به محض اینکه خانمی باردار می‌شود، باید مراقبت‌ها را به صورت کامل در پیش گیرد. از جمله مواردی که مادر باید به دقت نسبت به آنها آگاه باشد، انواع غربالگری با توجه به شرایطی است که دارد. بسیاری از مادران این روزها در سنین بالا باردار می‌شوند. این آزمایش‌ها کمک می‌کنند تا اگر جنین دچار ناهنجاری بود، زودتر بتوان آن را تشخیص داد این کار نقش بسیار مهمی در سلامت دوران بارداری ایفا می‌کند. حالا که منتظر یک کوچولوی ناز و خوشگل هستید که دنیای‌تان را زیباتر کند، بهتر است همه موارد لازم را رعایت کنید تا کودکی سالم را در آغوش بگیرید. مسیر رسیدن به این هدف برای همه مادران انجام آزمایش‌ها و غربالگری‌های لازم به منظور تشخیص به‌موقع است. دکتر نسرین زارع‌پور، متخصص زنان و زایمان درباره انواع غربالگری و زمان انجام هر کدام و البته لزوم انجام آنها توضیح می‌دهد.
غربالگری چیست؟
غربالگری به ارزیابی‌های آزمایشگاهی و سونوگرافی‌هایی که منجر به تشخیص سندرم‌ها و نقایص جــنینـــی در دوران بارداری می‌شود، گفته می‌شود. سونوگرافی می‌تواند نقص لوله عصبی را تشخیص دهد. این آزمایش‌ها معمولا به صورت دو مرحله‌ای انجام می‌شود و طی آن مادران باردار به دو دسته کم‌خطر و پرخطر تقسیم می‌شوند. آزمایش‌های غربالگری شامل آزمایش‌هایی است که برای تشخیص سندرم داون، اختلالات رشد لوله عصبی جنین و اختلال کروموزومی تریزومی 18 و تریزومی 13 به‌کار می‌رود.
از آنجا که این روزها سن ازدواج و در نتیجه باردار شدن بالا رفته است و بارداری در سنین بالا خطر سندرم داون را بالا می‌برد، جواب این آزمایش‌ها می‌تواند مشخص کند جنین سالم است یا نه.
بایدها و نبایدهای غربالگری
همان‌طور که گفته شد غربالگری دو مرحله دارد و غربالگری مرحله اول که شامل سونوگرافی و آزمایش خون است برای همه مادران باردار باید انجام شود. اما غربالگری مرحله دوم براساس نتیجه غربالگری مرحله اول و عددهای به دست آمده از آزمایش‌ها انجام می‌شود. در صورتی که مادر مشکلات سلامت داشته باشد این کار باید خیلی سریع انجام شود تا درمان لازم انجام شود. آزمایش‌های غربالگری در دوره‌های مختلف بارداری انجام می‌شود. غربالگری برای سندرم داون معمولا در هفته 11 تا 14 بارداری انجام می‌شود اما برای تشخیص ناهنجاری‌های دیگر هفته‌های 18 تا 22 توصیه می‌شود. ویژگی این آزمایش‌ها آن است که آسیبی به جنین وارد نمی‌کنند. اما نتیجه آن در اتخاذ تصمیم بسیار حیاتی و مهم است چون اگر ناهنجاری ویژه‌ای تشخیص داده شود، بارداری به اتمام می‌رسید. علاوه بر غربالگری مرحله اول و دوم تست دیگری وجود دارد به نام Cell Free DNA که برای خانم‌هایی که در سن بالا باردار شده‌اند یا آن عده که غربالگری مرحله اول‌شان خطرناک بوده است، انجام می‌شود. این تست برای خانم‌هایی که نمی‌خواهند آزمایش آمنیوسنتز دهند، مناسب است و دقت بسیار بالایی دارد اما هزینه آن زیاد و در حدود یک‌میلیون و 500 تا یک‌میلیون و 800 هزار تومان است.
غربالگری سه ماهه اول
این تست در هفته‌های 11 تا 14 و به منظور تشخیص سندرم داون انجام می‌شود.
مزیت غربالگری سه ماهه اول این است که زنان باردار قبل از 14 هفتگی از نتیجه آگاه می‌شوند و می‌توانند برای انجام مشاوره ژنتیک به پزشک متخصص مراجعه کنند، در عین حال می‌توانند روش آمنیوسنتز را نیز در سه ماهه دوم انجام دهند.
به هر حال میزان نسبی بالای سقط در روش CVS و نیز امکان خطای سونوگرافی در این روش باید مدنظر قرار گیرد. حدود یک نفر در هر 20 نفر از زنانى که این غربالگرى روى آنان انجام مىشود، به‌عنوان ریسک بالا مشخص مىشوند.
اما در عین حال اکثر زنانى که ریسک آنان بالاست کودکان نرمال بــه دنیا مىآورند. به دلیل ارتباط سطح خونی مارکرها با سن بارداری قبل از انجام تست حتما باید یک سونوگرافی برای تعیین دقیق سن جنین انجام گیرد.
