خاله فخری که سنی از او گذشته و تمام گیس‌هایش سفید شده است داستان ازدواجش با آقا مصطفی را این گونه تعریف می‌کند و می‌گوید: « خاله‌جون، اون روزا که مثل حالا نبود! که پسر با خانواده پاشه بره خواستگاری و دختر هم بیاد چایی بیاره و بعدم بشینن با هم تو اتاق حرف بزنن! سر خواستگاری آقا مصطفی از من، دایی‌جونتون علی‌آقا وقتی گفته بودن عروس کجاست، گفته بود من داداششم عروس هم شکل منه. منو ببین انگار عروسو دیدین، خلاصه به همین نام و نشون ما رو نشوندن سر سفره عقد و تا خطبه خونده نشد و به هم محرم نشدیم، همدیگه رو ندیدیم.»
خاله‌فخری خبر ندارد که دیگر حتی دوره این مدل خواستگاری‌ها که برای او تعجب‌آور است هم تمام شده است! دیگر خانواده‌ها و اقوام و دوستان با هم رفت‌وآمد آنچنانی ندارند، دیگر کم پیدا می‌شود یکی راوی بشود و دخترها و پسرهای دوست و فامیل و آشنا را به هم معرفی کند و بروند خواستگاری و دختر با لپ‌های گل انداخته از خجالت، چایی بریزد و داماد خجول با نجابت رویش نشود عروسی که چارقد سفید گل‌گلی به سر کرده را حتی برای لحظه‌ای نگاه کند و بعد دوتایی با اصرار و اجازه بزرگ‌ترها با هم صحبت کنند. این روزها جوان‌ها همسر دلخواهشان را از اینترنت دانلود می‌کنند! و اینجاست که باید گفت نه به آن شوری شور نه به این بی‌نمکی!
چند سالی است که تحت تأثیر تهاجم فرهنگی غرب و جنگ نرم، حیای اصیل ایرانی‌ها، کم‌وبیش با سبک زندگی غربی‌ها متداخل و گویا نسل امروز به نوعی دچار دوگانگی فرهنگی شده است. یک زمانی در میهمانی‌ها سفره مردان و زنان جدا از هم پهن می‌شد اما امروز برخی زنان و دختران با گذاشتن عکس خود روی پروفایلشان حیای آبا و اجدادی را زیر سؤال می‌برند. در این میان آنچه به خاطر حساسیت موضوع ازدواج و تشویق جوانان به این سنت الهی بسیار به چشم می‌خورد، ایجاد و ترویج سایت‌های همسریابی است که با هدف مقدس ترویج ازدواج و آشنایی افراد به بهانه آشنایی قبل از ازدواج پایه‌ریزی شده است؛ سایت‌هایی که اما و اگرهای بسیاری درباره آنها مطرح است.
سایت‌های همسرگزینی؛ آری یا نه؟
ازدواج جزء لاینفکی از زندگی هر انسان سالم و جویای زندگی سعادتمندانه است و این روزها بحث داغ ازدواج‌های اینترنتی نقل مجلس جوانان شده است و ازدواج‌هایی که به علت تسریع در امر ازدواج و عدم‌آشنایی صحیح طرفین از یکدیگر ممکن است با خطراتی مواجه شود نیز به تبع آن افزایش یافته است. چندی پیش این نظریه ارائه شد که برای تسهیل ازدواج جوانان بهتر است سایت‌هایی برای همسرگزینی ایجاد شود و از طریق آن دختر و پسرها با یکدیگر از طریق چت روم آشنا شوند تا شاید مشکل ازدواج جوانان حل و فصل شود. اما حالا که مدتی از اجرای این طرح می‌گذرد مشاهده می‌شود که شاید آشنایی درصدی از جوانان از این طریق به ازدواج بینجامد و تا حدودی به جوانانی که به دلیل زندگی خشک و بی‌روح آپارتمان‌نشینی و عدم‌صله ارحام و رفت و آمدهای فامیل و دوستان، نتوانسته بودند ازدواج کنند، کمک کرده است. اما در این بین دوستی‌های اینترنتی و رد و بدل کردن عکس‌ها و اطلاعات شخصی در بین کاربران این سایت‌ها موجب معضل دیگری تحت عنوان حیازدایی شده و این سایت‌ها برای درصد بالایی از کاربران، بیشتر در حکم محلی برای تفریح و خوشگذرانی شده است به طوری که کمتر شاهد ازدواج‌هایی که ریشه در اصالت و ایرانی بودن و اسلامی بودن دارد، هستیم و این نوع رابطه، بیشتر به روابط نامشروع و دوستی‌های غیراخلاقی منجر شده است تا امر خیر و ازدواج!
