شما بهخوبی متوجه شدهاید که دنیای خارج از خانه، هیچ عجلهای برای تحسین عملکردهای ما ندارد. تمام دنیا اشتباه های فرزندتان را با صدایی رسا گوشزد خواهند کرد و این وظیفه شماست که به او نشان بدهید در چه مواقعی خوب و درست عمل کردهاست. والدین موظف هستند کارهای درست فرزندشان را تصدیق کنند و این کار چیزی بیش از «آفرین» گفتن است.
توصیف را جایگزین تحسین سنجشی کنید
بیشتر والدین برای تحسین فرزندانشان از واژههایی مثل «خوبه»، «قشنگه»، «عالیه» و مانند اینها استفاده میکنند. این کلمات اگرچه بار هیجانی مثبتی دارد اما پیام دقیق و واضحی به کودک منتقل نمیکند. روش بهتر و درستتر تحسین کردن این است که آنچه را میبینید یا حس میکنید، توصیف کنید. فرزندتان بعد از شنیدن این توصیف، میتواند خودش را تحسین کند. یعنی اگر فرزندتان اتاقش را تمیز کرد، بهجای «چه دختر خوبی»، بگویید «میبینم که کار این جا تمام شده، اسباببازیها توی قفسه چیده شده و کتابها مرتب سر جایشان است». توصیف باعث میشود فرزندتان به توانایی‌های خودش آگاهتر شود، شما هم هر روز با این توصیفهای ساده میفهمید که توانایی‌های او در چه حدی است و از این یادآوری هر دو بهره خواهیدبرد. از طرف دیگر شادیِ «چه دختر خوبی» با شنیدنِ «امروز دختر بدی بودی» از بین خواهدرفت؛ اما احساسی که تحسین توصیفگونه به فرزندتان میدهد برای همیشه در ذهنش میماند. هربار که کار خوب او را به این شیوه تصدیق میکنید، او یک ویژگی خوب درباره خودش کشف میکند؛ منظم، بااراده، سازگار و … . احساس موفقیت حاصل از این لحظات برای همیشه در ذهن کودکتان حفظ میشود تا در زمان ناامیدی و تردید به آن مراجعه کند و بداند در گذشته کاری انجام داده که از آن احساس غرور کردهاست.
با این همه، ممکن است تحسینهای شما به فرزندتان احساس خوبی بدهد اما او همچنان برای انجام کارهایش اعتمادبهنفس کافی نداشتهباشد. اگر فرزندتان از شکست میترسد و برای انجام هر کاری دایم نگران است و همه جزئیات را بارها بررسی میکند، با استفاده از همان شیوه توصیفی به او کمک کنید:
* وقتی فرزندتان ناراحت است، ناراحتیاش را کوچک جلوه ندهید. بهجای جمله «این که ناراحتی نداره»، بگویید «خیلی ناراحتکننده است که مدت زیادی برای موضوعی کار کنی و نتیجه چیزی نباشه که انتظارش رو داشتی». این توصیف به او احساسِ درکشدگی و آرامش میدهد.
* اشتباه های فرزندتان را بهعنوان بخشی از روند یادگیری بپذیرید و اگر میخواهید به اعتماد به نفس او آسیبی نرسد، از شیوه توصیف برای گوشزد کردن آنها استفاده کنید نه توبیخ. بهاین صورت که اگر برای مثال فرزندتان قبل از رسیدن به خانه بسته ذرتش را توی خودرو باز کرده، بهجای «بچه شکمو! نمیتونستی یه کم دیگه صبر کنی؟» میتوانید بگویید «تمام ماشین پر از ذرت شده، باید جاروبرقی کشیده بشه» و اجازه بدهید خودش خودرو را تمیز کند.
پیشنهادهایی برای تحسینی تأثیرگذار
1- تحسین باید با موقعیت و میزان توانایی فرزندتان هماهنگی داشتهباشد. زمانی که به فرزند کم سنوسالتان میگویید «میبینم که هر روز مسواک میزنی»، او احساس غرور میکند درحالیکه همین جمله برای فرزند نوجوانتان توهینآمیز خواهدبود.
2- در تحسینهایتان هرگز به ضعفها و شکستهای گذشته فرزندتان اشاره نکنید و توجه تان بیشتر روی توانایی‌های فعلی او باشد. یعنی بهجای «اصلا فکر نمیکردم در این امتحان موفق بشی ولی تو موفق شدی» بهتر است بگویید «میدانم که برای موفق شدن در این امتحان خیلی تلاش کردی».
3- توجه کنید که نشان دادن علاقه بیش از حد به کاری، میتواند در تمایل فرزندتان به انجام دادن آن کار اختلال ایجاد کند؛ هیجان مداوم و توجه زیاد والدین به عملکرد فرزندان، باری بر دوش آنها میگذارد. وقتی فرزندتان هر روز از شما میشنود که «تو نابغهای! حتما باید در مسابقات نقاشی شرکت کنی»، فکر میکند که شما زیادی از او انتظار دارید.
4- وقتی یکی از رفتارهای فرزندتان را تحسین میکنید، او بارها آن را تکرار خواهدکرد. در واقع تأثیر تحسین بسیار زیاد است و باید آن را در مواقع خاصی بهکار برد. پس اگر نمیخواهید فرزندتان هر روز از نردهها بالا برود به او نگویید «تو خوب میدانی که چطور از ماهیچههایت برای بالارفتن استفاده کنی».
5- حواستان باشد بهجای تحسین فرزندتان، هوش و توانایی خودتان را ستایش نکنید. وقتی به فرزندتان میگویید «تعجبی نداره. من میدونستم که تو میتونی این جایزه رو ببری»، درواقع بیشتر به علم لایتناهی خودتان اعتبار میبخشید تا موفقیت فرزندتان. او پیش خودش فکر میکند: «از کجا میدانست؟ چرا من نمیدانستم؟»
برگرفته از کتاب «چگونه با فرزند خود گفتوگو کنیم؟»، نوشته «ادل فابیر» و «الیان مازلیش»