سال 1372 بود که اینترنت همگانی در ایران شروع به کار کرد، احتمالا آن سالها کسی فکر نمی کرد که روزی برسد میلیونها نفر از مردم کشور روزانه ساعتها وقت خود را صرف فضای مجازی کنند و البته سخت می‌شد باور کرد که پای اینترنتی که آن زمان تنها از طریق کامپیوتر در دسترس بود به موبایل باز شود و از طریق یک دستگاه کوچک بتوان پا به فضای بی نهایت بزرگ مجازی گذاشت.
به هر حال امروز چه بخواهیم و چه نخواهیم این تکنولوژی با سرعت هرچه تمام به کشور ما راه پیدا کرده و ضمن خدمات بی نظیری که به ما ارائه می دهد خطرات فروانی نیز دارد.
بی شک همانگونه که فضای مجازی امروز بسیاری از مشکلات جوامع و مردم را حل کرده است، خطرات فراوانی را نیز به همراه داشته است و افراد بسیاری بوده‌اند که در سنین مختلف به دلیل ناآشنایی با فرهنگ صحیح استفاده از فضای مجازی با خطرات بسیاری درگیر شده اند. این افراد اگر از ابتدا با فرهنگ استفاده صحیح از فضای مجازی آشنا بودند شاید کمتر فریب زرق و برق این فضای نامطمئن را می خوردند. این موضوع می‌طلبد که خانواده‌ها فرزندان خود را از همان دوران کودکی با خطرات استفاده نادرست از فضای مجازی آشنا کنند.
نیازمند آموزش‌ها ویژه برای حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی هستیم
محمد صادق احمدوند مشاور یکی از مدارس مقطع ابتدایی با تاکید بر اینکه کودکان و نوجوانان علاقه زیادی برای حضور در فضای مجازی دارند، می‌گوید: دیگر نمی‌توان کودکان را در خانه نگه داشت و مطمئن بود با بسته بودن در اتاقش در امنیت کامل به سر می‌برد، در حال حاضر کودکان به راحتی در فضای مجازی تردد دارند و گاهی با مشکلات متعددی روبه رو می‌شوند، مشکلاتی که اگر خانواده ها درباره آن اطلالعات نداشته باشند ناهنجاری های فراوانی را برای کودکان به وجود می‌آورد.
به گفته وی، فضاهای آموزشی کشور باید آموزش‌های لازم را به خانواده‌ها برای حضور فرزندانشان در فضای مجازی بدهند و سطح آگاهی آنها را افزایش دهند. ما نیازمند یک فضای امن برای حضور کودکان و نوجوانان کشورمان در دنیای مجازی هستیم. در کشورهای مختلف این امنیت به روش‌های مختلف برای مقاطع سنی کودک و نوجوان ایجاد می‌شود و تعدادی از این روش‌ها به ایران هم رسیده است اما فرهنگی که در این روش‌ها لحاظ می‌شود با آنچه که خواسته فرهنگ و خانواده های ایرانی است، متفاوت است.
زهرا ملکان سه فرزند در سنین 4 تا 12 ساله دارد، وی نیز تاکید می‌کند که نمی‌تواند جلوی کودکانش را برای حضور در فضای مجازی بگیرد و در عین حال نگران حضور بی حد و مرض آنها در این فضاست.
وی می‌گوید: نمی توان بچه‌ها را حبس کرد، در عین حال نمی‌توان آنها را بی حد و مرز در این دنیا رها کرد چرا که خطرات ناشی از حضور بی حد و ربط آنها می تواند در روند رشد عاطفی و حتی جسمی آنها خلل ایجاد کند. مسئولان کشور باید تدابیر ویژه‌ای در این زمینه درنظر بگیرند و به روش‌های مختلف آموزش‌های لازم را در اختیار کودکان و خانواده‌های آنها قرار دهد.
براساس این گزارش، این روزها با نگاهی به اطراف خود متوجه می شویم که استفاده از اینترنت و تلفن‌های هوشمند در بین کودکان و نوجوانان به شدت افزایش پیدا کرده است و کمتر کودکی را می‌توان پیدا کرد که از تبلت و تلفن‌هایی که به اینترنت متصل می‌شوند استفاده نکنند یا علاقه به استفاده از این پدیده نداشته باشند. همین موضوع هم اهمیت و هم حساسیت نظارت بر استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی را بیشتر می‌کند.
حرکت گام به گام و نظارت بر فعالیت‌های کودکان در فضای مجازی می‌تواند وظیفه‌ای چالش برانگیز محسوب شود. این مساله زمانی که کودکان و نوجوانان دارای رایانه شخصی، تلفن همراه هوشمند و تبلت هستند اهمیت بیشتری دارد.