دانلود همسر، کاری اسلامی است یا غربی؟
قصد ما در این نوشتار، بررسی صحت و سقم و معایب و محاسن این روش گزینش شریک زندگی برای افراد مختلف است. جدا از آنکه این روش معایبی دارد حتماً محاسنی را نیز خواهد داشت. همانطور که همه ما قبول داریم، روش مذکور روشی کاملاً غربگرایانه است، چرا که مردم کشورهای غربی به تبع سبک زندگی متفاوتی که دارند برای ایشان ایجاب می‌کند که با روش‌های اینچنینی همراه شده و برای پیدا کردن نیمه گمشده خود پشت سیستم‌های کامپیوتری نشسته و همسر خود را سرچ و دانلود کنند!
پس تا اینجا مشخص شد که خواستگاری در این زمانه به دو دسته سنتی و مدرن تبدیل شده است، در روش سنتی که هنوز هم در بسیاری از خانواده‌های اصیل از آن استفاده می‌شود، بزرگ‌ترها پیش از آنکه دختر و پسر یکدیگر را ببینند و بشناسند در مورد بررسی خصوصیات اخلاقی، شخصیتی و خانوادگی آنها با یکدیگر صحبت می‌کنند و اگر به نتیجه رسیدند قرار خواستگاری گذاشته و زمان کوتاهی را به ایشان اجازه صحبت خصوصی می‌دهند. اما در روش مدرن که امروزه به امری کاملاً عادی مبدل شده است، دختر و پسر از طریق آشنایی در محل کار یا ملاقات در بیرون از منزل یا از طریق آشنایی در چت روم‌های مجازی به هم علاقه‌مند شده، با نظریات هم آشنا می‌شوند و بعد از به توافق رسیدن برای مرحله آخر که نیازمند به اجازه بزرگ‌ترهاست، خانواده‌ها را از رابطه و میزان علاقه‌مندیشان به یکدیگر مطلع می‌کنند.
گرچه روش مدرن هم در بسیاری موارد موفق بوده ولی شکی در آن نیست که ازدواج‌های سنتی نسبت به روش مدرن با درصد موفقیت بیشتری همراه بوده است، چراکه وقتی پای بزرگ‌ترها به میان بیاید به علت داشتن تجربه کافی و با توجه به اصطلاح «تو مو می‌بینی و من پیچش مو» و اینکه جوانب امر را هم می‌سنجند، می‌توانند در پیدا کردن مورد مناسب برای فرزند خود کمک شایانی کنند و از عشق و عاشقی لحظه‌ای که دوام زیادی نمی‌آورد و به راحتی با وزیدن بادی به تنفر مبدل می‌شود، جلوگیری کنند.
آیا خواستگاری هم احکام دارد؟
پاسخ این سؤال آری است. در توضیح باید گفت: اسلام که کامل‌ترین دین در میان تمامی ادیان است و هیچ تر و خشکی نیست مگر آنکه در کتاب مبین (قرآن مجید) درج شده است و اسلامی که برای کوچک‌ترین حرکت ممکن مثل کراهت خوردن آب در شب به صورت ایستاده یا استحباب ورود به دستشویی با پای چپ حکم صادر کرده است، چگونه ممکن است نسبت به مهم‌ترین موضوعی که می‌تواند آینده انسان را دستخوش تغییر و تحول کند، بی‌تفاوت باشد؟!
از نظر فقهی همه مراجع بر این امر توافق نظر دارند که خواستگاری و گفت‌وگوی پیش از عقد، اگر مفسده‌ای نداشته باشد و بدون قصد لذت و ترس از افتادن در گناه باشد، اشکال شرعی ندارد.
پس تا اینجا مشخص شد آن مدل خواستگاری‌هایی که در ابتدای بحث در مورد سبک ازدواج خاله‌فخری بود مورد تأیید اسلام نیست، چراکه هر دختر و پسری حق دارد شریک زندگی خود را ببیند و قبل از ازدواج با او در مورد طرز فکر و عقایدش به صحبت بنشیند.
