مشروبات الکلی دست‌ساز، بلای تازه‌ای‌ست که به جان مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی افتاده‌است. این مشروب‌ها عمدتا در آشپرخانه‌های زیر زمینی تولید می‌شود و طی ماه‌های اخیر اخبار متعددی از مسمومیت و مرگ مصرف‌کنندگان این نوع مشروبات الکی به گوش می‌رسد. در مدت اخیر، ابتدا چند نفر در رفسنجان، بعد سه نفر در شیراز، سپس پنج نفر در کرمان بر اثر مصرف مشروبات دست ساز کشته شدند که به احتمال قوی نیز داستان این مرگ‌ها همچنان ادامه دارد. علاوه بر اینکه نیروهای انتظامی در عملیات‌های خود با سازندگان این مشروبات برخورد می‌کنند، آگاهی از مضراب مرگ‌آفرین این نوع از مشروبات الکلی ضروری‌ست.
در ادامه گفت و گو با به‌منش دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم را بخوانید:
به نظر شما، مهم ترین دلایل مسمومیت‌های الکی چیست و مشروبات الکلی دست ساز چه خطرهایی می‌توانند داشته باشند؟
چنانچه فردی مقادیر بالایی از الکل را در زمان کوتاهی مصرف نماید، ممکن است دچار عوارض حاد مصرف الکل شود که بستگی به میزان مصرف و شرایط فیزیکی فرد مصرف کننده متفاوت است. الکل در این شرایط میتواند علایم زیر را ایجاد کند: سرخوشی، اختلال در تکلم، تلوتلو خوردن، خواب آلودگی، استفراغ، اسهال، اختلال در بینایی، افزایش زمان عکس العمل های فردی، از بین رفتن تفکر منطقی، کاهش سطح هوشیاری، از دست رفتن حافظه، صدمات ناشی از حوادث در اثر عدم هوشیاری مانند: تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، نزاع، سوختگی یا غرق شد، در ادامه مصرف طولانی مدت الکل مشکلات زیادی برای سلامت فرد ایجاد می‌کند که میتواند شامل موارد زیر باشد: بیماری های قلبی و عروقی، مشکلات کبدی، بیماری های گوارشی، آسیب به سلول‌های عصبی، ایجاد اختلالات دائمی در عملکرد مغز، سوءتغذیه و سرطان
الکلیسم یا وابستگی به الکل چیست؟
الکلیسم یک اختلال مغزی در مصرف مزمن الکل است که فرد با وجود آگاهی از عوارض جسمی، روانی و اجتماعی مصرف الکل قادر با کاهش مصرف و یا قطع مصرف الکل است.
مسمومیت با الکل و مشروبات الکلی دست ساز چگونه رخ می‌دهد؟
خوردن بیش از حد الکل حتی اگر دست ساز نباشد، اثرات مخربی به دنبال خواهد داشت و میتواند منجر به عدم هوشیاری و حتی کما و در نهایت مرگ شود. این واکنش‌ها در بدن بستگی به میزان مصرف الکل دارد. افزایش بیش الکل در جریان خون، باعث آسیب به بخش هایی از مغز می شود که کنترل سیستم های حیاتی بدن ازجمله سیستم تنفسی و قلبی را برعهده دارند و شامل این موارد است:
گیجی، خواب آلودگی، کاهش هوشیاری، استفراغ، تشنج ، اختلال تنفس، کاهش ضربان قلب، کاهش دمای بدن، اختلا ل در تعادل الکترولیت های خون و مرگ.
چه ماده‌ای در الکل باعث مرگ و میر می‌شود؟
یکی از مشکلات تهدید کننده سلامت که ناشی از الکل می باشد و در کشور ما شایع است، مصرف مشروبات الکلی تقلبی، دست ساز و حاوی متانول می باشد که می تواند منجر به بروز مسمومیت های شدید منجر به مرگ و یا کوری دایمی در فرد شود. البته متانول به جز در مشروبات الکلی دست ساز، در مایع شیشه شور، برخی از ضد یخهای خطوط گاز، مواد دستگاه های کپی،حلال ها و پاک کننده های کاربراتورهای ماشین موجود است.
متانول در بدن به موادی تجزیه می‌شود که این مواد شدیدا سمی است. مسمومیت با متانول اغلب از طریق خوردن این ماده گزارش شده ولی مسمومیت از طریق تنفس و تماس پوستی هم دیده شده است.
در مسمومیت خفیف تا متوسط بیمار به صورت ناگهانی علایم مسمومیت را بروز می‌دهد مانند عدم تعادل، از بین رفتن خویشتن داری، درد شکمی، تهوع و استفراغ، سردرد و اشکال در بینایی.
