در حالی که بیشتر خانم‌ها نمی‌دانند که خطر ابتلا به بیماری قلبی در آنان بویژه از سنین یائسگی به بعد تقریبا به اندازه مردان افزایش می‌یابد و آنان را نیز به اندازه مردان در معرض خطر بیماری‌های عروقی و سکته قلبی قرار می‌دهد .
به این بهانه با دکتر محمدرضا محمدحسنی، متخصص قلب و عروق درباره عوامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی در زنان به گفت‌وگو نشسته‌ایم .
رایج‌ترین انواع بیماری‌های قلبی
رایج‌ترین نوع بیماری‌های قلبی، بیماری شریان‌های قلب است که البته بیش از انواع دیگر قابل پیشگیری است. شریان‌ها بر اثر مسدود شدن یا تنگ شدن نمی‌توانند بخوبی خون را از خود عبور دهند. ایجاد پلاک (یا رسوب) سبب تنگ شدن یا مسدود شدن شریان قلب شده و هر قدر بزرگ‌تر و وسیع‌تر شوند احتمال بروز حمله قلبی بیشتر خواهد شد.
از انواع دیگر می‌توان به فشار خون بالا اشاره کرد که تأثیرات جدی بر عروق خونی، قلب و کلیه‌ها می‌گذارد. تغییر در ریتم ضربان قلب، افزایش تعداد ضربان قلب یا کاهش آن نیز از موارد دیگرند. گاهی اوقات وجود عارضه‌ای مادرزادی در دستگاه قلب و عروق به صورت نارسایی آشکار شده و منجر به ایجاد اختلال در جریان یافتن خون و خروج آن از قلب خواهد شد.
تاخیر ده ساله در بروز بیماری قلبی زنانه
زنان یک دهه دیرتر از مردان به بیماری قلبی مبتلا می‌شوند. البته این یک یافته آماری است و به این معنا نیست که خانم‌ها در سنین جوانی مبتلا به بیماری قلبی نمی‌شوند. بیماری‌های قلبی در جامعه به عنوان بیماری مردان شناخته می‌شود ولی در حقیقت آمارها نشان می‌دهد بیماری قلبی در زنان نیز عامل اولیه مرگ هستند.
بیماری‌های قلبی در زنان هفت تا ده سال دیرتر ظاهر می‌شود که برخی این تاخیر را ناشی از اثرات هورمون استروژن زنان قبل از یائسگی می‌دانند. به طوری که در زنانی که یائسگی زودرس دارند (قبل از 40 سالگی) در مقایسه با زنانی که بموقع یا دیرتر یائسه می‌شوند دو سال به‌طور متوسط عمر کوتاه‌تری دارند. به‌طور کلی بعد از زمان یائسگی بیماری قلبی در آقایان و خانم‌ها برابر می‌شود. البته باید توجه داشت که هورمون‌درمانی بعد از یائسگی نقشی در کم‌کردن بروز بیماری قلبی ندارد.
برچسب زنانه و مردانه بر بیماری قلبی
تفاوت‌هایی میان زنان و مردان در ارتباط با بیماری قلبی وجود دارد:
زنان در سنین بالاتری در مقایسه با مردان به بیماری قلبی مبتلا می‌شوند. این تفاوت بعد از 75 سالگی از بین می‌رود.
مرگ ناشی از یک حمله قلبی در ماه اول پس از حمله در خانم‌ها در مقایسه با آقایان بیشتر است. خانم‌ها بعد از حمله اول قلبی در شش ماه اول با احتمال بیشتری ممکن است دچار حمله قلبی مجدد شوند.
بهبودی بعد از جراحی قلب در آقایان در مقایسه با خانم‌ها کمی بیشتر اتفاق می‌افتد زیرا عروق کرونر در خانم‌ها باریک‌تر است.
