بچه‌ها با همه سختی‌ها و مسوولیت سنگینی که بر دوش والدین‌شان می‌گذارند نهالی از امید و آرزو را در قلب‌شان نیز می‌رویانند. می‌شود گفت بسیاری از پدر و مادرها با در آغوش کشیدن فرزند و نگاه به صورتش رویاهای دور و درازی از رشد و بالندگی و موفقیت‌های دلبندشان را در سر می‌پرورانند. همین میل به بالندگی است که بعضی پدر و مادرها را هم در جست و جوی چیزی بالاتر از معمول در کودک‌شان مشتاق می‌کند؛ چیزی به‌نام نبوغ. قطعا تماشای فرزند در موقعیت‌های رفیع علمی، هنری، ورزشی و اجتماعی چیز کمی نیست؛ اینکه فرزندت مدارج ترقی را پشت‌سر هم طی کند و حس افتخار و غرور را به والدینش ببخشد. اما موضوع اینجاست که فقط 2درصد از افرادجامعه با هوش سرشار به دنیا می‌آیند و نخبه‌ها به تعداد مادران و پدران مشتاق نیستند و تعدادشان محدود است. البته با همه موج اشتیاقی که برای داشتن فرزند نخبه وجود دارد اما مساله این است که مسوولیت تربیت و رشد یافتگی یک فرزند نخبه به مراتب دشوارتر و حساس‌تر از یک کودک معمولی است. فهم و درک نبوغ فرزند و تلاش برای رشد و به ثمر رسیدنش مسوولتی است که بر دوش والدین نخبه‌اش که اگر از پس آن برنیایند در برابر فرزند و حتی جامعه باید پاسخگو باشند.
چطور بفهمیم نابغه است؟
معمولا پدر و مادرها با تماشای اعمال و حرکات فرزندشان به‌دنبال نشانه‌هایی از هوش سرشار یا حتی نبوغ می‌گردند و خیلی وقت‌ها هم به اشتباه یک‌سری رفتارهای طبیعی و عادی او را به نشانه نبوغ تلقی می‌کنند. درحالی که این‌چنین نیست و ممکن است با این تصور اشتباه خود و فرزندشان را به سختی بیندازند. برای پاسخ به این سوال که چطور بفهمید فرزندتان نخبه است با ما در این نوشتار همراه باشید. بررسی‌ها نشان داده که نشانه‌های نبوغ از دوران کودکی ظهور می‌کند و قابل تشخیص است. البته هر کدام از این نشانه‌ها به تنهایی نمی‌تواند نشانه هوش سرشار کودک باشد بلکه وجود چند نشانه در کنار هم دلیلی بر این ماجراست. از 3سالگی به بعد والدین می‌توانند از کودک‌شان تست آی‌کیو (IQ) بگیرند. براساس تست آی‌کیو کودکانی که IQشان 130 یا بالاتر از آن است تیزهوش به حساب می‌آیند. این درحالی است که نمره هوش معمولی به‌طور متوسط بین 85 تا 115 است.
مهم‌ترین علامت نابغه‌ها
نخستین نشانه وجود هوش سرشار در کودکان نخبه، زودتر از معمول به حرف افتادن است. یعنی اگر کودک شما زیر یک سالگی به حرف زدن افتاد و کلمات را با درک درست معنی آن به کار برد، می‌توان این رفتار را نشانه هوش سرشارش دانست که البته اگر در کنار سایر نشانه‌ها قرار بگیرد حکایت از وجود یک نابغه کوچولو در خانواده دارد. نابغه کوچولوها خیلی زود کلمات مختلف را به دایره لغات‌شان اضافه می‌کنند و برای یادگیری و تلفظ کلمات جدید مشتاقند و کلمات را هم سلیس و دقیق تلفظ می‌کنند. در واقع کودکان نابغه عجله زیادی در آموختن مهارت‌های اولیه مثل راه رفتن، حرف زدن و یاد گرفتن دارند و زودتر از بقیه همسالان‌شان این مهارت‌ها را کسب می‌کنند.
هم‌بازی‌های خیالی را دریابید
نوزادانی که از هوش سرشار برخوردارند اشتیاق و توانایی زیادی برای جمله ساختن دارند. این بچه‌ها در پاسخ به سوالاتی که از آنها پرسیده می‌شود، ترجیح می‌دهند جوابی کامل و با جزئیات بدهند. تمایل به داستان‌سرایی و خلق قصه و ماجرا از توانایی‌های یک ذهن باهوش سرشار است. بچههای نابغه با ذهن خلاق و پویایی که دارند دست به خلق شخصیت‌های خیالی می‌زنند. شخصیت‌ها و دوستان و همبازی‌هایی که زاییده ذهن خلاق‌شان هستند و بقیه از تجربه حضور و همراهی آنها بی‌بهره‌اند.
حافظه دقیق و جزئی‌نگر
کودکان نابغه کنجکاوی بالایی در کشف و ضبط پدیده‌های دور و برشان دارند. به سادگی از برابر ناشناخته‌ها عبور نمی‌کنند و با دقت جزئیات اتفاق‌ها و پدیده‌های پیرامون‌شان را بررسی و کشف می‌کنند و مشاهدات‌شان را هم به دقت و جزئیات به ذهن می‌سپرند. در نتیجه حافظه دقیق و جزئی‌نگری دارند که کوچک‌ترین جزئیات را هم در ذهن نگه می‌دارد، به‌همین دلیل است که یک کودک نابغه می‌تواند اتفاقی در دوران چند ماهگی‌اش را به خاطر آورد و همه را شگفت‌زده کند. درواقع این کودک از همان ابتدا در حال ثبت و ضبط وقایع و به خاطر سپردن‌شان بوده است.