مسمومیت بر اثر متانول چه آثار مخربی را در پی دارد؟
علایم مسمومیت حاد با متانول ساعت ها بعد از مصرف یا تماس بروز می‌کند و میتواند منجر به از کار افتادن چندین ارگان بدن به طور همزمان شود. این علایم میتواند به صورت افت فشار خون، تغییرات ریتم قلبی، تشنج، کما و التهاب پانکراس دیده شود. علاوه بر این مسمومیت با متانول در چشم منجر به بروز علایمی مانند: گشاد شدن مردمک چشم و التهاب عصب بینایی می شود، که به شکل تاری دید، اختلال در شناسایی و تشخص رنگ ها، دید برفکی و حتی کوری کامل ادامه پیدا می کند. محدود شدن زایه دید و دیدن نقاط و لکه ها در پس چشم و کاهش بینایی منتهی به از بین رفتن بافت عصب بینایی و کوری دائمی است.
آماری از مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان‌های مرجع مسمومیت وجود دارد؟
در سال 1395/2/6 بیمارستان تخصصی درمان مسمومیت در کشور، آمار مراجعین مسموم خود را به ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم ارسال نموده اند. از بین نزدیک به 100هزار مراجعه مسمومیت ثبت شده در این بیمارستانها، 2 تا 4 درصد از مسمومیت ها مربوط به مسمومیت با الکل بوده است. این درحالی است که در برخی از شهرهای کوچکتر آمار مسمومیت با الکل بسیار بالاتر از این درصد است.
آماری از مسمومیت‌های منجر به فوت ناشی از الکل به نقل از سازمان پزشکی قانونی کشور چگونه است؟
به نقل از سازمان پزشکی قانونی کشور، آمار دقیقی از تعداد مصرف کنندگان الکل و نوع الکل مصرفی توسط آنان وجود ندارد، ولی متاسفانه سالانه حدود ۱۰۰ فوت ناشی از مصرف مشروبات الکلی در کشور ما رخ می دهد، که اغلب این افراد را مردان تشکیل می دهند. علاوه بر این، نقش الکل در وقوع جرائم و حوادث رانندگی بسیار مهم است و موارد مرگ نه به دلیل مسمومیت با الکل بلکه در اثر حوادثی مانند نزاع وتصادفات رانندگی است که متعاقب مصرف الکل رخ می دهد.
بسیاری از مرگ‌های ناشی از مصرف الکل در اثر ناخالصی موجود در الکل دست ساز و یا مصرف به صورت همزمان با مواد مخدر یا داروهای شبه مخدر رخ می دهد.این ناخالصی‌ها مانند الکل چوب (متانول) بسیار خطرناک و کشنده است. ضمن آنکه گاهی مصرف این مشروبات تعمدا با مصرف داروهایی مانند ترامادول، دیازپام و متادون همزمان می شود که عوارض تداخلات این نوع مصرف منجر به فوت می شود.
کدام گروه سنی بیشتر مصرف کننده هستند؟
عمده گروه اصلی سنی که در جامعه به مصرف مواد مخدرو الکل گرایش دارند، جوانان هستند و بر اساس یک باور غلط در این گروه، الکل جزء ترکیبات مخدر در نظر گرفته نمی شود. درصورتیکه مشروبات الکلی یکی از قدیمی ترین مخدرها و جزء مواد اعتیادآور است.
آماری از میزان مصرف الکل‌های دست ساز در کشور وجود دارد؟
نه، زیرا مصرف الکل در کشورهای اسلامی ممنوع می باشد، منابع تهیه مشروبات الکلی به صورت قاچاق و دست ساز است. همین عامل باعث می شود درصد الکل فرآورده دست ساز مشخص نباشد و در ضمن تولید دستی مشروبات الکلی، با مواد سمی آلوده و یا تقلبی ترکیب شوند و این عوامل سبب تشدید مسمومیت و مرگ می شود.
به نظر شما چگونه میتوان با اطلاع‌رسانی مانع بروز این حوادث شد؟
به دلیل عوارض غیرقابل بازگشت مسمومیت با متانول و مشروبات الکلی دست ساز و به دلیل فرصت کوتاهی که فرد مسموم برای نجات از مرگ یا کوری دائمی در اختیار دارد، توصیه می شود ضمن ممانعت از سوءمصرف این دسته از مواد، فرد مسموم هرچه سریعتر به مراکز درمانی اعزام شود تا اقدامات درمانی و تجویز داروهای لازم صورت گیرد.
همچنین، مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم کشور با شماره تلفن 190 (داخلی 3) عهده دار ارائه مشاوره دارویی و کنترل موارد مسمومیت می باشند و توصیه های لازم در زمینه مسمومیت و مصرف نحوه مصرف داروها را دراختیار گروه پزشکی و مردم قرار می دهند.