افزایش خطر با قرص‌های ضدبارداری
بررسی‌ها نشان داده است مصرف قرص‌های ضدبارداری ترکیبی (حاوی استروژن و پروژسترون) احتمال ایجاد لخته و سکته قلبی را در زنان سه تا 15 برابر می‌کند. متاسفانه مصرف این قرص‌ها خطر بروز لخته‌های عروقی، سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. البته تحقیقات نشان داده که قرص‌های ضد بارداری که فقط حاوی پروژسترون بوده و استروژن ندارند، احتمال عوارض قلبی-عروقی را افزایش نمی‌دهد.
در خانم‌های کمتر از 35 سال و بدون فاکتورهای خطر قلبی نظیر بیماری فشار خون یا استعمال دخانیات، این احتمال دو تا چهار برابر افزایش می‌یابد، ولی در زنان بالاتر از 35 سال، مصرف این قرص‌ها بسیار خطرناک‌تر بوده و احتمال لخته‌های عروقی در سیاهرگ‌ها را تا ده برابر افزایش می‌دهد.
در واقع، اگر خانمی که قرص ضدبارداری ترکیبی مصرف می‌کند، سیگاری باشد احتمال سکته قلبی ده برابر و سکته مغزی سه برابر افزایش می‌یابد.
اگر خانمی که قرص ضدبارداری ترکیبی مصرف می‌کند، بیماری فشار‌خون داشته باشد، احتمال سکته قلبی و مغزی سه تا 15 برابر افزایش می‌یابد. خوشبختانه قطع مصرف این دارو باعث می‌شود که احتمال سکته قلبی به قبل از مصرف کاهش یابد.
البته استروژن گیاهی که در بعضی از گیاهان و غلات نظیر سویا، جو، نخود، بروکلی و .. وجود دارد، عوارض قلبی – عروقی ندارد و بهتر است برای کاهش علائم یائسگی از آنها استفاده شود.
قلب چه زنانی بیمار می‌شود؟
سابقه خانوادگی بیماری قلبی یعنی وجود فردی در خانواده درجه اول که قبل از 55 سالگی مبتلا به بیماری قلبی عروقی شده باشد، خطر ابتلا به بیماری قلبی در زنان را به اندازه مردان بیشتر می‌کند .
چربی خون بالا نیز بیانگر احتمال زیاد بروز بیماری قلبی است . به بیان دیگر، خانم‌ها برای پیشگیری از خطر بروز بیماری‌های قلبی – عروقی باید به کنترل چربی خون خود اهمیت بدهند.
مصرف سیگار نیز در خانم‌ها مثل آقایان زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی است .
چاقی و اضافه وزن فاکتورهای خطر دیگری برای بیماری‌های قلبی بویژه در خانم‌ها محسوب می‌شوند.
تحرک داشته باشید و استرس‌تان را کنترل کنید
اخیرا بررسی‌های زیادی در کشورها از جمله ایران انجام شده که نشان می‌دهد مصرف دخانیات،چاقی، بالا بودن سطح چربی‌های خون، نوع تغذیه، دیابت، فشار خون بالا، استرس و میزان فعالیت بدنی در پیدایش بیماری‌های قلبی در مردان و زنان موثر هستند .
در فاکتورهایی چون وجود زمینه فامیلی بیماری قلبی در خانواده درجه یک نمی‌توان دخالتی داشت، اما با انجام سالانه آزمایش خون به سادگی می‌توان از وجود دیابت و اختلالات چربی‌های خون مطلع شد.
در مورد مقوله فعالیت منظم بدنی و راهکارهای کنترل استرس نیز دستورالعمل‌های ساده‌ای وجود دارد که همه افراد در صورتی که بخواهند، می‌توانند با امکانات و آموزش‌های اولیه به سادگی به آنها دسترسی پیدا کنند. پیاده‌روی روزانه (حداقل به مدت 30 دقیقه) امری نیست که از عهده اغلب افراد بر نیاید . برای کنترل و مدیریت استرس نیز تمرین‌هایی وجود دارد که با کمی تلاش قابل انجام هستند .