کتابخوان‌های حرفه‌ای ذاتی
خیلی از خانوادهها از بدو کودکی کتاب به دست در تلاشند که عادت کتاب خواندن را به کودک‌شان سرایت دهند و بچه‌ای کتابخوان داشته باشند. این موضوع در مواجهه با کودکان تیز هوش هیچ دشواری درپی ندارد، چراکه تیزهوش‌ها علاقه زیادی برای کتاب خواندن دارند و بدون تلاش والدین غرق در دنیای کتابخوانی می‌شوند. درواقع تیزهوش‌ها علاقه و میل زیادی به کتاب خواندن دارند چون محتوای داخل کتاب‌ها ذهن جست و جوگر کودک را به سمت خود می‌کشاند. در این بین کتاب‌های دایره‌المعارف و اطلس‌ها که دارای اطلاعات متنوعی درباره پدیده‌ها هستند برای این کودکان جذابیت بیشتری دارد. این موضوع همچنین باعث می‌شود که بچههای نابغه خیلی زود بتوانند معمای معنای کلمات راکشف کنند و به‌دلیل ذوق و اشتیاق زیادی که برای خواندن و درک محتوای کتاب‌ها دارند خیلی زود و قبل از رسیدن به سن مدرسه خواندن می‌آموزند.
باحوصله، دقیق و متمرکز
کودکان معمولا وقت زیادی را صرف یک کار یا بازی نمی‌کنند و خیلی زود حوصله‌شان سر می‌رود و سراغ کار دیگری می‌روند. اما بچههای نابغه این‌گونه نیستند. قدرت تمرکز بالا یکی دیگر از نشانه‌های هوش سرشار است. این کودکان با حوصله و دقت روی موضوعی خاص تمرکز می‌کنند و تا رسیدن به نتیجه به تلاش خودشان ادامه می‌دهند. بازی‌های فکری و معمایی از سرگرمی‌های دوست داشتنی کودکان نخبه است. در واقع تیزهوش‌ها شکل حل مساله‌شان متفاوت است. آنها به جای اینکه مرحله به مرحله پیش بروند با یک نگاه کلی مساله را درک می‌کنند و با سرعت بیشتری نسبت به بقیه آن را حل می‌کنند.
بازی‌های فکری و معمایی از سرگرمی‌های دوست داشتنی کودکان نخبه است. در واقع تیزهوش‌ها شکل حل مساله‌شان متفاوت است آنها به جای اینکه مرحله به مرحله پیش بروند با یک نگاه کلی مساله را درک می‌کنند و با سرعت بیشتری نسبت به بقیه آن را حل می‌کنند
هنرمند کوچولو
علاقه به نقاشی و موسیقی و خلق اثر در این زمینه دیگر نشانه وجود هوش سرشار در کودکان است. کودکانی که دارای خلاقیت در ایجاد آثار نقاشی یا موسیقایی هستند دارای هوش سرشاری هستند که باید پرورش یابد. به‌کارگیری قانون پرسپکتیو در نقاشی یعنی رعایت دور و نزدیک بودن اشیا نسبت به هم در نقاشی، نشانه هوش سرشار کودک و درک عمیق او در زمینه‌های هنری است. درواقع نسبت واقعیت در نقاشی بچههای تیزهوش بسیار زیاد است. این کودکان درک عمیقی نسبت به موسیقی دارند و از دوران نوزادی با شنیدن موسیقی با آن ارتباط برقرار می‌کنند.
رهبر تنها
از آنجا که این کودکان بالاتر از رده سنی خود درک می‌کنند معمولا ارتباط خوبی با همسالان‌شان برقرار نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند با بزرگ‌ترها در ارتباط و تبادل اطلاعات باشند. این درحالی است که گاه بزرگ‌ترها هم میلی به هم‌صحبتی با بچه‌ها نشان نمی‌دهند که این موضوع باعث می‌شود این کودکان نابغه احساس تنهایی کنند. همچنین کودکان نخبه ذاتا شخصیت رهبری دارند و وقتی در بازی‌های گروهی با همسالان‌شان قرار می‌گیرند خیلی سریع کنترل جمع را در دست گرفته و به‌عنوان مدیر و رهبر گروه شروع به مدیریت می‌کنند.
در نهایت اینکه اگر کودک شما تمام یا بعضی از این ویژگی‌های ذکر شده را داراست باید شاخک‌های‌تان نسبت به وجود یک نابغه در خانواده حساس شود. اما این را هم بدانید که شما نمی‌توانید فرد مطمئنی برای تشخیص تیزهوش بودن یا نبودن فرزندتان باشید. بلکه تشخیص این مساله برعهده روانشناسان کودک و متخصصان این حوزه است تا با انجام تست‌های مرتبط و قرار دادن کودک در موقعیت‌های واکنش‌زا تشخیص دهند که آیا کودک از بهره هوشی فوق‌العاده‌ای سود می‌برد.
منبع: مجله سیب سبز