مزاج سرشتی یا جبلی، مزاجی است که از طریق ارث از پدر و مادر به فرد منتقل میشود و از زمان تولد در فرد وجود دارد و یک حالت طبیعی برای آن فرد به حساب میآید.
هر مزاج دارای علائم و خصوصیات خاص خود است که با علائم بیماری ناشی از غلبه اخلاط که در ادامه به آن می‌پردازیم، تفاوت دارد.
ویژگی‌هایی که در ادامه آمده است مربوط به مزاج سرشتی «افراد صفراوی» است:
افراد صفراوی، لاغر‌اندام هستند اما مفاصل و استخوان‌بندی درشت و برجسته دارند؛ پوست گرم و خشکی دارند، رنگ پوست و سفیدی چشم آنها کمی به زردی می‌زند، موهای پر‌پشت و سیاه و گاهی مجعد دارند و به علت حرارت و خشکی زیاد بیشتر مستعد تاسی سرند.
خشکی دهان و عطش فراوان دارند، خیلی گرمایی هستند و در تابستان اذیت می‌شوند، استعداد این را دارند که با خوردن خوراکیهای خیلی گرم، دچار خارش و کهیر شوند؛ تمایل به خوردن ترشیها (سرکه، تمرهندی و لواشک) دارند و همچنین سردیهایی مثل خیار، کاهو و هندوانه همچنین این افراد چندان تمایل به خوردن شیرینی ندارند.
صفراوی‌مزاجها، نبض پر و قوی دارند، عروق برجسته در دست دارند، این افراد زود عصبانی شده و زود هم عصبانیتشان فروکش می‌کند، بسیار پرانرژی و پرتحرک هستند؛ افراد باهوش و زیرک همچنین پرحرف هستند.
در کارها چالاک و سریع هستند، افراد دقیق، منظم و تیز‌بین هستند؛ میل بالای جنسی و توان جنسی متغیر دارند؛ این افراد پیوسته، سریع و بلند صحبت می‌کنند، خوابشان کم و سبک است، قدرت هاضمه آنها خوب است و معمولاً یبوست دارند.
افراد صفراوی از حافظه و قدرت یادگیری بالایی برخوردار هستند، روابط اجتماعی آنها قوی است؛ عجول و بی‌قرارند.
اصولاً مزاجهای گرم (دمویها و صفراویها) از لحاظ اعمال بدنی و خصوصیات حیاتی از قدرت بالایی برخوردارند، گرما موجب افزایش کارکرد اعضای مختلف از مغز و اعصاب گرفته تا اندامهای تناسلی میشود.
تدابیر ویژه افراد صفراوی
رژیم غذایی مناسب برای صفراویها (گرم و خشک) غذاهایی است که سرد و تر باشند؛ افراد صفراوی غالباً در اثر حجامت تعدیل مزاج یافته و رنگ و رویی به مراتب روشن‌تر از قبل خواهند داشت، اشتهای آنان با حجامت افزایش می‌یابد و در صورت تکرار حجامت فربه و چاق خواهند شد.
نمونه‌ای از رژیم غذایی مناسب برای افراد صفراوی، کاهوست که سرد و تر است و برای دفع صفرا مفید است؛ ماهی، ماست و به طور کلی لبنیات، مرکبات، ماءالشعیر (آب جو) آبغوره ، آ‌بلیمو برای صفراویها مفید و لازم است.
علائم غلبه صفرا
اگر تعادل میان اخلاط و مقدار آنها یا کیفیت هر یک از اخلاط بهم بخورد، موجب بیماری در بدن میشود یا به عبارتی موجب غلبه یک خلط بر اخلاط دیگر در بدن میشود که باید مورد درمان قرار گیرد که در ذیل علائم غلبه خلط صفرا ذکر شده است:
زردی رنگ چشم و پوست
خشکی دهان و بینی
عطش زیاد
جوش و آکنه در سر و صورت
خشکی پوست و اگزما
تلخی دهان
کاهش اشتها به غذا
احساس گزگز و سوزن‌سوزن شدن بدن
نبض سریع
احساس تهوع