بیشتر ما شناخت چندانی درباره نقش ویتامین D در بدن نداریم و تنها تعداد اندکی از نقش آن در ارتباط با سلامت استخوان‌ها آگاه هستیم، در صورتی که ویتامین D نقش‌آفرینی خود را به استخوان‌های بدن محدود نکرده است و گیرنده‌های آن در بافت‌های مختلف بدن حضور دارند. با توجه به این که کمبود ویتامین D در هر کدام از بافت‌های بدن می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد.
بنابراین اگر علاقه‌مند به حفظ سلامت خود هستید به نکاتی که دکتر فرزاد شیدفر، متخصص تغذیه به آنها اشاره می‌کند، توجه بیشتر و دقیق‌تری داشته باشید.
تفاوت کلسیم و ویتامین D
حتما شما هم شنیده‌اید کلسیم را همراه با ویتامین D مصرف کنید و علت این توصیه برایتان سوال باشد. کلسیم و ویتامین D دو ماده مغذی مختلف، اما مهم بدن هستند که هر کدام وظایفی به عهده دارند. کلسیم عنصری است که نقش 99 درصدی در استخوان‌سازی بدن بخصوص در دوران کودکی، نوجوانی و بلوغ را به عهده دارد. ویتامین D نیز به عنوان یکی از ویتامین‌های محلول در چربی در جذب کلسیم از طریق روده‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. کمبود این ویتامین باعث می‌شود کلسیم نتواند در بدن به عمل برسد. در نتیجه جذب کلسیم کاهش و بدن با اختلالات متعددی مواجه می‌شود. به همین دلیل این دو ماده مغذی به هم وابسته هستند و مصرف همزمان آنها ضروری است.
عوارض استخوانی کمبود ویتامین D
بروز مشکلات استخوانی به دلیل کمبود ویتامین D اجتناب‌ناپذیر است و احتمال ابتلای این افراد از زمان کودکی به نرمی استخوان، کاهش استقامت استخوان‌ها و در نتیجه تغییر شکل و پرانتزی شدن ساق پا بسیار بالاست. به همین دلیل تامین ویتامین D بدن همراه کلسیم برای بدن در دوران کودکی بسیار حائزاهمیت است. کمبود این ویتامین در بزرگسالی نیز علاوه بر بروز نرمی استخوان، خطر شکستگی استخوان‌ها بخصوص در ناحیه مچ دست و لگن نیز بشدت افزایش می‌دهد.
تاثیر ویتامین D بر چاقی
بررسی‌ها نشان می‌دهند نقش ویتامین D تنها کمک به جذب کلسیم در روده‌ها و حفظ سلامت استخوان‌ها نیست، بلکه در سلامت سایر اندام‌های بدن نیز بسیار نقش دارد؛ چراکه ویتامین D نقش یک هورمون را نیز ایفا می‌کند. گیرنده‌های این ویتامین در 40 بافت بدن همچون قلب، لوزالمعده، عضلات، سلول‌های سیستم ایمنی و مغز شناسایی شده است. براساس کارکرد هورمونی ویتامین D است که کمبود آن می‌تواند یکی از عوامل بروز چاقی باشد. وجود مقدار کافی از ویتامین D در خون باعث کندی ذخیره چربی توسط سلول‌ها می‌شود، اما در صورتی که مقدار ویتامین D کم باشد، سطح هورمون پاراتیروئید و کلسترول افزایش می‌یابد و در نتیجه چربی‌ها در بدن ذخیره می‌شوند.
نقش درمانی ویتامین D
کمبود ویتامین D سیستم ایمنی بدن را دچار مشکل می‌کند و به تبع آن فرد با مشکلات عدیده‌ای همچون بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی مواجه می‌شود. دانشمندان دریافته‌اند این ویتامین می‌تواند در درمان دیابت، پیشگیری از سرماخوردگی، مقابله با انواع سرطان همچون سرطان پروستات، ام‌اس و کبد چرب نقش موثری داشته باشد.
علائم کمبود ویتامین D
ابتلا به بیماری راشیتیسم با علائم نرمی استخوان، پرانتزی شدن پاها، درد استخوان بویژه در ناحیه پاها، درد ماهیچه و ضعف عضلانی در کودکان متاثر از کمبود ویتامین D است. اسپاسم عضلانی، مشکلات تنفسی، کاهش رشد بدن، بروز تاخیر در رشد دندانها و بدخلقی از دیگر مشکلاتی است که کودکان بر اثر کمبود این ویتامین با آن مواجه می‌شوند. این علائم در بزرگسالان به شکل کاهش قدرت مقاومت و کشیدگی استخوان‌ها، ضعف عمومی بدن، خستگی و ضعف ماهیچه‌ها خودنمایی می‌کند.
مسمومیت با ویتامین D
شاید مطالعه این متن باعث نگرانی شما شود و نتیجه آن مصرف خودسرانه ویتامین D باشد، اما لازم است توجه داشته باشید مصرف زیاد این ویتامین می‌تواند باعث مسمومیت شود. به همین دلیل میزان مصرف آن حتما باید تحت نظر کارشناس و پزشک تغذیه باشد.
مصرف زیاد آن باعث ایجاد سنگ کلیه، سردرد، تهوع، استفراغ، یبوست و افزاش حجم ادرار می‌شود. در ضمن افرادی که داروهای خاصی همچون داروهای ضدتشنج مصرف می‌کنند حتما قبل از مصرف ویتامین D با پزشک مشورت کنند.
رابطه افسردگی و ویتامین D
افسردگی ازجمله بیماری‌هایی است که ابتلا به آن در کشورهای مختلف دنیا در حال افزایش است. با توجه به شیوع جهانی کمبود ویتامین D به نظر می‌رسد کمبود این ماده در بدن می‌تواند در تعداد مبتلایان به افسردگی موثر باشد. محققان دریافته‌اند هر چه سطح ویتامین D موجود در بدن بالاتر باشد، به همان میزان یکی از عوامل موثر در بروز افسردگی کاهش می‌یابد. تحقیقات برای بررسی ارتباط میان کمبود ویتامین D در بروز سایر بیماری‌های اعصاب و روان ادامه دارد.
منابع تغذیه
مهم‌ترین منبع تأمین ویتامین D نور خورشید است. کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ، خامه، جگر، شیرهای غنی شده با ویتامین D، سرلاک و شیرخشک مهم‌ترین منابع غذایی تامین‌کننده این ویتامین برای کودکان و بزرگسالان محسوب می‌شود.
توصیه تابستانی
متخصصان، نور خورشید را بهترین و ارزان‌ترین منبع تأمین‌کننده ویتامین D عنوان می‌کنند. به همین دلیل در فصل تابستان هفته‌ای دو سه بار به مدت ده تا 15 دقیقه خود را در معرض تابش نور خورشید قرار دهید. البته باید توجه داشته باشید افزایش مدت زمان حضور در برابر آفتاب (نیم تا یک ساعت) باعث آسیب به پوست و ریسک ابتلا به بیماری‌های پوستی ازجمله سرطان پوست، لک و… افزایش می‌یابد. به همین دلیل تأکید می‌شود در بهره‌مندی از نورخورشید حتما تعادل رعایت شود.