«آفْت» یا قلاع (aphthous ulcer) یک بیماری شایع در دهان است که ضایعات دردناک نکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه دیده می‌شود و علت آن ناشناخته است اما ممکن است خودایمنی باشد.
زخم‌های آفتی وقتی ایجاد می‌شوند که به‌دلایل نامشخص سیستم ایمنیِ بیمار، وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می‌دارد، حضور این مولکول‌ها باعث حمله لنفوسیت‌ها خواهد شد (همانند حمله همین سلول‌ها به بافت پیوندشده به بیمار) و نتیجه این فرآیند پیدایش زخم‌های آفتی خواهد بود؛ دوره آفت حدود یک هفته است و اغلب پس از آن بدون درمان هم بهبود می‌یابد.
راههای مختلفی برای درمان آفت در طب سنتی ایران وجود دارد؛ درمان به اضداد است یعنی بر اساس نوع سوءمزاج درمان را معین می‌کنیم، اگر آفت از نوع سودایی باشد، برگ ریحان تازه را بجوید؛ این کار را دوبار در روز تکرار کنید، هر بار می‌توانید 3 تا 5 برگ ریحان را بجوید؛ این درمان را تا بهبود آفت ادامه دهید.
پیاز را به‌شکل خام بخورید؛ می‌توانید همراه غذا و به‌عنوان چاشنی از آن استفاده کنید، پیاز به‌دلیل داشتن سولفور در پیشگیری و حتی درمان آفت دهان می‌تواند مؤثر باشد.
دمنوش گل همیشه‌بهار یا جوشانده مریم‌گلی می‌تواند به‌صورت دهان‌شویه برای درمان آفت از نوع بلغمی (سرسفید) به‌کار گرفته شود؛ برای تهیه دمنوش کمی از گیاه خشک را در آب بجوشانید و برای دهان‌شویه صبر کنید دمنوش سرد شود و پس از آن قرقره کنید.
کمی پودر زردچوبه را با یک قاشق غذاخوری گلیسیرین مخلوط کنید تا به‌شکل خمیری درآید و این خمیر را مستقیماً به‌روی زخم بگذارید؛ می‌توانید به‌جای گلیسیرین از آب استفاده کنید.
روغن یا اسانس نعناع را مستقیماً به‌روی زخم‌ها استفاده کنید تا درد آن کاهش یابد، می‌توانید دو بار در روز این کار را انجام دهید؛ سعی کنید روغن نعناع حداقل 15 تا 20 دقیقه به‌روی زخم‌ها باقی بماند، سپس دهان را با آب شست‌وشو دهید.
ماست محلی درمان مؤثری برای آفت دهان است؛ خوردن ماست دو بار در روز یا خوردن ترکیب موز و ماست برای صبحانه در بهبود آفت مفید است؛ پنیر محلی نیز مفید است.
خوردن آب پرتقال تازه (3 تا 4 نوبت در روز) می‌تواند به درمان زخم آفت کمک کند؛ جالب است بدانید که یکی از دلایل بروز آفت دهان، کمبود ویتامین C است، آب پرتقال تازه سرشار از ویتامین C است و استفاده روزانه آن، ویتامین C مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند.
از شیرِ نارگیل به‌عنوان دهان‌شویه 3 تا 4 بار در روز استفاده کنید و تا بهبودی زخم‌ها ادامه دهید؛ می‌توانید مقدار کمی عسل را با شیرِ نارگیل مخلوط کنید و از آن برای دهان‌شویه استفاده کنید.
خوردن آب شاه‌توت، راه درمانی دیگری است که باعث کاهش درد و تحریک زخم‌های دهانی می‌شود.
یک قاشق از تخم گشنیز را در مقداری آب بجوشانید، پس از سرد شدن محلول، به‌عنوان دهان‌شویه از آن استفاده کنید و این کار را 3 تا 4 بار و تا بهبود زخم‌ها ادامه دهید.
آب آلوئه‌ورا را 2 تا 3 بار در روز قرقره کنید و تا بهبودی زخم‌ها ادامه دهید.
مقداری پودر دارچین را با آب گرم مخلوط کنید و به‌عنوان دهان‌شویه تا بهبودی زخم‌ها استفاده کنید؛ بهتر است این محلول را صبح‌ها استفاده کنید.
جفت بلوط، لایه نازک قهوه‌ای‌رنگی است که بین پوست بلوط و مغز آن قرار گرفته و به‌راحتی هم جدا می‌شود؛ این گیاه، اثرات بسیار مفیدی در بهبودی آفت و زخم‌های دهان دارد.
توصیه اکید به افراد مبتلا به آفت این است که سماق را به‌روی انگشت بمالند و آن را به‌مدت چند دقیقه روی محل آفت نگه‌دارند.
غوره از نظر طب قدیم ایران سرد و قابض است و در درمان ورم مخاط دهان و زخم‌های دهانی و بهبود آفت دهان مؤثر است.
گل پنیرک به‌دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی نظیر موسیلاژ، تانن‌ها و اسانس‌های فرّار دارای خواص ضدالتهابی است به‌طوری که به‌صورت حمام دهان برای درمان آفت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استفاده از دهان‌شویه ختمی روزی چند بار و یا آغشته نمودن پنبه‌ای به آن و قرار دادن روی محل دردناک به بهبود آفت کمک می‌کند.
نگه‌داشتن سائیده تخم خرفه در دهان در رفع آفت دهان به‌خصوص اطفال مؤثر است.
برای جلوگیری از پیشرفت، و تسکین درد آفت دهان می‌توان مغز فلوس بدون دانه و تخم گشنیز را به‌نسبت مساوی خیسانده، صاف کرده و غرغره کرد و روزی چند بار این عمل را تکرار کرد.