گواتر به تورم گردن بر اثر بزرگ شدن غده تیرویید گفته می‌شود. تیرویید غده ای کوچک در ناحیه گردن و مسئول ترشح دو هومون مهم T3 و T4 است. هورمون‌های ترشح شده توسط تیرویید همراه جریان خون در سراسر بدن حرکت کرده و وظایف مهمی چون سوخت و ساز بدن را کنترل می کنند. این هورمون ها بر عملکرد تمام اعضای بدن از جمله قلب، مغز، عضلات و پوست تاثیر می‌گذارد. متابولیسم (سوخت و ساز) نقش موثری در دمای بدن، ضربان قلب و نحوه سوزاندن کالری دارد. اگر میزان هورمون تیرویید کافی نباشد، بدن انرژی کمتری تولید می‌کند و به اصطلاح سوخت و ساز بدن تنبل می‌شود. گواتر علاوه بر تورم با علایم دیگری از قبیل بلع دشوار، احساس خفگی و تنگی گلو و مشکلات تنفسی همراه است.
***علایم گواتر
معمولا گواتر بدون علامت است. ولی ممکن است این بیماری با نشانه‌هایی همراه باشد. تورم گلو، تنگی گلو، مشکل بلع، سرفه، خستگی، اختلال در تنفس، تپش قلب، بیش‌فعالی، افزایش تعریق، حساسیت نسبت به گرما، افزایش اشتها، ریزش مو، عدم تحمل سرما، یبوست، فراموشی، تغییر خلق و خو و افزایش وزن از مهمترین نشانه‌های گواتر یا کم‌کاری و پرکاری تیرویید هستند.
***علل گواتر
گواتر در زنان شایع‌تر از مردان است و احتمال بروز آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. مهمترین علت ابتلا به گواتر کمبود ید است؛ در کشورهای توسعه‌یافته، معمولا گواتر به دلیل بیماری‌های خود ایمنی بوجود می‌آید. ولی علل دیگری نیز می‌تواند باعث بروز این بیماری شود که عبارتند از:
-بیماری گریوز
دلیل این بیماری ترشح بیش از اندازه هورمون تیرویید است (پرکاری تیرویید).
-بیماری هاشیموتو
این بیماری غده تیرویید را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در بیماری هاشیموتو سیستم ایمنی بدن به غده تیرویید حمله می‌کند. گاهی این التهاب منجر به کاهش فعالیت غده تیرویید می‌گردد. در این حالت بدن مقدار بیشتری هورمون تحریک‌کننده تیرویید ترشح می‌کند و همین موضوع باعث بزرگ‌شدن غده تیرویید می‌شود.
-سرطان تیرویید
احتمال سرطان تیرویید بسیار کمتر از گره‌های خوش‌خیم تیرویید است؛ اما به محض مشاهده این حالت با نمونه‌برداری می‌توان از بدخیم شدن تومور پیشگیری کرد.
-بارداری
افزایش هورمون HCG در دوران بارداری ممکن است به بزرگ‌شدن غده تیرویید منجر شود.
-التهاب
هرگونه التهاب می‌شود منجر به تورم غده تیرویید شود.
-کمبود ید
غذاهای دریایی، گیاهان رشد کرد در خاک غنی از ید و شیر گاو مهمترین منابع تامین ید هستند.
-سیگار
ترکیب thiocyanate موجود در دود تنباکو باعث جذب ید می‌شود.
-تغییرات هورمونی
علاوه بر بارداری، تغییرات هورمونی ناشی از بلوغ و یائسگی نیز می‌تواند بر عملکرد تیرویید تاثیر بگذارد.
-سابقه خانوادگی
-بیماری‌های خود ایمنی
-داروهای خاص
-قرار گرفتن در معرض اشعه
پرتور درمانی به ویژه در ناحیه گردن احتمال ابتلا به گواتر را افزایش می‌دهد.
-مصرف بیش از اندازه ید
مصرف بیش از حد ید نیز یکی از دلایل ابتلا به گواتر است.
گواتر معمولا با معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود؛ اما ممکن است برای تشخیص از آزمایش و اسکن‌های تیرویید نیز استفاده شود.
***درمان گواتر
معمولا گواتر با دریافت ید کافی قابل درمان و پیشگیری است و به همین دلیل بعضی کشورها به نمک مصرفی ید اضافه می‌کنند. معمولا اگر گواتر با علایم مشهودی همراه نباشد، به خودی خود درمان می‌شود و نیاز به درمان خاصی ندارد؛ در غیر اینصورت نیازمند درمان است. در صورت کم‌کاری غده تیرویید درمان با هورمون مصنوعی تیرویید آغاز می‌شود. در این حالت دوز تیروکسین به مرور افزایش می یابد تا تیرویید عملکرد طبیعی خود را بدست آورد. در صورت پرکاری تیرویید باید از داروهایی استفاده شود تا با تولید بیش از حد هورمون مقابله کند. در این صورت معمولا داروهایی مانند تیونامید تجویز می‌شود تا به تدریج سطح هومون را کاهش دهد. یک روش دیگر درمان با ید رادیواکتیو است و در این حالت عملکرد تیرویید و تولید هورمون کاهش می‌یابد. جراحی گواتر برای کاهش تورم و حذف غده تیرویید نیز راه حل آخر است.