غربالگری سه ماهه دوم
غربالگری سه ماهه دوم به صورت آزمایش خون و در هفته‌های 18 تا 22 انجام شده و به منظور تشخیص ناهنجاری‌های تریزومی 18، نقص لوله عصبی و سندرم داون بررسی می‌شود. غربالگری سه ماهه دوم به عنوان یکی از دقیق‌ترین آزمون‌ها در دسترس است. تشخیص آلفافتوپروتئین با دقت بیش از 95درصد، سندرم داون بیش از 80درصد و تریزومی 18 با دقت 70درصد. این نوع غربالگری با درصد بیشتری احتمال سندرم داون و نقص لوله عصبی را نشان می‌دهد. اگر شما بیش از 34 سال دارید در معرض خطر بیشتری برای مشکل کرموزومی هستید. دقت نتیجه آزمون وابسته به سن بارداری است. اگر سن بارداری جنین به‌طور دقیق مشخص نشده باشد، ممکن است نتایج به صورت کاذب بالا و پایین شود.
غربالگری یکپارچه
در این روش از مارکرهای سه ماهه اول و سه ماهه دوم (کواد) و همچنین سن مادر برای محاسبه خطر ابتلای جنین به سندرم داون استفاده می‌شود. انجام این نوع غربالگری مستلزم داشتن نتایج غربالگری سه ماهه اول و دوم است. نتیجه تست فقط بعد از انجام آزمایش‌های مرحله دوم (کواد) گزارش می‌شود و میزان تشخیص آن بیشتر از 90درصد است. در غربالگری یکپارچه، تشخیص سندرم داون یک به 250 تعیین شده که میزان حساسیت تست را افزایش می‌دهد. برای نقص لوله عصبی باز میزان آلفافتو پروتئین 5/2 برابر میزان مورد انتظار برای سن بارداری درنظر گرفته می‌شود.
ضرورت غربالگری یکپارچه
ایمن‌ترین و موثرترین روش غربالگری سندرم داون غربالگری یکپارچه است چون با داشتن نتیجه دو تست مهم می‌توان نتیجه قطعی‌تری به دست آورد. نتیجه میزان مثبت کاذب با این تست کمتر بوده و حساسیت بالاتری نسبت به هر مرحله به تنهایی دارد. مثبت کاذب پایین به معنای نیاز کمتر برای به‌کارگیری روش‌های تهاجمی و در نتیجه سقط کمتر در بارداری‌های طبیعی است. با انجام این آزمایش حدود 85 تا 90درصد سندرم داون مشخص می‌شود و احتمال خطای آن در تشخیص مثبت سندرم داون یک تا 2درصد است. از سوی دیگر غربالگری یکپارچه این عیب را دارد که مادر شانس انجام CVS را از دست می‌دهد و برای گرفتن نتیجه آزمایش باید 3 تا 4 هفته، فاصله بین 2 مرحله را منتظر بماند. در بعضی موارد ممکن است مادر قادر به انجام مرحله دوم تست نباشد، در این حالت مادر بدون نتیجه غربالگری بارداری را ادامه می‌دهد. نکته مهم در مورد همه انواع غربالگری آن است که این آزمایش‌ها معمولا مشمول بیمه درمانی نبوده و با هزینه آزاد و حدود 200 تا 300 هزار تومان انجام می‌شود.
اگر 3 ماهه اول یادتان رفت!
نتایج حاصل از غربالگرى 3ماهه اول به ما مىگوید که به چه احتمالى باردارى توام با سندرم داون، تریزومى 18 یا تریزومى 13 خواهد بود که در گزارش غربالگرى به آن ریسک ابتلا گفته مىشود. نتایج غربالگرى 3 ماهه اول به پــزشک مىگوید که آیا لازم است تسـتهاى تشخیصى مانند آمنیوسنتز براى خانم باردار انجام شود یا خیر. بیشتر خانم‌ها پس از انجام غربالگرى نتایجى دریافت مىکنند که برمبناى آنها نیاز به انجام تستهاى تشخیصى منتفى است، اما به زنانى که ریسک سندرم داون، تریزومى 18 و تریزومى 13 آنان بیش از میزان نرمال باشد، انجام تستهاى تشخیصى مانند آمنیوسنتز پیشنهاد مىشود. حال اگر به هر دلیلی غربالگری 3 ماهه اول انجام نشود در 3 ماهه دوم (بهترین زمان 17- 15هفته) با انجام تست کواد مارکر می‌توان غربالگری از نظر سندرم داون را انجام داد ولی به خاطر داشته باشید که سونوگرافی NT فقط تا پایان هفته 13 قابل انجام است و بعد از آن ارزشی ندارد. این تست شامل سونوگرافی و آزمایش خون برای محاسبه خطر است. در شرایطی که یا فرصت انجام غربالگری مرحله اول گذشته باشد یا به‌دلیل حالت جنین در رحم مادر، اندازه‌گیری NT در غربالگری مرحله اول بی‌نتیجه بوده باشد، فقط مرحله دوم معیار سنجش احتمال سندرم داون خواهد بود.
منبع: مجله سیب سبز