لطف نیست. حالا برای کمک به سلامتی یک بار امتحانش کنید و از هر ۱۰ بار فست‌فود خوردن یک بار نوشابه بخورید.
دفعات خوردن فست‌فود را کم کنید. لازم نیست هر هفته در وعده غذایی شما فست‌فود باشد، ماهی یک بار یا کمتر هم چیزی از زندگی شما کم نمی‌کند. کمتر به رستوران و فست‌فود سر بزنید! نگران نباشید هیچ رستورانی با این کار شما ورشکست نمی‌شود.
سعی کنید برای طعم دادن به غذا از سس‌های کم‌چرب استفاده کنید. مایونز را فراموش کنید. طعم‌دهنده‌هایی مثل سس گوجه فرنگی یا سس خردل انتخاب‌های بهتری هستند. سعی کنید حجم غذای کمتری سفارش دهید، لازم نیست تا حد انفجار فست‌فود بخورید. همین که سیر شوید، کافی است. ترجیحا غذاهای کبابی و گریل شده را انتخاب کنید، و قید دسر را بزنید.
سایز خیلی بزرگ سیب‌زمینی سرخ‌کرده بیشتر از۶۰۰ کالری انرژی دارد. معمولا افزودنی‌های نه چندان سالمی به خود سیب‌زمینی و روغن آن اضافه میشود. به جای سیب‌زمینی سرخ‌کرده، یک چیز سالم‌‌تر سفارش بدهید مثل سالاد. در انتخاب سالاد هم دقت کنید، سس زیاد و مرغ‌های چرب روی سالاد همان کار فست فود را می‌کنند.
در منزل غذا خوردن شاید باعث شود حجم کمتری فست‌فود بخورید پس ترجیا در منزل فست‌فود خود را بخورید. در خانه می‌‌توانید میوه، سبزی، ماست و دیگر مواد غذایی سالم و سودمند را هم به غذای خود اضافه کنید.