کلیه‌ها با ترشح هورمون در ساخت استخوان دخالت می‌کنند و دفع مواد زاید مانند اوره – کراتینین، اسید اوریک را از بدن به عهده دارند. اگر کلیه‌ها آسیب ببینند مواد زیاد در بدن تجمع یافته و فرد دچار ضعف، بی‌حالی، کم‌خونی، تنگی نفس، ورم و پرفشار خون و غیره می‌شود.
عوامل خطری که کلیه‌ها را در معرض آسیب قرار می‌دهد کدام است؟
عوامل خطر به دو دسته عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی تقسیم‌بندی می‌شود. عوامل خطر ژنتیکی شامل وجود فردی در افراد فامیل درجه یک می‌شود که سابقه پیوند کلیه یا دیالیز دارد. در این صورت، فرد نسبت به سایرین استعداد ژنتیکی بیشتری برای ابتلا دارد. از عوامل محیطی موثر نیز می‌توان به تغذیه، ورزش، استرس، شغل، داروهای مصرفی و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد. به عنوان مثال غذاهای پرنمک، کلیه را تحت فشار قرار می‌دهد. استرس، عامل آسیب‌رسان به کلیه‌هاست. گرمای هوا، افزایش تعریق و به دنبال آن کاهش آب و الکترولیت‌ها را در پی خواهد داشت .
ما روی عوامل ژنتیک نمی‌توانیم تاثیر بگذاریم ولی روی عوامل محیطی می‌توانیم اثر گذار باشیم. مثلاً مصرف آب کافی در فصل تابستان جبران کم‌آبی و تعریق را برای ما می‌کند و تا حدی می‌تواند از بروز سنگ کلیه و عفونت مثانه پیشگیری کند. در هوای گرم، بدن با گرمای محیط مقابله می‌کند و این کار را با گشاد کردن عروق انجام می‌دهد؛ با گشاد شدن عروق، تعریق اتفاق می‌افتد و اگر تعریق اتفاق نیفتد درجه حرارت بدن بالا می‌رود و فرد دچار گرمازدگی می‌شود.
چه افرادی نسبت به گرمازدگی حساس ترند؟
افرادی که داروی پروپرانول استفاده می‌کنند و افراد مبتلا به بیماری قلبی به گرمازدگی حساس هستند. اگر درجه حرارت بدن به 40 برسد در عرض چند ساعت سلول‌های بدن دچار آسیب غیرقابل برگشت می‌شود. آبی که فرد در فصل گرما از طریق تعریق از دست می‌دهد باید جبران شود در غیر اینصورت فرد دچار دهیدراتاسیون و کمبود آب می‌شود و در نتیجه کلیه‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند. تحت فشار قرار گرفتن کلیه‌ها باعث تغلیظ مواد می‌شود و این مساله منجر به ایجاد رسوب کلیه‌ها می‌شود در این صورت فرد یا دچار سنگ کلیه می‌شود و یا سنگ کلیه‌اش بزرگ‌تر می‌شود.
به افرادی که در محیط‌های گرم کار می‌کنند چه توصیه‌ای دارید؟
افراد با از دست دادن آب، املاحی مانند سدیم و پتاسیم را هم از دست می‌دهند. اگر افراد در محیطی هستند که تعریق زیاد می‌کنند بیشتر باید از آب میوه طبیعی استفاده کنند و فقط آب خالص نخورند. اگر دسترسی به آب میوه طبیعی ندارند نباید املاح به آب اضافه کنند. این افراد باید آب بخورند و اگر دچار ضعف و تغییر رنگ ادرار شدند، ادرار را چک کنند. اگر ادرار خیلی تیره باشد یعنی کم‌آبی زیاد است.
این افراد می‌توانند با مصرف چای و پنیر، کمبود سدیم و پتاسیم را جبران کنند. همچنین با نوشیدن شیر (یک لیوان) کم‌آبی را جبران کنند.
کسی که کیست ساده کلیه دارد چه مراقبت‌هایی را باید داشته باشد؟
50 درصد افراد بالای 50 سال کیست ساده کلیه دارند. این افراد باید سونوگرافی سالیانه را انجام دهند چون ممکن است کیست خونریزی کند یا اتفاقات دیگری در آن رخ دهد. همچنین این افرا د باید آب زیاد مصرف کنند در غیر این صورت کیست بزرگ می‌شود.
شایع‌ترین علت تغییر رنگ ادرار چیست؟
دو علت شایع تغییر رنگ ادرار، مصرف لبو و نوشابه‌های رنگی است. همچنین کم‌آبی می‌تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. وجود یک تا سه عدد گلبول قرمز در ادرار طبیعی است اما اگر بیش از سه عدد گلبول قرمز در ادرار مشاهده شود غیرطبیعی تلقی می‌شود. وجود گلبول قرمز در ادرار همراه سوزش ادرار و تب می‌تواند بیانگر وجود عفونت یا سنگ باشد.
آیا مصرف آب زیاد به بهبود عملکرد کلیه پیوندی کمک می‌کند؟
خیر. مصرف زیاد آب برای کلیه پیوندی خطرناک است.
دکتر حسن ارگانی – فوق‌تخصص کلیه