اما آیا آنچه اسلام از ازدواج می‌گوید با روش‌های مدرن امروزی از جمله دوستی قبل از خواستگاری یا چت در فضای مجازی همخوانی دارد؟ آیا اسلامی که خود بهای تفکر بر انگیزی به ازدواج می‌دهد، هدفی جز این دارد که از ارتباط‌های نامشروع کاسته و به ازدواج‌های مشروع و طبق سنت پیغمبر پرداخته و ضمن ایجاد رابطه حلال و کسب لذت مشروع زوجین از یکدیگر و با ایجاد خانواده، نسل مسلمین در جهان افزایش یابد؟ آیا این طریق آشنایی که در خلال آن روی بسیاری از دستورات اسلام که مبتنی بر حیا و حفظ حریم زن است، پرده افکنده می‌شود مورد تأیید اسلام می‌تواند باشد؟ آیا اسلامی که به زن مجوز داده است وقتی قصدش برای ازدواج قطعی شد می‌تواند با لباس حریر در جلوی خواستگارش حاضر شود، به دختر اجازه می‌دهد به محض آشنایی، به سرعت عکس‌های بی‌حجاب خود را برای فردی فوروارد کند که نه از هویت واقعی او خبر دارد، نه از جنسیت او مطمئن است و نه از قصد اصلی‌اش از پر کردن فرم متقاضی ازدواج آگاهی دارد؟
ترکیب 2 روش سنتی و مدرن
آیا راهی هست که بتوان این روش غربی را در ترکیب با سبکی سنتی پیش برد و به هدف اصلی رهنمون ساخت؟ اگر بخواهیم به جنبه مثبت قضیه بپردازیم باید بگوییم روش مذکور، روش بدی هم نیست و می‌تواند روشی راهگشا در امر ازدواج باشد ولی آنچه بیشتر با رسم و رسومات و اعتقادات ما همخوانی دارد این است که افرادی تحت عنوان ناظر بر این فرم‌ها و بر صحت و سقم اطلاعات وارد شده نظارت و تحقیق کنند و در صورتی که فرد متقاضی فردی سالم از نظر روانی بوده و مشخص شود که وی واقعاً قصدی جز ازدواج و تشکیل خانواده ندارد، جزو اسامی افراد مورد تأیید قرار گیرد که در اکثر سایت‌های مجاز و کنترل شده، این کار به علت تعداد بالای متقاضیان تقریباً غیرممکن است. بنابراین این امر نیز به اندازه کافی مشکل‌گشا واقع نشده است، چراکه به علت وجود کاربران فراوان این سایت‌ها، نظارت بر تمامی افراد متقاضی کاری بس دشوار و طاقت‌فرساست.
از سویی روش مذکور در مورد افرادی که به دلیل معضلاتی ازدواج بهنگام نداشته‌اند، مانند معلولیت جسمی یا سابقه ازدواج ناموفق یا بالا بودن سن ازدواج و عللی از این قبیل که به راحتی نمی‌توانند شخصی که با شرایط ایشان همخوانی دارد را بیابند، می‌تواند بسیار راهگشا باشد و این در حالی است که برای جوانان کم‌تجربه و کم سن و سال، روشی ناامن بوده و بیشتر به دوستی‌های غیراخلاقی می‌انجامد تا اجرای سنت پیغمبر. در واقع آنچه عاید افراد بی‌تجربه و اسیر احساسات زودگذر می‌شود پشیمانی و احساس شکست است که گاهی می‌تواند به عواقب جبران‌ناپذیری چون افسردگی یا حتی اقدام به خودکشی منجر شود و این نهایت درد یک جامعه جوان است.
اما آنچه می‌تواند این سیاق را با آداب و سنن ایرانی اسلامی ما پیوند داده و کلید حل این مشکل باشد وجود افرادی تحت عنوان واسطه ازدواج است، افرادی که در قدیم با معرفی دو جوان که از هر نظر به قول معروف به هم می‌آمدند، باعث می‌شدند دو جوان از هرگونه طفره رفتن و کارهای غیرضروری با اطلاع و همراهی خانواده‌ها مراسم سنتی خواستگاری را برقرار کنند و آنان امروزه با روش ارتباطی مجازی نیز می‌توانند راهگشای این معضل باشند. روش ارتباط مجازی نیز در صورتی که توسط افراد معرف که تا زمان آشنایی دو طرف بین دختر و پسر به تبادل اطلاعات می‌پردازند می‌تواند راهگشای این معضل باشد. در صورتی که دختر و پسر جوان خود به دنبال زوج یا زوجه مورد نظر بگردند بیشتر به خاطر غلبه احساسات دوران جوانی دچار معضل اشتباه در انتخاب می‌شوند و این یکی از دلایل افزایش آمار طلاق در کشور است. آنچه پیرو هر طلاق در جامعه به وجود می‌آید نیز می‌تواند ضربات جبران‌ناپذیری بر پیکره اجتماع وارد کند.
در پایان باید تأکید کرد یک جوان قبل از هر چیز بهتر است در مورد ازدواج عمیقا مطالعه کند و در مرحله بعد خانواده خود را در جریان تصمیم مهم زندگی‌اش قرار دهد و همچنین به انتخاب کسی دست بزند که با هنجارهای اجتماعی، فرهنگی و مذهبی او و خانواده‌اش همخوانی داشته باشد. در مورد ازدواج‌های اینترنتی هم باید گفت ازدواجی موفق خواهد بود که دو طرف عاقل، پخته، قدرتمند، باهوش، با تدبیر و زرنگ بوده و با حوصله و حواس جمع و محتاطانه به انتخاب مورد مناسب بپردازند تا خدای ناکرده در دام رابطه نادرست یا حقه‌های افراد سوءاستفاده‌گر نیفتند. حرف آخر اینکه ریسک همسرگزینی اینترنتی آنقدر بالاست که به امتحان کردنش نمی‌ارزد!