امروزه بازی‌های آنلاین و وب سایت‌های مفید بسیاری در اینترنت وجود دارند که ارائه خدمات به افراد نوپایی که برای نخستین بار جستجو و کاوش در دنیای پهناور اینترنت آغاز کرده‌اند را در دستور کار خود قرار داده‌اند. استفاده از این خدمات می‌تواند فرصت‌های آموزشی مفیدی را برای کودکان فراهم کند. در نظر گرفتن ایمنی کودکان در فضای مجازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و از این طریق والدین می‌توانند در بهترین موقعیت ممکن هدایت دقیق و مسئولانه فرزندان خود در فضای مجازی را بر عهده بگیرند.
از این رو، آگاهی و شناخت از خطرات موجود در این زمینه و برنامه ریزی مناسب پیش از فراهم کردن دسترسی به اینترنت برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای در دنیای امروز که شاهد آهنگ سریع پیشرفت فناوری است، برخوردار می شود.
خطرات فضای مجازی برای کودکان
فضای مجازی برای کودکان خطرات بسیار زیادی می‌تواند داشته باشد. در فضای مجازی، امکان برقراری تماس‌های نامناسب کودکان با افرادی که ممکن است قصد سوء استفاده، بهره برداری و یا تجاوز به حریم خصوصی آنها را داشته باشند، وجود دارد. در فضای مجازی، امکان بروز رفتارهای نامناسب کودکان به واسطه تاثیرپذیری از شیوه‌های برخورد آنلاین دیگران مانند ارائه اطلاعات شخصی در مکان‌هایی که افراد بسیار زیادی به آنها دسترسی خواهند داشت، وجود دارد. بر همین اساس، امکان تبدیل شدن کودکان و نوجوانان به عامل و یا هدف «زورگیری سایبری» جود دارد. فضای مجازی، امکان دسترسی به محتوای نامناسب مانند فیلم‌ها، تصاویر، مطالب و نوشته‌های غیر اخلاقی، نژادپرستانه، خشونت آمیز و دیگر موارد مضر و خطرناک یکی دیگر از مواردی است که کودکان و نوجوانان را به شدت در معرض تهدید قرار می‌دهد.
در فضای مجازی، امکان دسترسی کودکان به اطلاعات شخصی والدین و یا افراد دیگر که روی رایانه آنها ذخیره شده‌اند، وجود دارد.
در فضای مجازی، استفاده بی‌دقت و یا ناآگاهانه کودکان می تواند احتمال آلودگی رایانه و یا دستگاه‌های دیگر به ویروس‌ها و بدافزارها را افزایش دهد. این خطرات می‌طلبد که خانواده‌ها و والدین با دقت بیشتری نسبت به استفاده کودکان از فضای مجازی نگاه کنند.
روش‌های مختلفی برای ایمن نگه داشتن کودکان هنگام حضور آنها در فضای مجازی وجود دارد. بی تردید، یکی از موثرترین روش‌ها در این زمینه آموزش آنها از سنین پایین و آشنایی و افزایش آگاهی کودکان درباره خطراتی است که امکان مواجه شدن با آنها در فضای مجازی وجود دارد که در این رابطه نرم‌افزارهایی نیز طراحی شده است که با روشی سرگرم کننده کودکان را در فضای مجازی کنترل می کند و آموزش‌های لازم را به آنها می‌دهد.
همچنین، کودکان باید چگونگی شناسایی این تهدیدها و خطرات و اقدام‌های ضروری برای مقابله با آنها را فرا بگیرند. منابع آموزشی مناسبی برای والدین، معلمان و حتی خود کودکان وجود دارند که ابعاد مختلف ایمنی کودکان در فضای آنلاین را پوشش می‌دهند.
شاید تمام اقداماتی که پدر و مادر برای کنترل کودک خود در فضای مجازی باید بکار گیرند بسیار وقت‌گیر باشد و حوصله زیادی را بخواهد. امروزه نرم افزارها و برنامه هایی وجود دارد که می‌تواند به والدین کمک کند تا با خیال راحت کودک خود را با فضای مجازی و اینترنت تنها بگذارد بدون آنکه نگران خطرات احتمالی باشند. تعدادی از این نرم افزارها وارداتی و با فرهنگ‌های بیگانه وارد خانواده‌های ما می‌شوند که حضور آنها نه تنها نمی‌تواند کمک شایانی باشد چه بسا در مواردی خود آنها نیز مشکل سازند، البته نمونه‌های داخلی موفقی نیز در این زمینه وجود دارد، که برای نمونه می‌توان از اپلیکیشن خانواده درسا به عنوان یکی از مصادیق موفق آن نام برد.
گسترش استفاده روز افزون از فضای مجازی در میان کودکان و از طرفی مشغله والدین این را می‌طلبد که برنامه‌ریزی درستی برای استفاده صحیح و کنترل شده از فضای مجازی وجود داشته باشد، مطمئناً هیچکدام از والدین هم این فرصت را ندارند که ساعتها در کنار فرزندان خود بنشینند و از آنها در مقابل خطرات فضای مجازی مراقبت کنند، اینجاست که اگر برنامه ریزی مناسبی وجود نداشته باشد ممکن است به فرزندان آسیب های جبران ناپذیری وارد شده و خانواده با یک مشکل اساسی روبرو شود.